1. Jongeren met jeugdhulp

In de eerste helft van 2023 kregen 384 duizend jongeren jeugdhulp in natura. In de eerste helft van 2022 waren dit er 382 duizend. Het is belangrijk om te weten dat het aantal over 2023 is gebaseerd op voorlopige cijfers en voor 2022 op definitieve cijfers. In eerdere jaren bleek dat de definitieve cijfers 4 tot 5 procent hoger uitvallen dan de voorlopige. Naar verwachting zal het aantal jongeren met jeugdhulp in de definitieve schatting over 2023 dus hoger zijn. De meeste jongeren, 95 procent, kregen jeugdhulp zonder verblijf. Dat wil zeggen dat zij niet op de locatie van de jeugdhulpaanbieder overnachtten. Van hen kregen bijna 18 duizend jongeren in de eerste zes maanden van 2023 zowel jeugdhulp zonder als jeugdhulp met verblijf. Dit is mogelijk als de zorg gedurende het jaar wijzigt of als de jongere bij de ene jeugdhulpaanbieder verblijft en tegelijkertijd ook hulp zonder verblijf krijgt van een andere jeugdhulpaanbieder.

In het eerste halfjaar van 2023 ontvingen de meeste jeugdhulpjongeren, 70 procent, ambulante jeugdhulp op de locatie van de jeugdhulpaanbieder. Er waren in het eerste halfjaar van 2023 ruim 3 duizend jongeren meer met deze hulpvorm dan in dezelfde periode in 2022. Ruim 20 procent van de jongeren met jeugdhulp kreeg deze in het eigen netwerk, 15 procent kreeg jeugdhulp van het wijk- of buurtteam van de gemeente en 7 procent kreeg daghulp op locatie van de jeugdhulpaanbieder.

Gemeenten vertalen zelf de definitie van jeugdhulp uit de jeugdwet naar de praktijksituatie in hun eigen wijkteam. Bij veel wijkteams lopen vraagverheldering, planvorming, doorverwijzing en eventueel hulpverlening in meer of mindere mate door elkaar. Hierdoor is het onderscheid tussen jongeren die wel of niet jeugdhulp van het wijkteam krijgen, en dus bij het CBS moeten worden aangeleverd, soms lastig te maken. Als gevolg hiervan zijn niet alleen de aantallen jongeren met wijkhulp tussen gemeenten moeilijk vergelijkbaar, ook laat de ontwikkeling in de tijd soms een grillig verloop zien.

Bijna 36 duizend jongeren kregen in de eerste helft van 2023 jeugdhulp met verblijf. Dat is ruim 9 procent van alle jongeren met jeugdhulp. Hiervan waren 18 duizend jongeren in een pleeggezin opgenomen. Dat is ruim 3 procent minder dan in de eerste zes maanden van 2022. Ruim 5 duizend jongeren kregen gezinsgerichte opvang. In het eerste halfjaar van 2023 hadden 1 250 jongeren een gesloten plaatsing. Dat waren er 60 minder dan in het eerste halfjaar van 2022. 14 duizend jongeren kregen een andere vorm van jeugdhulp met verblijf (figuur 1.0.3).

1.1 8,6 procent van de Nederlandse jongeren ontvangt jeugdhulp

Jeugdhulp is in principe bedoeld voor personen tot 18 jaar, waarbij sinds 1 juli 2018 sommige vormen van jeugdhulp zoals pleegzorg standaard doorlopen tot 21 jaar. In uitzonderlijke gevallen kan de jeugdhulp worden voortgezet tot de leeftijd van 23 jaar. Van alle 4,5 miljoen jongeren in de leeftijd tot en met 22 jaar kreeg 8,6 procent jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2023. Als de groep van 18 tot en met 22-jarigen buiten beschouwing gelaten wordt, ontving 11,1 procent van alle jongeren jeugdhulp in deze periode.

Jongens ontvangen vaker jeugdhulp dan meisjes. Dit geldt zowel voor jeugdhulp met verblijf als voor jeugdhulp zonder verblijf. In de eerste helft van 2023 kregen 178 duizend meisjes en 206 duizend jongens jeugdhulp. Het aandeel meisjes met jeugdhulp neemt de laatste jaren licht toe, met name bij jeugdhulp zonder verblijf (figuur 1.1.1).

1.2 Jongeren met verblijf ouder dan jongeren zonder verblijf

De meeste jongeren met jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2023 hadden een basisschoolleeftijd, 60 duizend van hen waren 4 tot en met 7 jaar oud en bijna 122 duizend waren 8 tot en met 11 jaar. Nederland kende op 1 januari 2023 739 duizend 8 t/m 11-jarigen. Van hen kreeg dus 16,5 procent jeugdhulp. Van de 1,17 miljoen Nederlandse jongeren van 12-17 jaar kregen er 166 duizend jeugdhulp in de eerste helft van 2023. Dat is ruim 14 procent.

Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was bijna 54 procent jonger dan 12 jaar, bij jeugdhulp met verblijf was ruim 38 procent jonger dan 12 jaar. Het aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp met verblijf, ten opzichte van alle jongeren met jeugdhulp met verblijf, is toegenomen van 9,7 procent in de eerste zes maanden van 2020 naar 12,4 procent in het eerste halfjaar van 2023.

1.3 Meer jeugdhulp in huishoudens met lage inkomens

In Nederland wonen 622 duizend jongeren tot en met 22 jaar in een huishouden⁴⁾ met een inkomen dat tot de laagste 20 procent behoort. Van hen ontving 8,6 procent jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2023. Het aandeel jongeren met jeugdhulp daalt naarmate het huishoudinkomen hoger is. In de 20 procent rijkste huishoudens kreeg 5,4 procent van de jongeren jeugdhulp.

Van alle 4,2 miljoen Nederlandse jongeren tot en met 22 jaar, waarvan het huishoudinkomen bekend is, kreeg in de eerste helft van 2023 0,8 procent jeugdhulp met verblijf. In de 20 procent laagste inkomens kreeg 2,7 procent jeugdhulp met verblijf. Dat is ruim drie keer zo vaak.

1.4 Meer uitdagingen in huishoudens van jeugdhulpjongeren met verblijf

Van een aantal achtergrondkenmerken⁵⁾ is onderzocht hoe de situatie van jongeren met jeugdhulp afwijkt van de jongeren zonder jeugdhulp. In figuur 1.4.1 zijn deze kenmerken weergegeven. Bij 73 procent van de Nederlandse jongeren wonen beide juridische ouders in hetzelfde huishouden. Voor jongeren met jeugdhulp is dit 58 procent en voor jongeren met jeugdhulp met verblijf slechts 21 procent.

Hetzelfde patroon geldt voor kinderen uit huishoudens waar ook gebruik wordt gemaakt van ondersteuning op grond van de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) of waarin zorgkosten zijn gemaakt voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ) dan wel GGZ-medicatie is voorgeschreven. Van alle kinderen in Nederland was bij 6 procent sprake van WMO-gebruik in het huishouden en bij 23 procent van GGZ in het huishouden. Bij huishoudens met jeugdhulpjongeren is dit 16 en 43 procent en in huishoudens van jongeren met jeugdhulp met verblijf 40 en 56 procent. In de huishoudens van jongeren met jeugdhulp met verblijf is in 27 procent van de gevallen iemand als verdachte van een misdrijf aangemerkt.

1.5 7 procent jeugdhulpontvangers ook in jeugdbescherming

Bijna 93 procent van de 384 duizend jongeren met jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2023 ontving alleen jeugdhulp en daarnaast geen andere vorm van jeugdzorg. Van de jongeren met jeugdhulp kreeg bijna 7 procent naast jeugdhulp ook jeugdbescherming en 605 jongeren kregen naast jeugdhulp en jeugdbescherming ook jeugdreclassering (figuur 1.5.1). Bij ruim 2 duizend jongeren was naast jeugdhulp ook een jeugdreclasseringsmaatregel van kracht zonder jeugdbescherming (0,6 procent).

Jongeren tot en met drie jaar die jeugdhulp met verblijf kregen, hadden in 64 procent van de gevallen ook jeugdbescherming. Bij jongeren van 4 tot en met 7 jaar was dit 58 procent en bij jongeren van 8 tot en met 11 jaar 48 procent. Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf had bijna 8 procent van de 0 tot en met 3-jarigen ook jeugdbescherming. Van de 4 tot en met 7-jarigen had 6,3 procent ook jeugdbescherming en van de 8 tot en met 11-jarigen 4,6 procent.

Jongeren kunnen pas vanaf 12 jaar een jeugdreclasseringsmaatregel opgelegd krijgen en jeugdbescherming houdt op zodra de jongere de leeftijd van 18 jaar bereikt.

Het aandeel jongeren met jeugdhulp in combinatie met jeugdbescherming en/of jeugdreclassering neemt de laatste jaren iets af.

1.6 Grote regionale verschillen in aandeel jeugdhulp

Van de in totaal 384 duizend jongeren met jeugdhulp in de eerste helft van 2023 woonden er 81 duizend in Zuid-Holland⁶⁾. Zeeland had het kleinste aantal, ruim 9 duizend Zeeuwse jongeren ontvingen jeugdhulp. De meeste jongeren in jeugdhulp kwamen uit Amsterdam (18 duizend), Den Haag (13 duizend), Rotterdam (11 duizend) en Utrecht (10 duizend). Echter, wanneer wordt gekeken naar het aandeel van de jongeren met jeugdhulp ten opzichte van alle jongeren in de gemeente, dan blijkt dat in de gemeenten Tiel en Terneuzen meer dan 18 procent van de jongeren tot 18 jaar jeugdhulp kreeg (zie figuur 1.6.1). De gemeenten Nissewaard en Best hadden met meer dan 4,5 procent het hoogste aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp.

In relatie tot de bevolkingsomvang van de gemeente, werd de meeste jeugdhulp verleend in gemeenten met 100 tot 150 duizend inwoners (figuur 1.6.5). Van de jongeren tot en met 17 jaar uit die gemeenten ontving 12,2 procent jeugdhulp. Het percentage jongeren van 18 tot en met 22 jaar met jeugdhulp was het hoogst in de vier grote steden met meer dan 250 duizend inwoners.