Strategisch doel 3: Behoud van hoge kwaliteit

Het CBS heeft als statistisch bureau van Nederland wereldwijd een goede naam opgebouwd als het gaat om standaarden en de kwaliteit van de statistiek.¹⁾ In een tijd waarin getwijfeld wordt aan feiten en cijfers vaak ter discussie staan, is de kwalitatief hoogwaardige informatie van het CBS essentieel om het publieke debat goed te kunnen voeren. Het CBS streeft daarom naar het behoud en waar mogelijk verder verhogen van de kwaliteit van statistiek om zijn goede naam als leverancier van betrouwbare feitelijke informatie recht te doen en kwalitatief hoogstaand onderzoek mogelijk te blijven maken. Dit is het derde strategische doel voor de planperiode.

Kwaliteit staat overigens niet gelijk aan nauwkeurigheid. In sommige gevallen is een actueel cijfer voor gebruikers belangrijk om snel te kunnen reageren en kan een minder nauwkeurig cijfer voldoen; in andere gevallen heeft de nauwkeurigheid de nadruk. Dat vraagt van het CBS om cijfers te produceren die optimaal toepasbaar zijn en dus in staat te zijn om tegemoet te komen aan dergelijke verschillende behoeften. Het CBS wil meer inzicht bieden in de verschillende kwaliteitsaspecten zodat de gebruiker daarmee rekening kan houden bij de toepassing van de informatie. 

Om de hoge kwaliteit van onze statistieken te kunnen behouden en in te kunnen spelen op alle maatschappelijke en technologische ontwikkelingen, investeert het CBS in personeel, IT en processen, en zijn gerichte innovaties nodig. 

Binnen dit strategische doel heeft het CBS dan ook de volgende ambities:

1. Investeren in hoogwaardig personeel 

Flexibiliteit en wendbaarheid van de organisatie zijn nodig om onze organisatiedoelen te bereiken, een aantrekkelijke werkgever te blijven en om het eigen personeel in staat te stellen zich te ontwikkelen. Daarom investeert het CBS in de planperiode flink in de ontwikkeling van het eigen personeel zodat medewerkers op hun kwaliteiten worden ingezet. Deze organisatieontwikkeling kent een aantal elementen:

De beste mensen in huis hebben en houden
In de evaluatie van het CBS is geconstateerd dat het CBS zich meer en meer tot kennisinstituut ontwikkelt. Het CBS wil die reputatie van kennisinstituut met een hoge kwaliteitsstandaard graag verder uitbouwen. Om in de toekomst een topprestatie te kunnen blijven leveren, wil het CBS de beste mensen in huis hebben en houden, rekening houdend met de veranderende vragen in de maatschappij. Met het vertrek van collega’s en de vergrijzing is een continue en gerichte inspanning nodig om ons te profileren op de arbeidsmarkt en experts te boeien en te binden. Daarvoor is het nodig dat het CBS een aantrekkelijke werkgever blijft. Met een adequate beloning, maar zeker ook goede secundaire voorwaarden, een prettige werkomgeving, open sfeer, een cultuur waar
persoonlijke en vakinhoudelijke ontwikkeling wordt gestimuleerd en ruimte voor een goede werk-privé balans. Duidelijke loopbaanpaden bieden handvatten voor de ontwikkeling van medewerkers.

Traineeprogramma
Het CBS start een eigen traineeprogramma. Talentvolle toetreders tot de arbeidsmarkt krijgen zo de kans om kennis te maken met het CBS, werkervaring op te doen bij een maatschappelijk relevant kennisinstituut en zich te ontwikkelen.

De personeelssamenstelling een afspiegeling laten zijn van de samenleving
Het CBS staat midden in de samenleving en draagt op een transparante en onbevoor­oordeelde manier bij aan meer kennis en begrip van relevante maatschappelijke thema’s. Om statistieken verder te verbeteren wil het CBS als organisatie een afspiegeling zijn van de samenleving. Het CBS streeft daarom naar diversiteit in de personeelssamenstelling. De overtuiging dat diversiteit de samenwerking versterkt, is richtinggevend bij de werving van nieuwe medewerkers.

Ieders talent ontwikkelen in een lerende organisatie
De speerpunten vragen om een omgeving waar alle collega’s van het CBS ertoe doen en het beste uit zichzelf kunnen halen. De organisatie daagt zichzelf continu uit om zich te verbeteren door een lerende organisatiecultuur. Ons management is daarbij talent-gedreven en werkt ontwikkelingsgericht: medewerkers worden gemotiveerd in hun werk, krijgen opbouwende feedback en worden gecoacht daar waar nodig. De organisatie traint en ontwikkelt alle lagen van management continu. 

Samenwerken en flexibel zijn
Het CBS richt de blik naar buiten, zodat we goed en, indien nodig, snel kunnen inspelen op veranderende vragen uit de maatschappij. Vraagstukken worden steeds complexer en integraler en vaak zijn meerdere statistieken en expertisegebieden betrokken. Dat betekent dat interne specialistische capaciteit steeds meer ingezet moet kunnen worden in teams en dat multidisciplinair samenwerken belangrijk wordt.  

Dit vraagt om een flexibeler inzet van onze medewerkers. Medewerkers zullen worden uitgedaagd mee te groeien met de technische en vakmatige ontwikkelingen zodat zij breder inzetbaar zijn. Mobiliteit en doorgroei zullen nog meer worden gestimuleerd. Voor nieuwe medewerkers wordt het uitgangspunt dat ze na drie jaar de overstap maken naar een andere divisie. De organisatie zal daarbij aandacht hebben voor frictieverliezen in de productie.

Doorontwikkeling CBS Academy
De CBS Academy heeft zich de afgelopen periode ontwikkeld tot een volwaardig intern opleidingscentrum van het CBS. De CBS Academy zet deze ontwikkeling door en ondersteunt medewerkers om het vakmanschap op peil te houden, maar ook om persoonlijke vaardigheden verder te ontwikkelen. Het CBS richt zich meer dan voorheen op zijn rol en taak om de overheid te helpen de toegankelijkheid van data te vergroten en ontwikkelt trainingen en opleidingen op het gebied van het gebruik van data en statistiek voor onze partners bij de overheid. In lijn met de aanbeveling uit de evaluatie van het CBS zoekt de CBS Academy dan ook de samenwerking met andere opleidingsinstituten van overheidspartners, zoals de Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering.²⁾

2. Investeren in IT en in processen

IT: basis op orde houden
Het CBS is een IT-intensieve organisatie en staat net als veel andere overheidsorganisaties voor een flinke opgave om de basis op orde te houden. Een veilige IT-werkomgeving is een eerste vereiste voor het CBS. Bedrijven en burgers staan veel, vaak ook privacy- en bedrijfsgevoelige, informatie af, in het vertrouwen dat die bij het CBS in goede handen is. Als dat vertrouwen zou worden geschaad, bijvoorbeeld door een beveiligingslek, zullen bedrijven en burgers niet langer hun data willen leveren en kan het CBS zijn wettelijke taak niet meer uitvoeren. Een uiterst belangrijke ontwikkeling is dan ook de sterke toename van cyberdreigingen. Om deze dreigingen het hoofd te kunnen blijven bieden moet het CBS zijn informatiebeveiliging continu naar een hoger niveau brengen. Dit betekent dat de organisatie op dit onderdeel flink zal worden versterkt. 

De veranderende gebruikerswensen en ambities van het CBS om de hoge kwaliteit te behouden leiden daarnaast tot een toenemende complexiteit van de eigen IT-omgeving. De organisatie vraagt om meer en geavanceerdere software, verschillende IT-omgevingen voor verschillende soorten werkzaamheden en aanpassing van de technische infrastructuur voor het gebruik van veilige clouddiensten. 

De toename van de hoeveelheid data vergt daarnaast uitbreiding van opslagcapaciteit, het beheer daarvan en uitwijkmogelijkheden die nodig zijn om de meest essentiële diensten in het geval van een calamiteit voldoende snel weer op orde te hebben. Daarnaast zijn extra middelen nodig voor het beheer van standaardsoftware en veiligheidsmaatregelen. 

Voor de beheersing van ontwikkel- en beheerkosten is het CBS gestart met de migratie naar een standaardapplicatieplatform. Het ter beschikking stellen van een moderne, beheerste en veilige omgeving voor applicatieontwikkeling en verdere opleiding en kennisdeling van moderne best practices op dat gebied, draagt bij aan de verdere professionalisering van de IT-organisatie van het CBS op het gebied van softwareontwikkeling. 

Dit alles vergt structureel hogere IT-uitgaven. In de planperiode kan het CBS dan ook fors in de IT investeren, mede dankzij extra financiële middelen die het ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor dit doel beschikbaar heeft gesteld. 

Robuuste, flexibele en toekomstbestendige processen
Het eerste strategische doel van het CBS is gericht op de informatievoorziening over grote maatschappelijke opgaven. Die zijn niet statisch, maar ontwikkelen zich in de tijd. De oorlog in Oekraïne, de stijgende energieprijzen en de tekorten op de arbeidsmarkt tonen aan dat niet alles kan worden voorzien. Dat vraagt dus flexibiliteit van zowel de organisatie als de medewerkers van het CBS en dat vergt productieprocessen die goed aanpasbaar en onderhoudbaar zijn. Daarom werkt het CBS aan het herontwerp van zijn statistische productieprocessen. 

Voor de economische statistieken ontwikkelt en implementeert het CBS een fundamenteel nieuw proces. De inputgegevens worden vanuit de verschillende bronnen in een zo vroeg mogelijk stadium samengebracht en gekoppeld. Controle en correctie gebeurt vooral automatisch en via een centrale gegevensbibliotheek worden data beschikbaar gesteld.  Daarvoor wordt gebruik gemaakt van gestandaardiseerde processen, methoden, data en IT-middelen. Zo creëert het CBS een efficiënter en flexibeler proces, waarmee ruimte ontstaat voor innovatie. Flexibiliteit en wendbaarheid leveren een belangrijke bijdrage aan de ambitie van  het CBS om sneller nieuwe informatie te kunnen produceren die inspeelt op actuele economische ontwikkelingen.

Voor de sociale statistieken ontwikkelt het CBS een gestandaardiseerd proces voor de verwerking van registerinformatie dat de huidige processen met veel verschillende methodes, IT-oplossingen en processen zal vervangen. Daardoor daalt de beheerslast, ontstaat kwaliteitswinst en ruimte voor innovatie. De ontwikkeltijd voor nieuwe statistieken daalt bovendien, zodat ook in dit domein mogelijkheden toenemen om snel in te spelen op veranderende behoeften.

3. Privacy en gegevensbescherming

De samenleving moet erop kunnen vertrouwen dat alle gegevens die het CBS ontvangt, uitsluitend gebruikt worden voor het vervaardigen van statistiek en dat dit nooit leidt tot onthulling van informatie over individuele personen, huishoudens, bedrijven of instellingen. Het CBS wil daarom niet alleen voldoen aan de wetgeving op het gebied van privacy, maar heeft ook de ambitie om op dat gebied te excelleren.

Privacybescherming is nooit af: het is een dynamisch proces dat het hoofd moet bieden aan toenemende bedreigingen, onder meer op het gebied van cybercrime, en zich aan moet passen aan veranderende maatschappelijke inzichten, technologische ontwikkelingen en gewijzigde wet- en regelgeving. 

Het CBS heeft daarom tal van technische en organisatorische maatregelen getroffen om de privacy te borgen, vaak op basis van de CBS-wet en de Europese gedragscode voor statistiekbureaus. Dit houdt onder andere in dat het CBS gegevens bij binnenkomst zo snel mogelijk ontdoet van direct identificerende gegevens (burgerservicenummer, naam, adres en woonplaats etc.), dat CBS-onderzoekers alleen toegang krijgen tot de gegevens die ze nodig hebben voor het betreffende onderzoek en dat alles wat het CBS publiceert zorgvuldig gecontroleerd wordt op onthullingsrisico’s. De gegevens mogen uitsluitend voor statistisch en wetenschappelijk onderzoek gebruikt worden. Dat betekent dat gebruik voor beslissingen op individueel niveau zoals handhaving en opsporing per definitie uitgesloten is. Het CBS investeert ook in innovaties om de kracht van data te blijven benutten en daarbij de privacy optimaal te beschermen. Daarnaast voert een externe auditor sinds 2015 bij het CBS privacy audits uit. Het CBS beschikt op grond van deze audits conform het Privacy Control Framework van NOREA over het certificaat “privacy proof”.

Kortom, de bescherming van gegevens is voor het CBS topprioriteit. Het CBS blijft daarbij waakzaam om er voor te zorgen dat het zoeken naar nieuwe mogelijkheden om data zorgvuldig en nuttig te gebruiken niet in het gedrang komt. Het is van groot belang dat het CBS zijn ‘social licence’ behoudt, dus op legitieme wijze zijn taken kan blijven uitoefenen met voldoende medewerking van de samenleving als geheel en van de individuele burger. Communicatie en transparantie vragen daarom om blijvende aandacht. Juist bij complexe methoden en technieken is het heel belangrijk dat het CBS de samenleving betrekt en goed uitlegt wat het CBS doet, waarom dat nodig is, en hoe het de privacy waarborgt.

4. Regeldruk 

Om statistieken te maken zijn vanzelfsprekend data noodzakelijk. Hoewel het CBS zoveel mogelijk overheidsregistraties en innovatieve dataverzamelingmethoden wil inzetten, blijft het uitvragen van gegevens via enquêtes onmisbaar. Het CBS blijft expliciet oog houden voor de belasting die het uitvragen van data veroorzaakt en wil de toename van de regeldruk zoveel mogelijk beperken. Het CBS zet bedrijven centraal bij het verzamelen van data. Goede dienstverlening, een voorspelbare uitvraag, makkelijk aanleveren en hergebruik van bedrijfsgegevens vormen hierbij de kern. Reeds bestaande oplossingen als het automatisch binnenhalen van bedrijfsadministraties zullen de komende jaren worden uitgebreid. Om de beleefde regeldruk te beperken en de kwaliteit van de respons op peil te houden, helpt het CBS bedrijven via een bedrijvenportaal om de gevraagde data tijdig en op de juiste wijze aan te leveren. Hierdoor is het duidelijk wanneer welke vragenlijst moet worden ingevuld. Waar mogelijk past het CBS de vragenlijsten aan om het aanleveren te vergemakkelijken en de invultijd te verkorten. Ook onderzoekt het CBS de mogelijkheden om samen met partners nieuwe databronnen innovatief in te zetten om zo het aantal vragenlijsten te beperken. Als ultimum remedium zet het CBS waar nodig zijn handhavings­instrumentarium in. Naleving van de enquêteverplichtingen door ondernemers verhoogt de respons. Het CBS streeft daarom naar een passende inzet van handhaving bij de statistieken waarvoor het aanleveren van data door ondernemers verplicht is. Het handhaven van enquêteverplichtingen bij ondernemers die deze niet nakomen, is eerlijker en rechtvaardiger voor alle ondernemers en leidt uiteindelijk tot beperking van de regeldruk.

De aandacht gaat niet alleen uit naar de verplichte enquêtes voor bedrijven maar ook naar de almaar dalende deelname aan persoonsenquêtes. Dit is een zorgelijke ontwikkeling, aangezien een kwantitatief en kwalitatief goed niveau van respons nodig is om de kwaliteit van de uitkomsten te kunnen behouden. Het CBS zet nieuwe vormen van het verzamelen van data, verbetering van vraagstelling en gerichte stimuleringsmaatregelen in om de deelname te vergemakkelijken en zo de respons te verhogen.