1. Inleiding
Corona heeft ons allen geraakt, de een meer dan de ander. In de eerste plaats door de ernst van de ziekte zelf: er heerste angst voor besmetting, mensen werden ziek, mensen overleden. De coronamaatregelen (zie bijlage 1) hadden grote invloed op het leven en de dagindeling van veel mensen. Mensen moesten hun studie of werk vanuit thuis doen of hadden (tijdelijk) geen werk of juist extra werk. Kinderen bleven thuis en moesten thuis onderwezen worden. Velen konden (tijdelijk) hun sport niet meer beoefenen. Sommigen hadden veel extra tijd, anderen juist niet.
Er is veel gezegd en geschreven over de invloed van de coronacrisis en de coronamaatregelen op onze lichamelijke en vooral mentale gezondheid. Een grote focus ligt daarbij op jongeren. Zij zitten in een bruisende levensfase waarin ‘alles’ zou moeten gebeuren, waarbij sociaal contact van groot belang is en een goede opleiding van belang voor de rest van hun leven. Ook hebben de crisis en de maatregelen veel invloed gehad op het welzijn van ouderen, en – door de bezoekbeperkingen – zeker van ouderen die alleen wonen of in instellingen en tehuizen wonen. Ook andere groepen zoals mensen die werkzaam zijn in sectoren die afhankelijk zijn van bezoekers (horeca, winkels, cultuur) en zorgmedewerkers zijn zwaar getroffen. In dit artikel staat de vraag centraal in hoeverre de coronacrisis en -maatregelen naar eigen inschatting van invloed waren op de eigen mentale gezondheid en leefstijl. Bij dit laatste gaat het met name om de leefstijlaspecten roken, alcohol- en drugsgebruik enerzijds en beweging en voeding anderzijds.
Voor zover er al ander CBS-onderzoek gedurende de coronacrisis over deze thema’s is gepubliceerd wordt dit eerst kort beschreven. Daarmee worden de cijfers van dit onderzoek in een breder perspectief geplaatst. Op basis van data van de Gezondheidsenquête wordt beschreven hoe de mensen zelf de invloed van corona op hun mentale gezondheid en leefstijl inschatten. Daarna komt aan de orde hoe de gezondheid en leefstijl zich tijdens de coronacrisis ontwikkeld hebben. Er wordt niet alleen een totaalbeeld gegeven maar de onderzoeksuitkomsten zijn ook uitgesplitst naar kenmerken als geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, huishoudenssituatie (alleenstaand of niet) en werksituatie (bijvoorbeeld het hebben van een baan of niet).
De uitkomsten zijn gebaseerd op enquête-onderzoek. Zeker bij een zich zo snel ontwikkelend fenomeen als de coronacrisis kunnen deze nooit helemaal up-to-date zijn. De data over de inschatting van de impact van corona op de mentale gezondheid en de leefstijl zijn verzameld in de periode juli tot en met december 2020. De data over de ontwikkeling van de mentale gezondheid zijn beschreven tot en met het tweede kwartaal van 2021 en die over de ontwikkeling van roken, alcohol- en drugsgebruik tot en met 2020.
In paragraaf 2 volgt eerst een toelichting op de gebruikte data en onderzoeksmethode. Daarna komt de ervaren impact van corona op achtereenvolgens de mentale gezondheid (paragraaf 3), roken, alcohol- en drugsgebruik (paragraaf 4), beweging en voeding (paragraaf 5) aan de orde. Afgesloten wordt met conclusies in paragraaf 6.