World Database of Happiness brengt wereldwijde geluksgevoel in kaart

Volgens Veenhoven geldt in het algemeen: hoe verder weg van de Noordpool hoe ongelukkiger mensen zijn. ‘Hoe zuidelijker je gaat in Europa hoe ongelukkiger de mensen. En steek  je de Middellandse Zee over naar Afrika dan is het geluk steeds verder te zoeken. Afrikaanse landen zijn erg arm en de meeste mensen zijn er ongelukkig. Ook in het oosten van Europa neemt de geluksscore af, tot in het verre oosten. Uitzonderingen zijn Australië,  Nieuw-Zeeland en het westen van Amerika. Latijns-Amerika is de verrassing op de kaart. Het is misschien niet het paradijs op aarde, maar mensen zijn er ondanks grote inkomensverschillen behoorlijk gelukkig. Blijkbaar is er niet een direct verband met geluk’, aldus Veenhoven. ‘Inkomensongelijkheid heeft zowel positieve als negatieve effecten en die wegen kennelijk tegen elkaar op.’

Geluk

Wat bepaalt nu eigenlijk de mate van geluk in de verschillende landen? ‘Allereerst is de leefbaarheid van de omgeving belangrijk, bijvoorbeeld voldoende frisse lucht waar je woont en werkt.’ Geluk blijkt volgens Veenhoven sterk samen te hangen met een goed functionerende overheid, die beschikt over  goed opgeleide ambtenaren die niet corrupt zijn. ‘In landen met een laag welvaartsniveau zijn nauwelijks goede ambtenaren te vinden en laat het functioneren van de overheid veel te wensen over. Welvaart is dus belangrijk voor het ervaren van geluk. Daarnaast zijn vrijheid, de aanwezigheid van geestelijke gezondheidszorg en de man-vrouw-gelijkheid belangrijk voor de verschillen in geluk tussen de landen. Hoe meer psychologen, hoe gelukkiger een land is.’

Hoe verder weg van de Noordpool hoe ongelukkiger mensen zijn

Welvarende Japan

Nederland en Denemarken scoren hoog qua leefbaarheid. ‘De Denen doen een heleboel dingen net iets beter dan de rest. De overheid werkt net iets beter, op het gebied van vrouwenemancipatie zijn ze net wat verder etcetera. Daar staat tegenover dat Nederlanders en Denen wel sterker afhankelijk zijn van de overheid.’
Hoe komt het dat het welvarende Japan niet zo hoog scoort op de gelukskaart? Japan is zeker zo rijk als Nederland, ze hebben een vergelijkbaar politiek systeem, maar op de gelukskaart scoort het land 1,5 punt minder  dan  Nederland. ‘Door de erfenis van het feodale systeem gelden er zeer dwingende sociale relaties. Het collectief is belangrijker dan het individu. Je staat voor altijd bij je ouders in het krijt, voor wie je moet zorgen. Enerzijds is dit functioneel omdat je minder hoeft te kiezen, want je kunt natuurlijk niet ontbreken op de verjaardag van je moeder en je ouders weten vanzelfsprekend welke partner bij je past. Anderzijds is dit beklemmend.’

Sociale competenties

In Nederland is sinds de jaren zestig een patroon ontstaan van ‘lichtere’ sociale relaties. ‘Dat stelt echter meer eisen aan sociale competenties. Hierbij komen de vaardigheden die geluk mede bepalen aan de oppervlakte, bijvoorbeeld de keuzes die je maakt voor carrière en privé. Je moet zelf uitvinden hoe allerlei relaties werken. Een aantal mensen komt uit bij de relatie die bij ze past en een aantal mensen niet, omdat ze niet weten hoe ze dat moeten aanpakken. Dit is het vrijheidsaspect van geluk. Keuzevrijheid is dus niet altijd een garantie voor geluk. Daarom zijn sociale competenties van belang, denk ik.’

Sociale hypochondrie

De gelukkige Nederlanders en Denen staan tevens bekend als klagers, hoe is dit te rijmen met geluk? ‘We maken ons druk, we zijn betrokken en allerlei problemen die opkomen lossen we ook weer op. We zijn voor een deel dus ook gelukkig, juist omdat we veel klagen en veel oplossen.’ Volgens ‘geluksprofessor’ Veenhoven leven we in tijden van sociale hypochondrie waarin sociale problemen worden uitvergroot. ‘We zoeken in een kritische samenleving steeds weer iets anders. Dat is in beperkte mate nuttig. Het heeft echter ook een negatief effect, want de burger denkt dat het de verkeerde kant opgaat met de samenleving.’ Qua geluk is Nederland in de afgelopen vijftig jaar ondanks klagen en maatschappelijke problemen iets gelukkiger geworden. Denemarken leek maximaal gelukkig te zijn, maar zelfs dat land is er qua geluk nog iets op vooruit gegaan. Volgens de professor geeft dat hoop voor de overige landen van de wereld.

Nederlanders zijn internationaal gezien behoorlijk gelukkig, zo blijkt uit cijfers van het Europese statistiekbureau Eurostat. Ze drukken hun tevredenheid over het leven uit met een 7,8. Daarmee staan ze binnen de Europese Unie in de top 5. CBS heeft de laatste jaren flink geïnvesteerd in het meten van welzijn, omdat er internationaal steeds meer aandacht is voor dit onderwerp. Bij CBS in Heerlen gingen daarom onderzoekers begin november met elkaar in gesprek tijdens het seminar ‘Binding en geluk’. Eén van de sprekers tijdens dit seminar was ‘geluksprofessor’ Ruut Veenhoven. CBS bracht ook begin november de publicatie ‘Welzijn in Nederland 2015’ uit. Daarin staat het subjectief welzijn van de Nederlandse bevolking centraal.