Publicatiedatum: 24-12-2020 06:30

Overheidsfinanciën, derde kwartaal 2020

Steunmaatregelen stuwen uitgaven in Europa op

Net als in Nederland zijn ook in de andere lidstaten van de Europese Unie (EU) de overheidsuitgaven in het eerste halfjaar van 2020 sterk toegenomen ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Deze toename was echter in de meeste landen minder groot dan in Nederland. De uitgaven in Nederland namen toe met ruim 12 procent, of 21 miljard euro, terwijl de uitgaven van de 27 lidstaten samen met ruim 7 procent groeiden, of 233 miljard euro. Net als in Nederland namen de uitgaven van de andere EU landen vooral toe door maatregelen om de negatieve effecten van de coronacrisis op de economie te verzachten. Wel kromp in dezelfde periode het bbp in de EU sterker dan in Nederland.

Download CSVToon tabel

3.1 Toename overheidsuitgaven eerste helft 2020

Land	Toename overheidsuitgaven (% verandering t.o.v. een jaar eerder)
Polen	22,2
Verenigd Koninkrijk	20,2
Litouwen	19,2
Slovenië	17,8
Luxemburg	16,2
Ierland	15,8
Bulgarije	13,8
Malta	13,0
Nederland	12,2
Oostenrijk	12
Estland	11,4
Spanje	11,1
Cyprus	10,5
Roemenië	10,1
Duitsland	9,3
Tsjechië	8,9
Slowakije	8,5
EU-27	7,4
België	7
Denemarken	6,9
Letland	6,4
Italië	5,0
Kroatië	4,9
Portugal	4,9
Finland	4,8
Zweden	4,8
Hongarije	4,4
Griekenland	3,3
Frankrijk	1,0

3.1 Toename overheidsuitgaven eerste helft 2020

Land	Toename overheidsuitgaven (% verandering t.o.v. een jaar eerder)
Polen	22,2
Verenigd Koninkrijk	20,2
Litouwen	19,2
Slovenië	17,8
Luxemburg	16,2
Ierland	15,8
Bulgarije	13,8
Malta	13,0
Nederland	12,2
Oostenrijk	12
Estland	11,4
Spanje	11,1
Cyprus	10,5
Roemenië	10,1
Duitsland	9,3
Tsjechië	8,9
Slowakije	8,5
EU-27	7,4
België	7
Denemarken	6,9
Letland	6,4
Italië	5,0
Kroatië	4,9
Portugal	4,9
Finland	4,8
Zweden	4,8
Hongarije	4,4
Griekenland	3,3
Frankrijk	1,0

In Nederland waren de stijgende uitgaven vooral toe te schrijven aan een forse toename van verstrekte subsidies met een omvang van bijna 18 miljard euro. Het grootste deel van deze stijging (10 miljard euro) kwam van loonsubsidies in het kader van de NOW. Voor de EU als geheel namen naast de verstrekte subsidies (toename van ruim 89 miljard euro) ook de sociale uitkeringen met een vergelijkbaar bedrag toe. Dit kwam doordat in veel lidstaten de toegenomen werkloosheid door de coronacrisis gepaard ging met een stijging van de werkloosheidsuitkeringen, al dan niet speciaal opgezet als steunmaatregel in het kader van de coronacrisis.

De uitgavenquotes, de overheidsuitgaven als percentage van het bbp, laten voor veel lidstaten van de EU een recordstijging zien door de toenemende uitgaven en een krimpend bbp.

Download CSVToon tabel

3.2 Uitgavenquotes van de grootste Europese economieën en de EU

		EU-27 (% bbp)	Duitsland (% bbp)	Spanje (% bbp)	Frankrijk (% bbp)	Italië (% bbp)	Nederland (% bbp)	Verenigd Koninkrijk (% bbp)
2007	1e kwartaal	46,1	44,6	38,5	52,8	47,5	42,8	41,0
2007	2e kwartaal	45,9	44,1	38,7	52,6	47,4	42,7	40,9
2007	3e kwartaal	45,7	43,7	38,7	52,6	47,3	42,5	41,0
2007	4e kwartaal	45,6	43,4	39,3	52,6	46,8	42,3	41,0
2008	1e kwartaal	45,7	43,4	39,7	52,6	46,9	42,6	41,3
2008	2e kwartaal	45,9	43,4	40,2	52,6	47,2	42,7	41,6
2008	3e kwartaal	46,1	43,6	40,7	52,8	47,4	42,6	43,1
2008	4e kwartaal	46,7	44,2	41,4	53,3	47,8	43,1	44,3
2009	1e kwartaal	47,6	45,1	42,5	54,1	48,8	44,1	45,7
2009	2e kwartaal	48,8	46,3	44,0	55,4	49,8	44,9	47,0
2009	3e kwartaal	49,9	47,5	45,2	56,3	50,5	46,4	46,6
2009	4e kwartaal	50,7	48,2	46,2	57,2	51,1	47,6	47,2
2010	1e kwartaal	50,9	48,2	46,7	57,5	51,0	47,9	47,3
2010	2e kwartaal	50,7	48,0	46,6	57,3	50,7	48,4	47,3
2010	3e kwartaal	50,8	48,8	46,6	57,2	50,5	48,2	47,5
2010	4e kwartaal	50,5	48,1	46,0	56,9	49,9	47,9	47,3
2011	1e kwartaal	50,0	47,4	45,9	56,6	49,6	47,5	46,9
2011	2e kwartaal	49,7	46,9	45,6	56,4	49,4	47,2	46,6
2011	3e kwartaal	49,2	45,4	45,5	56,3	48,9	47,0	46,3
2011	4e kwartaal	49,1	45,2	46,2	56,3	49,2	46,8	45,8
2012	1e kwartaal	49,2	45,0	46,3	56,4	49,5	46,7	45,5
2012	2e kwartaal	49,4	45,0	46,8	56,7	49,9	46,7	46,1
2012	3e kwartaal	49,5	45,0	47,0	56,8	50,3	46,8	45,7
2012	4e kwartaal	49,7	44,9	48,7	57,1	50,6	46,8	45,6
2013	1e kwartaal	49,9	45,1	48,5	57,3	50,8	46,9	45,1
2013	2e kwartaal	49,9	45,1	48,3	57,3	50,9	46,8	44,4
2013	3e kwartaal	49,9	45,0	48,2	57,4	51,1	46,7	44,3
2013	4e kwartaal	49,6	44,9	45,8	57,2	51,0	46,5	43,9
2014	1e kwartaal	49,4	44,6	45,8	57,2	50,7	46,3	43,7
2014	2e kwartaal	49,2	44,5	45,6	57,3	50,7	46,3	43,3
2014	3e kwartaal	49,0	44,3	45,1	57,2	50,6	46,0	43,2
2014	4e kwartaal	49,0	44,3	45,1	57,2	50,9	45,7	43,1
2015	1e kwartaal	48,8	44,3	44,9	57,0	50,8	45,7	42,9
2015	2e kwartaal	48,6	44,3	44,6	57,0	50,7	45,3	42,8
2015	3e kwartaal	48,3	44,1	44,4	56,9	50,5	44,9	42,7
2015	4e kwartaal	48,1	44,1	43,9	56,8	50,3	44,6	42,3
2016	1e kwartaal	47,9	44,2	43,5	56,6	50,0	44,4	42,1
2016	2e kwartaal	47,6	44,0	43,3	56,3	49,6	44,2	41,9
2016	3e kwartaal	47,6	44,4	43,0	56,5	49,4	44,1	41,8
2016	4e kwartaal	47,3	44,4	42,4	56,7	49,1	43,6	41,6
2017	1e kwartaal	47,2	44,2	42,1	56,7	48,8	43,1	41,3
2017	2e kwartaal	47,1	44,5	41,7	56,7	49,1	42,8	41,5
2017	3e kwartaal	46,9	44,2	41,4	56,7	49,0	42,5	41,2
2017	4e kwartaal	46,7	44,2	41,2	56,5	48,8	42,4	41,3
2018	1e kwartaal	46,6	44,1	41,2	56,4	48,6	42,3	41,3
2018	2e kwartaal	46,4	43,8	41,2	56,2	48,2	42,1	41,1
2018	3e kwartaal	46,4	44,0	41,4	55,9	48,3	42,1	41,0
2018	4e kwartaal	46,6	44,5	41,7	55,7	48,4	42,3	41,1
2019	1e kwartaal	46,6	44,5	41,7	55,6	48,5	42,4	40,9
2019	2e kwartaal	46,7	44,9	42,0	55,6	48,7	42,3	41,1
2019	3e kwartaal	46,7	45,1	42,2	55,6	48,7	42,3	41,1
2019	4e kwartaal	46,6	45,2	42,1	55,6	48,6	42,0	41,1
2020	1e kwartaal	47,2	45,7	42,9	56,2	49,6	42,1	41,6
2020	2e kwartaal	49,9	48,2	47,1	58,5	52,6	45,2	46,7

3.2 Uitgavenquotes van de grootste Europese economieën en de EU

		EU-27 (% bbp)	Duitsland (% bbp)	Spanje (% bbp)	Frankrijk (% bbp)	Italië (% bbp)	Nederland (% bbp)	Verenigd Koninkrijk (% bbp)
2007	1e kwartaal	46,1	44,6	38,5	52,8	47,5	42,8	41,0
2007	2e kwartaal	45,9	44,1	38,7	52,6	47,4	42,7	40,9
2007	3e kwartaal	45,7	43,7	38,7	52,6	47,3	42,5	41,0
2007	4e kwartaal	45,6	43,4	39,3	52,6	46,8	42,3	41,0
2008	1e kwartaal	45,7	43,4	39,7	52,6	46,9	42,6	41,3
2008	2e kwartaal	45,9	43,4	40,2	52,6	47,2	42,7	41,6
2008	3e kwartaal	46,1	43,6	40,7	52,8	47,4	42,6	43,1
2008	4e kwartaal	46,7	44,2	41,4	53,3	47,8	43,1	44,3
2009	1e kwartaal	47,6	45,1	42,5	54,1	48,8	44,1	45,7
2009	2e kwartaal	48,8	46,3	44,0	55,4	49,8	44,9	47,0
2009	3e kwartaal	49,9	47,5	45,2	56,3	50,5	46,4	46,6
2009	4e kwartaal	50,7	48,2	46,2	57,2	51,1	47,6	47,2
2010	1e kwartaal	50,9	48,2	46,7	57,5	51,0	47,9	47,3
2010	2e kwartaal	50,7	48,0	46,6	57,3	50,7	48,4	47,3
2010	3e kwartaal	50,8	48,8	46,6	57,2	50,5	48,2	47,5
2010	4e kwartaal	50,5	48,1	46,0	56,9	49,9	47,9	47,3
2011	1e kwartaal	50,0	47,4	45,9	56,6	49,6	47,5	46,9
2011	2e kwartaal	49,7	46,9	45,6	56,4	49,4	47,2	46,6
2011	3e kwartaal	49,2	45,4	45,5	56,3	48,9	47,0	46,3
2011	4e kwartaal	49,1	45,2	46,2	56,3	49,2	46,8	45,8
2012	1e kwartaal	49,2	45,0	46,3	56,4	49,5	46,7	45,5
2012	2e kwartaal	49,4	45,0	46,8	56,7	49,9	46,7	46,1
2012	3e kwartaal	49,5	45,0	47,0	56,8	50,3	46,8	45,7
2012	4e kwartaal	49,7	44,9	48,7	57,1	50,6	46,8	45,6
2013	1e kwartaal	49,9	45,1	48,5	57,3	50,8	46,9	45,1
2013	2e kwartaal	49,9	45,1	48,3	57,3	50,9	46,8	44,4
2013	3e kwartaal	49,9	45,0	48,2	57,4	51,1	46,7	44,3
2013	4e kwartaal	49,6	44,9	45,8	57,2	51,0	46,5	43,9
2014	1e kwartaal	49,4	44,6	45,8	57,2	50,7	46,3	43,7
2014	2e kwartaal	49,2	44,5	45,6	57,3	50,7	46,3	43,3
2014	3e kwartaal	49,0	44,3	45,1	57,2	50,6	46,0	43,2
2014	4e kwartaal	49,0	44,3	45,1	57,2	50,9	45,7	43,1
2015	1e kwartaal	48,8	44,3	44,9	57,0	50,8	45,7	42,9
2015	2e kwartaal	48,6	44,3	44,6	57,0	50,7	45,3	42,8
2015	3e kwartaal	48,3	44,1	44,4	56,9	50,5	44,9	42,7
2015	4e kwartaal	48,1	44,1	43,9	56,8	50,3	44,6	42,3
2016	1e kwartaal	47,9	44,2	43,5	56,6	50,0	44,4	42,1
2016	2e kwartaal	47,6	44,0	43,3	56,3	49,6	44,2	41,9
2016	3e kwartaal	47,6	44,4	43,0	56,5	49,4	44,1	41,8
2016	4e kwartaal	47,3	44,4	42,4	56,7	49,1	43,6	41,6
2017	1e kwartaal	47,2	44,2	42,1	56,7	48,8	43,1	41,3
2017	2e kwartaal	47,1	44,5	41,7	56,7	49,1	42,8	41,5
2017	3e kwartaal	46,9	44,2	41,4	56,7	49,0	42,5	41,2
2017	4e kwartaal	46,7	44,2	41,2	56,5	48,8	42,4	41,3
2018	1e kwartaal	46,6	44,1	41,2	56,4	48,6	42,3	41,3
2018	2e kwartaal	46,4	43,8	41,2	56,2	48,2	42,1	41,1
2018	3e kwartaal	46,4	44,0	41,4	55,9	48,3	42,1	41,0
2018	4e kwartaal	46,6	44,5	41,7	55,7	48,4	42,3	41,1
2019	1e kwartaal	46,6	44,5	41,7	55,6	48,5	42,4	40,9
2019	2e kwartaal	46,7	44,9	42,0	55,6	48,7	42,3	41,1
2019	3e kwartaal	46,7	45,1	42,2	55,6	48,7	42,3	41,1
2019	4e kwartaal	46,6	45,2	42,1	55,6	48,6	42,0	41,1
2020	1e kwartaal	47,2	45,7	42,9	56,2	49,6	42,1	41,6
2020	2e kwartaal	49,9	48,2	47,1	58,5	52,6	45,2	46,7

De uitgavenquote van de EU is in het eerste halfjaar van 2020 toegenomen met bijna 4 procentpunt naar bijna 50 procent bbp. Niet eerder is de uitgavenquote van de EU zo snel toegenomen. Ook de Nederlandse uitgavenquote nam met ruim 3 procentpunt bbp toe naar een niveau van 45,2 procent bbp. Deze stijgingen van de uitgavenquote vallen uiteen in daadwerkelijk toegenomen overheidsbestedingen en een lager bbp. De relatieve toename van de overheidsuitgaven in Nederland van 12 procent in de eerste helft van 2020 (oftewel 21 miljard euro) is bijvoorbeeld ongeveer even groot als de relatieve toename van de overheidsuitgaven in Spanje (11 procent). De uitgavenquote is in Spanje is echter sterker gestegen, doordat de krimp van het Spaanse bbp in de eerste helft van 2020 groter was dan die van het Nederlandse bbp.