De Macroscoop: gemakkelijker en grootschaliger onderzoek met CBS-microdata

Lona Verkooijen, accountmanager ODISSEI bij het CBS en Ran van den Boom, Teammanager Microdata Services
© CBS
Sneller, gemakkelijker en veelomvattender. Onderzoekers die microdata van het CBS gebruiken, zijn straks nog beter bediend. In 2030 moet de Macroscoop zijn ontwikkeld. Met deze uitbreiding van de bestaande onderzoeksinfrastructuur kunnen wetenschappers baanbrekende studies verrichten. Het Macroscoop-project is een gezamenlijk initiatief van twee grote Nederlandse samenwerkingsverbanden: ODISSEI en CLARIAH. In november kregen deze consortia hiervoor financiering toegekend door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Het CBS is lid van ODISSEI. Ran van den Boom, Teammanager Microdata Services, reageert opgetogen: ‘Onderzoekers kunnen onze microdata te zijner tijd nog beter benutten, met nieuwe onderzoeksmethodieken, nieuwe tools en grotere, complexere datasets.’
Wat was per jaar het inkomen van inwoners van Nederland en wat was hun opleidingsniveau? De antwoorden op dit soort vragen zijn te halen uit de schatkist aan microdata waarover het CBS beschikt. Wetenschappers maken er vaak en graag gebruik van. Onderzoek doen met CBS-microdata is sinds ruim twintig jaar mogelijk. Dat gaat op een veilige manier: data zijn niet te herleiden tot individuele burgers of bedrijven. Ook moet voor toegang tot microdata van het CBS altijd worden voldaan aan de voorwaarden die het CBS daaraan stelt. Om onderzoekers nog beter te bedienen, maakt het CBS sinds acht jaar deel uit van ODISSEI (Open Data Infrastructure for Social Science and Economic Innovations). Dat is een samenwerking van 45 organisaties waaronder faculteiten voor sociale wetenschappen, onderzoeksinstituten als Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en Centraal Planbureau (CPB) en het CBS. Het doel: de toegankelijkheid en vindbaarheid van data vergroten.
NWO heeft in november een nieuwe subsidie toegekend aan ODISSEI en CLARIAH. Dit bedrag is bedoeld om een onderzoeksinfrastructuur van een nóg hoger niveau te ontwikkelen, onder de vlag van het Macroscoop-project.

Enorm grote datasets

Van den Boom: ‘ODISSEI is destijds opgezet om onder andere microdata van het CBS en andere organisaties effectiever en gemakkelijker beschikbaar te stellen voor sociaal en economisch onderzoek. CLARIAH is met hetzelfde doel ontwikkeld, maar dan voor cultuur- en taalkunde-onderzoek en mediastudies. Vanaf 2024 werken ODISSEI en CLARIAH gezamenlijk aan een nieuwe onderzoekinfrastructuur. Dat gebeurt binnen het project SSHOC-NL. Dat krijgt een vervolg in het Macroscoop-project. Dit moet ertoe leiden dat onderzoekers onder andere enorm grote datasets over de Nederlandse bevolking aan elkaar kunnen koppelen en analyseren. Dat zal verlopen op een veilige manier.

Macroscoop gaat helpen

Hoe ontwikkelen bepaalde sociale dynamieken zich in een samenleving? Hoeveel vertrouwen hebben inwoners in anderen? De Macroscoop gaat onderzoekers helpen dit soort complexe vragen te beantwoorden. De belangrijkste winst van de Macroscoop zal volgens Van den Boom zijn dat grote hoeveelheden gegevens makkelijker worden geïntegreerd, dat nog eerder dan nu het geval is samenhang tussen data kan worden gevonden.

Beter toegankelijk

Lona Verkooijen, accountmanager ODISSEI bij het CBS, laat in dit opzicht de woorden ‘uniformering’ en ‘standaardisering’ vallen. Ze legt uit: ‘Er zijn veel partijen waar onderzoekers data kunnen verzamelen. Die hebben allemaal een eigen werkomgeving met een eigen techniek, eigen werkwijze en eigen procedures. Een gemeenschappelijke aanpak kan het werk van onderzoekers vergemakkelijken. Dan hoeven ze bijvoorbeeld maar één keer een aanvraagformulier in te vullen. Of kunnen ze makkelijker voortborduren op een onderzoek dat is uitgevoerd door iemand anders. De Macroscoop gaat data beter toegankelijk maken.’
Een deel van de in november toegekende financiering gaat naar het CBS. Daarmee worden de uren bekostigd die het CBS besteedt aan de ontwikkeling van de Macroscoop. Verkooijen: ‘Daarbij kunnen we keuzes maken over onze inbreng, op basis van onze expertise en kaders. We blijven wat dat betreft autonoom in dit samenwerkingsverband.’

Steviger fundament

‘Eén van de taken van het CBS is dat wij data zo goed mogelijk beschikbaar stellen ten behoeve van de wetenschap en maatschappij. De Macroscoop betekent in dat opzicht een enorme verbetering. Er ontstaat een nog steviger fundament onder onze relatie met wetenschappers én zij kunnen nog beter gebruikmaken van onze data. Wij verwachten dat de gebruikers de extra faciliteiten die het CBS zal bieden erg zullen waarderen.’

Relevante links