Lagere inkomsten door coronacrisis

Onder impuls van de coronacrisis namen de inkomsten uit belastingen en sociale premies in 2020 af, van 315 miljard euro in 2019 naar ruim 313 miljard euro in 2020. De laatste keer dat deze inkomsten daalden was ten tijde van de economische crisis in 2009. Met name de opbrengsten uit de vennootschapsbelasting en dividendbelasting lagen flink lager dan vorig jaar.

Met een afname van 4 miljard euro droeg de vennootschapsbelasting het sterkst bij aan de dalende inkomsten uit belastingen en sociale premies. Veel bedrijven betalen in het eerste kwartaal een voorlopige aanslag die is gebaseerd op de verwachte winst. Door de coronacrisis is bedrijven de mogelijkheid geboden om de voorlopige aanslag aan te passen aan de nieuwe economische realiteit, waardoor een deel van de eerder afgedragen belasting weer is terugontvangen. Door lagere winstuitkeringen namen ook de inkomsten uit dividendbelasting flink af, van 6,3 miljard euro in 2019 naar 4,8 miljard euro in 2020.

De gevolgen van de coronacrisis waren ook duidelijk zichtbaar in de accijnzen op brandstof en de bpm (Belasting personenauto’s en motorrijtuigen). Door een afname van het verkeer daalden de brandstofaccijnzen met ruim 12 procent. Flink lagere autoverkopen en de verdere opmars van elektrische auto’s, die zijn vrijgesteld van bpm, zorgden voor een nog sterkere daling van de bpm. Waar deze belasting de schatkist in 2019 nog 2,3 miljard euro opleverde, daalde dit in 2020 naar 1,5 miljard euro. Alhoewel het absoluut gezien om kleinere bedragen gaat, hadden ook de kansspelbelasting en toeristenbelasting flink te lijden onder de coronacrisis. Doordat de casino’s een deel van het jaar gesloten waren, nam de opbrengst uit kansspelbelasting met een derde af. De inkomsten van gemeenten uit toeristenbelasting liepen zelfs met bijna de helft terug.

De twee grootste inkomstenbronnen van het Rijk, de btw (belasting over toegevoegde waarde) en heffing op loon en inkomsten (loon- en inkomstenbelasting plus premies volksverzekeringen), bleven ondanks de coronacrisis op niveau. Dit hangt deels samen met de boekhoudkundige regels. Als gevolg van de coronacrisis kunnen bedrijven sinds medio maart 2020 voor meerdere belastingen en sociale premies uitstel van betaling aanvragen. Dit zorgt weliswaar voor lagere afdrachten in de uitstelperiode, maar niet per definitie voor lagere geregistreerde ontvangsten in de nationale rekeningen. Dit komt doordat volgens de boekhoudkundige regels van het Europees Systeem van Rekeningen (ESR2010) de belastingen en sociale premies moeten worden geregistreerd in het jaar waarin de betalingsverplichting ontstond. De opbrengst uit de btw lag hierdoor nagenoeg onveranderd op ruim 58 miljard euro. Wel hadden enkele coronamaatregelen een drukkend effect op de btw-ontvangsten, zoals de sluiting van de horeca voor een deel van het jaar. De heffing op loon en inkomsten nam met bijna 2 procent toe tot 108 miljard euro.

Tegenover de dalingen staan ook enkele flinke stijgingen. Zo nam de opbrengst van de overdrachtsbelasting met een half miljard euro toe tot 3,5 miljard euro. Dit komt door de combinatie van veel verkochte woningen en stijgende huizenprijzen. Met name in het vierde kwartaal werd relatief veel overdrachtsbelasting afgedragen. Ook de inkomsten uit tabaksaccijns kenden een flinke plus, hoofdzakelijk door verhoging van accijnzen. Hierdoor stegen de inkomsten uit tabaksaccijns van 2,5 naar 3,2 miljard euro.