5. Slotwoord

In dit artikel hebben we als CBS de ontwikkeling van het energieverbruik over een lange periode beschreven. Vanaf 1960 hebben we dit deels gedaan met nog niet eerder gepubliceerde cijfers. Tevens hebben we de ontwikkeling vanaf 1960 in perspectief geplaatst door verder terug te kijken. Vanaf 1800 terug konden we een en ander kwantificeren met hulp van aanvullende gegevens uit de literatuur. We hebben zo goed mogelijk geprobeerd te verwijzen naar actuele omstandigheden die samenvielen met waargenomen veranderingen.

De niet eerder gepubliceerde cijfers vanaf 1960 betreffen het finaal energieverbruik naar sector. Om deze reden hebben we dit verbruik uitgebreid besproken en afgezet tegen de belangrijkste activiteit die voor het verbruik in een sector zorgt. Hiermee is iets over energiebesparing te concluderen. Dit is letterlijk ‘op hoofdlijnen’. Er kan immers veel specifieker dan in deze publicatie naar energiebesparing en –efficiëntie onderzoek worden gedaan. Deze nieuwe dataset helpt hierbij.

Meerdere mensen is dank verschuldigd voor het kunnen maken van deze historische publicatie, om te beginnen alle huidige en oud-collega’s van team Energie die al die jaren de kwaliteit van de energiebalans hebben bewaakt. Voor deze tijdreeks is er specifiek dank aan Rob in ’t Hout en Sjoerd Holman-Hiethaar en voor de publicatie Pit Dehing, Hans Langenberg, Vinodh Lalta, Bart van Wezel, Sebastiaan Mantel, Reinoud Segers, Mark Mangnus en Henk Verduin (allen CBS) en Joost Gerdes en Marijke Menkveld (beiden TNO). Verder gaat dank uit naar Bernard (D.B.) Jochems die de inspiratie voor de publicatie leverde en Wim (W.J.L.) Jansen (Deconsult), Ben Gales en Harry Lintsen voor de hulp bij de tijdreeks vanaf 1800.