Overheidstekort groeit door

In het derde kwartaal van 2020 overtroffen de uitgaven van de overheid de inkomsten met ruim 12 miljard euro. De uitgaven zijn met ruim 10 miljard euro sterk toegenomen ten opzichte van het derde kwartaal van 2019, terwijl de inkomsten ruim een miljard euro lager zijn. Gemeten op jaarbasis, over de periode van het vierde kwartaal 2019 tot en met het derde kwartaal van 2020, bedroeg het overheidstekort 3,1 procent bruto binnenlands product (bbp). Ondanks het tekort nam de overheidsschuld af met 0,4 miljard euro en kwam aan het einde van het derde kwartaal uit op 55,2 procent bbp.

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
Jaar	Kwartaal	Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
2008	1e kwartaal	42,7	42,6
2008	2e kwartaal	42,9	42,7
2008	3e kwartaal	43,1	42,6
2008	4e kwartaal	43,3	43,1
2009	1e kwartaal	43,3	44,1
2009	2e kwartaal	43,1	44,9
2009	3e kwartaal	43,0	46,4
2009	4e kwartaal	42,5	47,6
2010	1e kwartaal	42,5	47,9
2010	2e kwartaal	42,8	48,4
2010	3e kwartaal	42,4	48,2
2010	4e kwartaal	42,6	47,9
2011	1e kwartaal	42,9	47,5
2011	2e kwartaal	42,5	47,2
2011	3e kwartaal	42,9	47,0
2011	4e kwartaal	42,4	46,8
2012	1e kwartaal	42,4	46,8
2012	2e kwartaal	42,7	46,7
2012	3e kwartaal	42,5	46,8
2012	4e kwartaal	42,8	46,8
2013	1e kwartaal	43,3	46,9
2013	2e kwartaal	43,5	46,8
2013	3e kwartaal	43,9	46,8
2013	4e kwartaal	43,6	46,5
2014	1e kwartaal	43,3	46,3
2014	2e kwartaal	43,4	46,3
2014	3e kwartaal	43,4	46,0
2014	4e kwartaal	43,6	45,7
2015	1e kwartaal	43,7	45,7
2015	2e kwartaal	43,3	45,3
2015	3e kwartaal	42,9	44,9
2015	4e kwartaal	42,6	44,6
2016	1e kwartaal	42,6	44,4
2016	2e kwartaal	43,1	44,2
2016	3e kwartaal	43,6	44,1
2016	4e kwartaal	43,6	43,6
2017	1e kwartaal	43,9	43,2
2017	2e kwartaal	43,7	42,8
2017	3e kwartaal	43,6	42,5
2017	4e kwartaal	43,7	42,5
2018	1e kwartaal	43,9	42,3
2018	2e kwartaal	43,9	42,1
2018	3e kwartaal	44,0	42,1
2018	4e kwartaal	43,7	42,3
2019	1e kwartaal	43,9	42,4
2019	2e kwartaal	43,8	42,3
2019	3e kwartaal	43,6	42,3
2019	4e kwartaal	43,7	42,0
2020	1e kwartaal	43,6	42,1
2020	2e kwartaal	43,6	45,2
2020	3e kwartaal	43,5	46,5
* gemeten als de som van vier kwartalen

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
Jaar	Kwartaal	Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
2008	1e kwartaal	42,7	42,6
2008	2e kwartaal	42,9	42,7
2008	3e kwartaal	43,1	42,6
2008	4e kwartaal	43,3	43,1
2009	1e kwartaal	43,3	44,1
2009	2e kwartaal	43,1	44,9
2009	3e kwartaal	43,0	46,4
2009	4e kwartaal	42,5	47,6
2010	1e kwartaal	42,5	47,9
2010	2e kwartaal	42,8	48,4
2010	3e kwartaal	42,4	48,2
2010	4e kwartaal	42,6	47,9
2011	1e kwartaal	42,9	47,5
2011	2e kwartaal	42,5	47,2
2011	3e kwartaal	42,9	47,0
2011	4e kwartaal	42,4	46,8
2012	1e kwartaal	42,4	46,8
2012	2e kwartaal	42,7	46,7
2012	3e kwartaal	42,5	46,8
2012	4e kwartaal	42,8	46,8
2013	1e kwartaal	43,3	46,9
2013	2e kwartaal	43,5	46,8
2013	3e kwartaal	43,9	46,8
2013	4e kwartaal	43,6	46,5
2014	1e kwartaal	43,3	46,3
2014	2e kwartaal	43,4	46,3
2014	3e kwartaal	43,4	46,0
2014	4e kwartaal	43,6	45,7
2015	1e kwartaal	43,7	45,7
2015	2e kwartaal	43,3	45,3
2015	3e kwartaal	42,9	44,9
2015	4e kwartaal	42,6	44,6
2016	1e kwartaal	42,6	44,4
2016	2e kwartaal	43,1	44,2
2016	3e kwartaal	43,6	44,1
2016	4e kwartaal	43,6	43,6
2017	1e kwartaal	43,9	43,2
2017	2e kwartaal	43,7	42,8
2017	3e kwartaal	43,6	42,5
2017	4e kwartaal	43,7	42,5
2018	1e kwartaal	43,9	42,3
2018	2e kwartaal	43,9	42,1
2018	3e kwartaal	44,0	42,1
2018	4e kwartaal	43,7	42,3
2019	1e kwartaal	43,9	42,4
2019	2e kwartaal	43,8	42,3
2019	3e kwartaal	43,6	42,3
2019	4e kwartaal	43,7	42,0
2020	1e kwartaal	43,6	42,1
2020	2e kwartaal	43,6	45,2
2020	3e kwartaal	43,5	46,5
* gemeten als de som van vier kwartalen

De stijging van de uitgaven in het derde kwartaal werd voor het grootste deel veroorzaakt door subsidies die door de Nederlandse overheid zijn verstrekt aan het bedrijfsleven vanwege de coronacrisis. In totaal werd voor 6 miljard euro meer aan subsidies uitgegeven dan in hetzelfde kwartaal vorig jaar. De Nederlandse overheid verstrekte in het derde kwartaal van 2020 ook 3,3 miljard euro meer aan sociale uitkeringen vergeleken met hetzelfde kwartaal van 2019. In het vervolg van deze kwartaalmonitor wordt dieper ingegaan op een aantal coronamaatregelen van de overheid.

Naast de stijging van de uitgaven werd het toegenomen overheidstekort ook veroorzaakt door teruggelopen inkomsten. In het derde kwartaal waren de inkomsten van de overheid 1,4 miljard euro lager dan in hetzelfde kwartaal vorig jaar. Onder andere de inkomsten uit de vennootschaps- en dividendbelasting liepen met respectievelijk 0,7 en 0,6 miljard euro terug. Door de stijgende uitgaven en dalende inkomsten kwam het overheidstekort gemeten als som van de vier kwartalen uit op 3,1 procent bbp.

1.2 Overheidssaldo op jaarbasis*
Jaar	Kwartaal	EMU-norm (% bbp)	Overheidssaldo op jaarbasis (% bbp)
2009	1e kwartaal	-3	-0,79
2009	2e kwartaal	-3	-1,83
2009	3e kwartaal	-3	-3,40
2009	4e kwartaal	-3	-5,09
2010	1e kwartaal	-3	-5,41
2010	2e kwartaal	-3	-5,59
2010	3e kwartaal	-3	-5,76
2010	4e kwartaal	-3	-5,25
2011	1e kwartaal	-3	-4,62
2011	2e kwartaal	-3	-4,66
2011	3e kwartaal	-3	-4,05
2011	4e kwartaal	-3	-4,43
2012	1e kwartaal	-3	-4,31
2012	2e kwartaal	-3	-4,03
2012	3e kwartaal	-3	-4,29
2012	4e kwartaal	-3	-3,92
2013	1e kwartaal	-3	-3,67
2013	2e kwartaal	-3	-3,30
2013	3e kwartaal	-3	-2,90
2013	4e kwartaal	-3	-2,93
2014	1e kwartaal	-3	-2,95
2014	2e kwartaal	-3	-2,88
2014	3e kwartaal	-3	-2,55
2014	4e kwartaal	-3	-2,15
2015	1e kwartaal	-3	-2,02
2015	2e kwartaal	-3	-2,04
2015	3e kwartaal	-3	-2,05
2015	4e kwartaal	-3	-2,02
2016	1e kwartaal	-3	-1,77
2016	2e kwartaal	-3	-1,08
2016	3e kwartaal	-3	-0,54
2016	4e kwartaal	-3	0,02
2017	1e kwartaal	-3	0,76
2017	2e kwartaal	-3	0,87
2017	3e kwartaal	-3	1,11
2017	4e kwartaal	-3	1,26
2018	1e kwartaal	-3	1,61
2018	2e kwartaal	-3	1,77
2018	3e kwartaal	-3	1,92
2018	4e kwartaal	-3	1,37
2019	1e kwartaal	-3	1,47
2019	2e kwartaal	-3	1,49
2019	3e kwartaal	-3	1,29
2019	4e kwartaal	-3	1,72
2020	1e kwartaal	-3	1,53
2020	2e kwartaal	-3	-1,57
2020	3e kwartaal	-3	-3,05
* gemeten als de som van vier kwartalen

1.2 Overheidssaldo op jaarbasis*
Jaar	Kwartaal	EMU-norm (% bbp)	Overheidssaldo op jaarbasis (% bbp)
2009	1e kwartaal	-3	-0,79
2009	2e kwartaal	-3	-1,83
2009	3e kwartaal	-3	-3,40
2009	4e kwartaal	-3	-5,09
2010	1e kwartaal	-3	-5,41
2010	2e kwartaal	-3	-5,59
2010	3e kwartaal	-3	-5,76
2010	4e kwartaal	-3	-5,25
2011	1e kwartaal	-3	-4,62
2011	2e kwartaal	-3	-4,66
2011	3e kwartaal	-3	-4,05
2011	4e kwartaal	-3	-4,43
2012	1e kwartaal	-3	-4,31
2012	2e kwartaal	-3	-4,03
2012	3e kwartaal	-3	-4,29
2012	4e kwartaal	-3	-3,92
2013	1e kwartaal	-3	-3,67
2013	2e kwartaal	-3	-3,30
2013	3e kwartaal	-3	-2,90
2013	4e kwartaal	-3	-2,93
2014	1e kwartaal	-3	-2,95
2014	2e kwartaal	-3	-2,88
2014	3e kwartaal	-3	-2,55
2014	4e kwartaal	-3	-2,15
2015	1e kwartaal	-3	-2,02
2015	2e kwartaal	-3	-2,04
2015	3e kwartaal	-3	-2,05
2015	4e kwartaal	-3	-2,02
2016	1e kwartaal	-3	-1,77
2016	2e kwartaal	-3	-1,08
2016	3e kwartaal	-3	-0,54
2016	4e kwartaal	-3	0,02
2017	1e kwartaal	-3	0,76
2017	2e kwartaal	-3	0,87
2017	3e kwartaal	-3	1,11
2017	4e kwartaal	-3	1,26
2018	1e kwartaal	-3	1,61
2018	2e kwartaal	-3	1,77
2018	3e kwartaal	-3	1,92
2018	4e kwartaal	-3	1,37
2019	1e kwartaal	-3	1,47
2019	2e kwartaal	-3	1,49
2019	3e kwartaal	-3	1,29
2019	4e kwartaal	-3	1,72
2020	1e kwartaal	-3	1,53
2020	2e kwartaal	-3	-1,57
2020	3e kwartaal	-3	-3,05
* gemeten als de som van vier kwartalen

De schuld bleef nagenoeg stabiel. Zodoende vertaalde het overheidstekort van ruim 12 miljard euro zich niet in een vergelijkbare schuldtoename. Bedrijven, instellingen en huishoudens betaalden in het derde kwartaal een deel van de belastingen en premies ter waarde van 9 miljard euro waarvoor in het eerste halfjaar uitstel was verleend. Deze inkomsten tellen mee in het overheidssaldo van het eerste halfjaar. Doordat het geld niet in het eerste halfjaar ontvangen was, moest de overheid destijds extra lenen om de uitgaven te financieren. Mede hierdoor was de schuldtoename in het eerste halfjaar hoger dan het tekort. In het derde kwartaal was het omgekeerde het geval. Onder andere daardoor is er geen kastekort ontstaan in dit kwartaal.

1.3 Schuldquote
Jaar	Kwartaal	EMU-norm (% bbp)	Schuldquote (% bbp)
2000	1e kwartaal	60	59,5
2000	2e kwartaal	60	56,5
2000	3e kwartaal	60	55,5
2000	4e kwartaal	60	52,1
2001	1e kwartaal	60	51,4
2001	2e kwartaal	60	52,5
2001	3e kwartaal	60	51,1
2001	4e kwartaal	60	49,5
2002	1e kwartaal	60	50,0
2002	2e kwartaal	60	50,1
2002	3e kwartaal	60	49,4
2002	4e kwartaal	60	48,8
2003	1e kwartaal	60	49,9
2003	2e kwartaal	60	49,4
2003	3e kwartaal	60	50,4
2003	4e kwartaal	60	50,0
2004	1e kwartaal	60	51,0
2004	2e kwartaal	60	51,3
2004	3e kwartaal	60	51,7
2004	4e kwartaal	60	50,3
2005	1e kwartaal	60	50,2
2005	2e kwartaal	60	52,4
2005	3e kwartaal	60	50,7
2005	4e kwartaal	60	49,8
2006	1e kwartaal	60	49,2
2006	2e kwartaal	60	48,6
2006	3e kwartaal	60	47,5
2006	4e kwartaal	60	45,2
2007	1e kwartaal	60	45,4
2007	2e kwartaal	60	45,6
2007	3e kwartaal	60	44,6
2007	4e kwartaal	60	43,0
2008	1e kwartaal	60	43,9
2008	2e kwartaal	60	43,8
2008	3e kwartaal	60	44,1
2008	4e kwartaal	60	54,7
2009	1e kwartaal	60	57,5
2009	2e kwartaal	60	56,7
2009	3e kwartaal	60	57,2
2009	4e kwartaal	60	56,8
2010	1e kwartaal	60	57,6
2010	2e kwartaal	60	59,2
2010	3e kwartaal	60	59,1
2010	4e kwartaal	60	59,3
2011	1e kwartaal	60	59,5
2011	2e kwartaal	60	60,4
2011	3e kwartaal	60	61,1
2011	4e kwartaal	60	61,7
2012	1e kwartaal	60	62,5
2012	2e kwartaal	60	64,0
2012	3e kwartaal	60	65,0
2012	4e kwartaal	60	66,3
2013	1e kwartaal	60	66,7
2013	2e kwartaal	60	68,3
2013	3e kwartaal	60	67,8
2013	4e kwartaal	60	67,7
2014	1e kwartaal	60	67,1
2014	2e kwartaal	60	68,6
2014	3e kwartaal	60	68,1
2014	4e kwartaal	60	67,9
2015	1e kwartaal	60	69,0
2015	2e kwartaal	60	66,8
2015	3e kwartaal	60	65,9
2015	4e kwartaal	60	64,7
2016	1e kwartaal	60	64,3
2016	2e kwartaal	60	63,3
2016	3e kwartaal	60	61,7
2016	4e kwartaal	60	61,9
2017	1e kwartaal	60	59,7
2017	2e kwartaal	60	58,9
2017	3e kwartaal	60	57,0
2017	4e kwartaal	60	56,9
2018	1e kwartaal	60	55,1
2018	2e kwartaal	60	54,0
2018	3e kwartaal	60	52,9
2018	4e kwartaal	60	52,4
2019	1e kwartaal	60	50,9
2019	2e kwartaal	60	51,0
2019	3e kwartaal	60	49,3
2019	4e kwartaal	60	48,7
2020	1e kwartaal	60	49,5
2020	2e kwartaal	60	55,2
2020	3e kwartaal	60	55,2

1.3 Schuldquote
Jaar	Kwartaal	EMU-norm (% bbp)	Schuldquote (% bbp)
2000	1e kwartaal	60	59,5
2000	2e kwartaal	60	56,5
2000	3e kwartaal	60	55,5
2000	4e kwartaal	60	52,1
2001	1e kwartaal	60	51,4
2001	2e kwartaal	60	52,5
2001	3e kwartaal	60	51,1
2001	4e kwartaal	60	49,5
2002	1e kwartaal	60	50,0
2002	2e kwartaal	60	50,1
2002	3e kwartaal	60	49,4
2002	4e kwartaal	60	48,8
2003	1e kwartaal	60	49,9
2003	2e kwartaal	60	49,4
2003	3e kwartaal	60	50,4
2003	4e kwartaal	60	50,0
2004	1e kwartaal	60	51,0
2004	2e kwartaal	60	51,3
2004	3e kwartaal	60	51,7
2004	4e kwartaal	60	50,3
2005	1e kwartaal	60	50,2
2005	2e kwartaal	60	52,4
2005	3e kwartaal	60	50,7
2005	4e kwartaal	60	49,8
2006	1e kwartaal	60	49,2
2006	2e kwartaal	60	48,6
2006	3e kwartaal	60	47,5
2006	4e kwartaal	60	45,2
2007	1e kwartaal	60	45,4
2007	2e kwartaal	60	45,6
2007	3e kwartaal	60	44,6
2007	4e kwartaal	60	43,0
2008	1e kwartaal	60	43,9
2008	2e kwartaal	60	43,8
2008	3e kwartaal	60	44,1
2008	4e kwartaal	60	54,7
2009	1e kwartaal	60	57,5
2009	2e kwartaal	60	56,7
2009	3e kwartaal	60	57,2
2009	4e kwartaal	60	56,8
2010	1e kwartaal	60	57,6
2010	2e kwartaal	60	59,2
2010	3e kwartaal	60	59,1
2010	4e kwartaal	60	59,3
2011	1e kwartaal	60	59,5
2011	2e kwartaal	60	60,4
2011	3e kwartaal	60	61,1
2011	4e kwartaal	60	61,7
2012	1e kwartaal	60	62,5
2012	2e kwartaal	60	64,0
2012	3e kwartaal	60	65,0
2012	4e kwartaal	60	66,3
2013	1e kwartaal	60	66,7
2013	2e kwartaal	60	68,3
2013	3e kwartaal	60	67,8
2013	4e kwartaal	60	67,7
2014	1e kwartaal	60	67,1
2014	2e kwartaal	60	68,6
2014	3e kwartaal	60	68,1
2014	4e kwartaal	60	67,9
2015	1e kwartaal	60	69,0
2015	2e kwartaal	60	66,8
2015	3e kwartaal	60	65,9
2015	4e kwartaal	60	64,7
2016	1e kwartaal	60	64,3
2016	2e kwartaal	60	63,3
2016	3e kwartaal	60	61,7
2016	4e kwartaal	60	61,9
2017	1e kwartaal	60	59,7
2017	2e kwartaal	60	58,9
2017	3e kwartaal	60	57,0
2017	4e kwartaal	60	56,9
2018	1e kwartaal	60	55,1
2018	2e kwartaal	60	54,0
2018	3e kwartaal	60	52,9
2018	4e kwartaal	60	52,4
2019	1e kwartaal	60	50,9
2019	2e kwartaal	60	51,0
2019	3e kwartaal	60	49,3
2019	4e kwartaal	60	48,7
2020	1e kwartaal	60	49,5
2020	2e kwartaal	60	55,2
2020	3e kwartaal	60	55,2

Voor het financieren van de coronamaatregelen trok het Rijk al in het eerste en met name het tweede kwartaal externe financiering aan. In het tweede kwartaal steeg de schuld met 38,4 miljard euro tot 55,2 procent bbp. Per eind september was de schuldquote onveranderd en bleef vooralsnog onder de Europese norm van 60 procent bbp.

Kerncijfers overheidsfinanciën


		2019	2019	2020	2020	2020
		3e kwartaal	4e kwartaal	1e kwartaal	2e kwartaal	3e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	81,7	89,3	95,8	81,9	80,3
Uitgaven	Miljard euro	82,2	86,3	86,6	106,3	92,5
Saldo	Miljard euro	-0,4	3,0	9,3	-24,4	-12,2
Overheidsschuld	Miljard euro	395,1	394,7	403,1	441,5	441,2
Saldo	% bbp¹⁾	1,3	1,7	1,5	-1,6	-3,1
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	49,3	48,7	49,5	55,2	55,2
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.