SDG 8.2 Arbeid en vrije tijd

Het tweede deel van SDG 8 gaat over het streven om iedereen die wil werken die mogelijkheid te geven, onder goede omstandigheden en met voldoende vrije tijd. Werk is belangrijk om geld te verdienen, om deel te nemen aan de samenleving en om een gevoel van eigenwaarde te krijgen.

• De mogelijkheden voor deelname aan de arbeidsmarkt zijn groot en groeiend.
• De tekorten aan personeel gaan gepaard met een lage werkloosheid, een daling van het onbenut arbeidspotentieel en minder zorgen om baanbehoud.
• Het reële uurloon van werknemers is een van de hoogste in de EU, maar het is sinds 2009 niet gestegen.
• Een steeds groter deel van de werkenden is psychisch vermoeid door werk maar steeds minder werkenden vinden dat werk en privé niet goed in balans zijn.

Het dashboard en de indicatoren

 

Uitleg dashboard, kleuren en noten

Het tweede deel van SDG 8 richt zich op het realiseren van waardig werk en goede arbeidsomstandigheden voor iedereen, vooral voor kwetsbare groepen. Voor veel mensen is het een uitdaging om een baan te vinden en te houden en daarmee voldoende te verdienen om van rond te komen. Daarnaast zijn goede arbeidsomstandigheden, relevante en interessante werkzaamheden en een goede werk-privébalans belangrijk. De cijfers in dit dashboard hebben betrekking op betaald werk. Onbetaald werk, zoals mantelzorg en huishoudelijk werk, zijn niet meegenomen.

Middelen en mogelijkheden betreffen mogelijkheden voor deelname aan de arbeidsmarkt en het aantal beschikbare banen. De mogelijkheden zijn groot en groeiend: alle indicatoren laten een trendmatige verbetering zien en bij drie van de vier indicatoren staat Nederland bovenaan de EU-ranglijst. De cijfers voor de meest recente jaren (vanaf 2022) wijzen echter eerder op stabiliteit dan verdere verbetering.

De vacaturegraad is de afgelopen tien jaar sterk gestegen. Aan het eind van 2024 waren er 42 vacatures voor iedere duizend banen. De vacaturegraad was 2,3 procent lager dan in 2023 maar blijft hoog, ook in vergelijking met andere EU-landen. Vanuit het perspectief van een werkzoekende zijn meer vacatures gunstig, omdat ze de kans vergroten om een passende en goedbetaalde baan te vinden. De hoge vacaturegraad wijst echter ook op tekorten aan personeel. Dat kan zorgen voor hoge werkdruk bij werknemers en voor belemmeringen in de bedrijfsvoering voor ondernemers.

De tekorten aan personeel gaan gepaard met een lage werkloosheid. De werkloosheid en langdurige werkloosheid zijn laag vergeleken met andere EU-landen en in de afgelopen tien jaar sterk afgenomen. In 2024 was 3,7 procent van de beroepsbevolking werkloos en 0,5 procent was een jaar of langer werkloos.

Het onbenut arbeidspotentieel is de afgelopen tien jaar ook kleiner geworden. Dit betreft zowel werklozen (mensen zonder betaald werk die op zoek zijn naar werk en beschikbaar zijn) als semi-werklozen (niet-werkenden die zoeken naar werk óf beschikbaar zijn) en deeltijders die meer willen werken en op korte termijn beschikbaar zijn. In 2024 was er bij 11,2 procent van alle werkende of (semi-)werkloze 15- tot 75-jarigen nog onbenut potentieel.

Gebruik betreft participatie op de arbeidsmarkt. De nettoarbeidsparticipatie stijgt trendmatig. In 2024 was 73,2 procent van alle 15- tot 75-jarigen aan het werk. Nederland had in 2023 de hoogste nettoarbeidsparticipatie van de EU. In 2024 werd per werkende gemiddeld 27,7 uur per week gewerkt. Het betreft het totale aantal uren dat werkenden daadwerkelijk hebben gewerkt: niet-gewerkte uren door verlof en ziekte tellen dus niet mee. Het aantal gewerkte uren wordt mede bepaald door het aantal werkbare dagen in een jaar. Sinds jaar en dag is de wekelijkse arbeidsduur per werkende zeer laag vergeleken met andere EU-landen. In Nederland is de wekelijkse arbeidsduur wel al een jaar of tien stabiel, terwijl het in andere landen daalde. Omdat de nettoarbeidsparticipatie in Nederland relatief hoog is, is het totaal aantal gewerkte uren per inwoner vergeleken met andere EU-landen iets hoger dan gemiddeld.

Uitkomsten betreffen de opbrengsten van werk, arbeidsomstandigheden en veiligheid op het werk. De uitkomsten wijzen hooguit op een stabiele brede welvaart. Het reële uurloon van werknemers is een van de hoogste in de EU. In prijzen van 2021 verdienden werknemers in 2023 gemiddeld 28,8 euro per gewerkt uur. Het reële uurloon is sinds 2009 niet gestegen, op een korte piek tijdens de coronajaren na. In 2009 was het reële uurloon 29,8 euro per gewerkt uur. Ook in andere EU-landen is het uurloon stabiel. Vooral in Ierland en in Oost-Europa namen de uurlonen toe.

Nederland heeft het hoogste percentage werknemers met een flexibele arbeidsrelatie in de EU. In 2024 had 32,8 procent van de werknemers een tijdelijk arbeidscontract of werkte een flexibel aantal uren per week. Dit percentage daalt trendmatig. In 2017 piekte het percentage werknemers met een flexibele arbeidsrelatie nog op 37,1. Een zekere mate van flexibiliteit op de arbeidsmarkt is gunstig voor ondernemers, maar verlaagt de brede welvaart van de betrokken werknemers. Een flexibele arbeidsrelatie geeft minder bestaanszekerheid. Werk- en inkomenszekerheid kan van invloed zijn op het nemen van beslissingen zoals het kopen van een huis of kiezen voor gezinsuitbreiding.

Een steeds groter deel van de werkenden is psychisch vermoeid door werk. In 2024 gaf 19,3 procent van de werkenden (van 15 tot 75 jaar) aan een paar keer per maand of vaker psychisch vermoeid te zijn door het werk. Bij de eerste meting in 2015 ging het nog om 12,8 procent. Personen die uitsluitend of voornamelijk werkzaam zijn als meewerkend gezinslid en overige zelfstandigen zoals freelancers worden niet meegeteld.

Werken wordt wel steeds veiliger. In 2022 gebeurden 1.209 niet-fatale beroepsgerelateerde ongelukken per 100 duizend werkenden en dit aantal neemt af.

Beleving betreft de vraag of mensen tevreden zijn met hun werk en hun vrije tijd en of ze zich zorgen maken over het behoud van hun baan. In 2024 gaf bijna tachtig procent van de werkenden aan (zeer) tevreden te zijn met het werk. Dit is hoog vergeleken met de andere EU-landen, hoewel de cijfers voor deze vergelijking niet heel actueel zijn (2017). De tevredenheid met vrije tijd is stabiel (rond de 75 procent) maar hoog vergeleken met andere EU-landen. Het deel van de werkenden dat vindt dat werk en privé niet goed in balans zijn wordt kleiner. In 2024 had 7,2 procent van de werkenden van 15 tot 75 jaar dit gevoel.

Steeds minder werknemers maken zich zorgen om het behoud van hun baan. In 2024 maakte 11,8 procent van de werknemers van 15 tot 75 jaar zich zorgen. Dit is begrijpelijk gezien de krapte op de arbeidsmarkt. Een groeiend deel van de werkenden heeft het gevoel zelf te kunnen beslissen over de uitvoering van het werk. In 2024 gaf ongeveer twee derde van de werkenden van 15 tot 75 jaar aan regelmatig zelf te kunnen beslissen.