4. Windenergie

Windenergie is een zeer zichtbare vorm van hernieuwbare energie. Windmolens staan vooral in de kustprovincies, omdat het daar het meeste waait. Ook op zee staan molens. De bijdrage van windenergie aan het totale eindverbruik van hernieuwbare energie in Nederland lag op 32 procent in 2024.

Ontwikkelingen

Het opgestelde vermogen voor windenergie is in 2024 toegenomen en bedroeg einde jaar 11,7 gigawatt; eind 2023 was dit nog 10,7 gigawatt. De groei is grotendeels te danken aan de toename van de capaciteit op zee, die met 19 procent groeide en eind 2024 goed was voor 4,7 gigawatt. Op land nam het opgestelde vermogen licht toe en kwam eind 2024 uit op bijna 7 gigawatt. De elektriciteitsproductie (genormaliseerd) is in 2024 met een vijfde gestegen naar 32,1 miljard kWh. Wind op zee was in 2024 goed voor 46 procent van de totale elektriciteitsproductie uit wind.

De capaciteit van windparken op zee is in twee jaar tijd bijna verdubbeld door de bouw van nieuwe windparken in de gebieden Hollandse Kust Noord en Hollandse Kust Zuid. Deze parken zijn sinds 2024 volledig operationeel. Naar verwachting zal windenergie op zee de komende jaren verder groeien. De bouw van het nieuwe windpark op de locatie Hollandse Kust West (1,5 gigawatt) is gestart in 2023, de verwachte ingebruikname zal 2026-2027 zijn (Rijksoverheid, z.d.). In 2024 zijn er vergunningen verleend voor de eerste kavels (4 gigawatt) in het windpark IJmuiden Ver. In de periode 2025-2027 volgen de vergunningverleningen (tenders) voor de overige kavels van IJmuiden Ver (2 gigawatt), Nederwiek (6 gigawatt) en Doordewind (2 gigawatt). Deze parken worden naar verwachting tussen 2029 en 2032 operationeel, waarmee het totaal vermogen van windmolens op zee eind 2032 op ongeveer 21 gigawatt zal uitkomen (Rijksoverheid, z.d.). De doelstelling voor 2040 is in juli 2025 door het kabinet omlaag bijgesteld van 50 naar 30 tot 40 gigawatt (Hermans, 2025), omdat de business case voor nieuwe windparken op zee minder gunstig is geworden door gestegen bouwkosten en vertraging in de verduurzaming van de industrie.

Op land stagneert de groei van het vermogen aan windmolens. Hoewel de totale capaciteit sinds 2019 ongeveer verdubbeld is bedroeg de groei in 2024 slechts 2 procent. Ook in de komende jaren wordt er weinig groei verwacht. Als gevolg van een uitspraak van de Raad van State worden er nieuwe milieunormen opgesteld voor windmolens op land. Daardoor lopen vergunningstrajecten voor nieuwe projecten vertraging op. Verder wordt de ontwikkeling van nieuwe windparken op land geremd door onder andere de lange doorlooptijden van bezwaarprocedures, gebrek aan bestuurlijk of politiek draagvlak, en de toenemende ruimtevraag van Defensie (RVO, 2025b).

Door de jaren heen worden steeds meer grote en dus hoge molens bijgeplaatst en kleine molens afgebroken. In de categorieën tot en met 70 meter ashoogte werden de laatste jaren meer windmolens afgebroken dan bijgeplaatst. De opgestelde capaciteit aan windmolens hoger dan 70 meter neemt wel toe en met name in de hoogste categorie, ashoogte van 96 meter of meer, is de laatste jaren een sterke stijging te zien. Eind 2024 bestond ongeveer drie kwart van het opgestelde vermogen op land uit windmolens met een ashoogte van 96 meter of meer. Op grotere hoogte van het maaiveld staat meer wind dan op het maaiveldniveau. Daardoor produceren hoge molens per eenheid vermogen (in de tabel hieronder opgenomen als productiefactor) over het algemeen meer windenergie. Zie ook: StatLine - Windenergie op land; productie en capaciteit naar ashoogte (cbs.nl)

Op land staan de meeste windmolens in Flevoland en in de kuststreek. In de kuststreek speelt het grotere windaanbod een belangrijke rol. Bij de plaatsing van de windmolens is het windaanbod echter niet de enige factor. Ook de beleving van de inpasbaarheid in het landschap speelt een belangrijke rol. Dat verklaart waarom in Flevoland de meeste windmolens staan, ondanks de minder gunstige windcondities in deze provincie ten opzichte van de kuststreek (Geertsema en van den Brink, 2014).

Gerealiseerde windenergie draagt tevens bij aan het in het klimaatakkoord vastgestelde doel om in 2030 tenminste 35 TWh duurzame elektriciteit op land (wind en grootschalige zonne-energie-installaties > 15 kW) te realiseren (PBL, 2021). In de Regionale Energiestrategie (RES) wordt het regionale aandeel voor de landelijke opgave zo concreet mogelijk uitgewerkt. Gemeenten, provincies en waterschappen stellen deze RES-en op en er wordt door het CBS ook vanaf RES-niveau gepubliceerd over het vermogen en de productie van wind op land: Hernieuwbare energie; zonnestroom, windenergie, RES-regio. Zie ook: StatLine - Windenergie op land; productie en capaciteit per provincie (cbs.nl)

Methode

Zie voor een omschrijving van de methode inclusief rekenvoorbeelden van de normalisatie 4.1 Windenergie uit Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie, RVO en CBS

Het vermogen is bepaald aan de hand van een CBS-database met alle windmolenprojecten. Elk jaar vernieuwt het CBS deze database op basis van gegevens uit de administraties van VertiCer. Het moment van het in en uit gebruik nemen van een molen is bepaald aan de hand van de elektriciteitsproductiegegevens van VertiCer, in combinatie met openbare gegevens op internet en Windstats. Tussen de uitkomsten van het CBS over het opgestelde windenergievermogen en die van andere bronnen, zoals de Monitor Wind op land en Windstats, treden soms verschillen op. Doorgaans worden deze veroorzaakt door verschillen in het moment van in of uit gebruik nemen van windmolens of (delen van) windmolenparken.

In Nederland staan ook kleine windmolens, in de meeste gevallen bij landbouwbedrijven voor stroomproductie voor eigen gebruik. In 2024 betreft het in totaal minder dan 300 windmolens met per stuk een vermogen van 70 kilowatt of kleiner en met een gezamenlijk vermogen van minder dan vijf megawatt; deze molens staan geregistreerd bij VertiCer. Gezien de geringe omvang in totaal en om praktische redenen worden deze molens niet in de statistiek meegenomen.

De elektriciteitsproductie is berekend aan de hand van de administratie achter de certificaten voor de Garanties van Oorsprong van VertiCer. Daarnaast wordt voor ontbrekende productiecijfers bij VertiCer gekeken of deze kunnen worden aangevuld met data vanuit de netbeheerders.

Van VertiCer ontvangt het CBS cijfers met betrekking tot de brutoproductie en de netto aflevering aan het net per windmolen. Het verschil hiertussen is het eigen verbruik van de windmolen. Voor veel windmolens ontbreekt echter de brutoproductie. In dat geval wordt de brutoproductie geschat op basis van de netto aflevering. Voor windmolens op land wordt een eigen verbruik van 1,5 procent aangenomen. Voor windparken op zee is het eigen verbruik per park uitgevraagd en bedraagt gemiddeld ongeveer 2 procent. Cijfers over de totale bruto elektriciteitsproductie en de netto aflevering voor windmolens op land en op zee worden gepubliceerd op StatLine - Hernieuwbare elektriciteit; productie en vermogen.

De onzekerheid in de CBS-cijfers over de elektriciteitsproductie uit windenergie in 2024 wordt geschat op 2 procent.