4. Conclusie en discussie

De resultaten uit dit artikel laten zien dat er bij het eerste meetmoment in 2012 al een verschil is in werk en uitkering, arbeidsduur, inkomen en arbeidsverleden tussen mensen die de gezondheid als goed en mensen die de gezondheid als slecht ervaren. Bij inkomen en arbeidsverleden worden de verschillen na verloop van tijd groter, bij werk en uitkering en arbeidsduur is dit minder het geval. In 2012 (eerste meetmoment) waren er weinig verschillen wat betreft de arbeidsrelatie, maar deze verschillen werden na verloop van tijd wel groter, waarbij mensen die de gezondheid als slecht ervaren relatief vaak een flexibele arbeidsrelatie hadden.

Een vergelijkbaar beeld komt naar voren als het gaat om de functiebeperkingen horen, zien en bewegen, waarbij bovengenoemde verschillen vooral gelden voor mensen met een functiebeperking in bewegen. Voor angst en depressie was er op het beginmoment op alle onderzochte kenmerken van arbeid en inkomen een verschil tussen mensen met een laag en mensen met een hoog risico op angst en depressie. Daarbij werden deze verschillen na verloop van tijd zichtbaar groter bij inkomen en arbeidsverleden.

De gevonden resultaten bieden aanknopingspunten voor verder onderzoek. Allereerst de functiebeperking in bewegen. Deze laat van de functiebeperkingen horen, zien en bewegen de sterkste samenhang zien met werk, uitkering en inkomen. Waarom is juist bij beperkingen in bewegen deze samenhang sterker dan bij horen en zien? Is het bij de functiebeperking horen of zien bijvoorbeeld eenvoudiger om met enige aanpassingen, al dan niet aangeboden door werkgevers, te blijven functioneren en is dit anders voor mensen met een functiebeperking bewegen? In de Gezondheidsmonitor wordt een functiebeperking in bewegen gemeten door middel van een aantal vragen als ’400 meter kunnen lopen zonder stil te staan’, ‘rechtopstaand kunnen bukken en iets van de grond pakken’ en ‘een voorwerp van 5 kilo 10 meter dragen’. Voor mensen die hier moeite mee hebben, vallen bepaalde beroepen dan al snel af. Onderzocht zou kunnen worden in welke beroepen mensen met een functiebeperking horen, zien of bewegen werkzaam zijn en welke beroepen juist buiten beeld blijven. En of mensen met een dergelijke functiebeperking wel kunnen participeren met aanpassing van de werkplek. Ook zou bekeken kunnen worden in hoeverre de bereikbaarheid of toegankelijkheid van het werk voor mensen met een functiebeperking horen, zien en bewegen de mogelijkheid om te participeren vergroot.

Het CBS voert in samenwerking met TNO de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) uit. Daarin zijn vragen gesteld aan werknemers in Nederland over langdurige aandoeningen als gehoorproblemen, problemen met zien en last (pijn, ongemak) bij bewegen. Ook is in de NEA het beroep van werknemers bekend en zijn er vragen opgenomen over aanpassingen van de werkplek vanwege de gezondheid. Bovenstaande vragen over welke beroepen buiten beeld blijven voor mensen met een functiebeperking in horen, zien of bewegen, kunnen mogelijk met de NEA inzichtelijk worden gemaakt.

Daarnaast zou de sterke samenhang tussen gezondheid, het behaalde onderwijsniveau en de arbeidsdeelname nader onderzocht kunnen worden. Vragen die daarbij aan bod kunnen komen, zijn: in hoeverre ondervinden mensen met een minder goede gezondheid al tijdens de onderwijsloopbaan nadeel hiervan waardoor diploma’s in het mbo, hbo of wo minder vaak worden behaald? In hoeverre komt een deel van hen daarna in zijn geheel niet aan werken toe? En betekent dit dat mensen met een minder goede gezondheid vervolgens relatief vaak geen inkomen hebben of een bijstandsuitkering ontvangen in plaats van een ziekte-/arbeidsongeschiktheidsuitkering bijvoorbeeld omdat ze geen recht hebben op een ziekte-/arbeidsongeschiktheidsuitkering? In dit artikel zijn mensen van 25 tot 55 jaar in de tijd gevolgd, waarvan het merendeel de onderwijsloopbaan al heeft beëindigd. Voor onderzoek naar de samenhang tussen gezondheid, behaald onderwijsniveau en de verdere arbeidsdeelname is het echter beter om scholieren met een goede en minder goede gezondheid in de tijd te volgen tot en met het moment dat ze de arbeidsmarkt betreden.

Bronnen

Kasper, H. (2019). Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken Arbeidsmarktpositie en gezondheid (boomportaal.nl)

CBS StatLine: https://opendata.cbs.nl/CBS/nl/dataset/85264NED/table?dl=17B30.

CBS (2020). Longread Opleiding en werk: twee generaties vrouwen vergeleken | CBS

CBS (2022). Nieuwsbericht Vooral 45-plussers met chronische aandoening werken minder (cbs.nl)

CBS (z.d.). Wat is seizoencorrectie? Geraadpleegd op 21 november 2024. https://www.cbs.nl/nl-nl/faq/specifiek/wat-is-seizoencorrectie-.

Polder, J.  (2017). TPEDigitaal 11(1). Gezondheid werkt. Versterking van de arbeidsmarktpositie van laagopgeleiden (tpedigitaal.nl)

GGD’en, CBS en RIVM. Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2012 | Gezondheidsmonitor

Kessler R.C., Andrews G., Colpe L.J., Hiripi E., Mroczek D.K., Normand S.L., Walters E.E., Zaslavsky A.M. (2002) Psychol Med. 2002 Aug;32(6):959-76. Short screening scales to monitor population prevalences and trends in non-specific psychological distress.

Kunst A.E. (2011). Een overzicht van sociaal-economische verschillen in gezondheid in Europa. In: Bonneux, L. G. A. (editor). De gezonde levensloop: een geschenk van vele generaties. (Boekaflevering bij jaargang 85(2010) van Mens & Maatschappij). Amsterdam University Press.