1970

Staking in machinefabriek NV Lomefa Hoorn voor 'vakbondstientje'. Dir. Van der Laan staat in zijn eentje achter een machine.
© Staking in machinefabriek NV Lomefa Hoorn voor 'vakbondstientje'. Directeur Van der Laan achter een machine. Foto: Anefo

De meeste stakingen in de jaren zestig werden niet georganiseerd door vakbonden. Daar kwam begin jaren zeventig verandering in. Net als in 1960 waren er behoorlijk wat stakers in 1970. Absoluut gezien zelfs meer, relatief wat minder. Na de lange periode van economische voorspoed eisten werknemers hun deel van de groter geworden koek op en stelden de vakbonden hun koers bij.

Vanaf de jaren zestig waren er massaal buitenlandse arbeiders naar Nederland gekomen. Tegelijkertijd werkten tienduizenden Nederlandse arbeiders vanwege hogere lonen in Duitsland. De gastarbeiders in Nederland staakten soms tegen slechte arbeidsomstandigheden. Zo staakten in 1970 veel Joegoslaven. Verder gingen in Rotterdam de haven- en metaalarbeiders massaal in staking. Een andere grote staking vond plaats bij Werkspoor in Amsterdam. De Rotterdamse havenstaking ging overigens nog grotendeels buiten de vakbonden om. De werknemers waren onder meer verbolgen op de zogenaamde koppelbazen. Deze ronselden door het hele land personeel, dat vaak meer betaald kreeg dan ervaren havenarbeiders. De reguliere arbeiders wilden meer en waren niet gauw tevreden: een door een bond bereikt akkoord werd terzijde geschoven. Na drie weken kwam aan de staking een einde toen de bonden een beter akkoord in de wacht sleepten.

Er werd ook nog gestaakt tegen een door de regering ingestelde loonmaatregel. Deze was er opgericht de loonontwikkeling, die mede dankzij de stakingen verder dreigde te ontsporen, te beteugelen. Dit keer zaten de bonden er bovenop. Een miljoen werknemers deed mee aan een 1-uursstaking, maar het mocht niet baten: de loonmaatregel ging door. Achteraf bezien was de geleide loonpolitiek in de jaren 1945-1960 wellicht te strak: er werd veel zwart uitbetaalt. In de periode hierna liep de loonontwikkeling echter uit de hand en begon de Nederlandse industrie zich uit de markt te prijzen, met fabriekssluitingen tot gevolg zoals in de textielindustrie. Wat hierbij ook speelde, is dat de internationale concurrentie groter werd, mede door het slechten van allerlei handelsbelemmeringen.

Relevante links