5. Analyse achterstandsscores

In dit hoofdstuk bestuderen we veranderingen in achterstandsscores tussen de jaren 2021 en 2022. We doen dit voor zowel achterstandsscores met als zonder drempel. 

5.1 Achterstandsscores zonder drempel

Figuur 5.1.1 geeft de achterstandsscores zonder drempel van schoolvestigingen in de jaren 2022 (verticale as) en 2021 (horizontale as) weer. De meeste punten liggen dichtbij de diagonaal, wat aangeeft dat de achterstandsscores van de meeste schoolvestigingen voor de twee jaren vergelijkbaar zijn. Voor een aantal schoolvestigingen zijn de achterstandsscores echter substantieel hoger of lager dan het jaar ervoor. Deze schoolvestigingen worden nader beschreven in de paragrafen 5.3 en 5.4.

5.2 Achterstandsscores met drempel

Figuur 5.2.1 toont de achterstandsscores met drempel van schoolvestigingen in de jaren 2022 (verticale as) en 2020 (horizontale as). De achterstandsscores zijn wat lager dan in figuur 5.1.1 vanwege het toepassen van de drempel. Bij het toepassen van de drempel zijn er minder schoolvestigingen die een positieve achterstandsscore hebben, waardoor het beschikbare onderwijsachterstandenbudget over minder schoolvestigingen wordt verdeeld dan zonder het toepassen van een drempel het geval is. Het doel van het toepassen van deze drempel is het voorkomen van te veel versnippering van het onderwijsachterstandenbudget. Figuur 5.2.1 laat zien dat ook de achterstandsscores met drempel voor  de meeste schoolvestigingen niet veel veranderen tussen de jaren 2021 en 2022.

5.3 Grootste dalers

Tabel 5.3.1 laat de grootste dalers in achterstandsscores met drempel in 2022 ten opzichte van 2021 zien. Een (sterke) daling van de achterstandsscore kan verschillende oorzaken hebben. Als gevolg van de veranderingen van schaalwaarden en coëfficiënten in het herijkte model zien we aantal specifieke oorzaken: (i) bij imputatie worden er andere donoren worden geselecteerd bij leerlingen waarvan geen onderwijsscore is uitgerekend. Ook als gevolg van deze veranderingen hebben scholen (ii) met een hoog aandeel leerlingen afkomstig uit herkomstgebieden Nieuwe EU-landen en economieën in transitie, Noord-Afrika, Suriname en Antillen en Overig, (iii) een hoog aandeel moeders waarvan de verblijfsduur korter is dan 5 jaar en (iv) een hoog aandeel leerlingen waarvan één of beide ouders onder de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen kans op dalingen in achterstandsscores.
Naast de beschreven effecten van het gebruik van het herijkte model, zijn veel voorkomende oorzaken een daling van het aantal leerlingen, netto uitstroom van leerlingen met lage onderwijsscores en het stijgen van onderwijsscores van leerlingen. Netto uitstroom van leerlingen met lage onderwijsscores is vaak een gevolg van een daling van het aantal geïmputeerde onderwijsscores, een daling van het aantal asielleerlingen en/of daling van het aantal leerlingen met herkomst Suriname, Noord-Afrika of overig. Meer informatie over de oorzaken van dalingen en stijgingen van achterstandsscores is te lezen in de brochure “Fluctuaties achterstandsscores scholen”⁴⁾.

5.4 Grootste stijgers

Tabel 5.4.1 geeft de grootste stijgers in achterstandsscores met drempel in 2022 ten opzichte van 2021 weer. Sommige stijgingen in achterstandsscores zijn het gevolg van de veranderde coëfficiënten en schaalwaarden van het herijkte model voor onderwijsachterstanden. Bij sommige scholen met een hoog aandeel leerlingen van wie een onderwijsscore moet worden geïmputeerd, heeft dit een voordelig effect. Dit komt doordat er in de donorselectie vaker een donor wordt geselecteerd met een onderwijsscore onder de grens. Bijvoorbeeld bij scholen met een hoog aandeel leerlingen met Turkse afkomst; daar geldt dat een lagere schaalwaarde in combinatie met een hoger coëfficiënt - en het feit dat de grenswaarde 0,13 hoger ligt – leidt tot een stijging achterstandsscores. 
Naast de effecten van de herijking hebben een toename van het aantal leerlingen, netto instroom van leerlingen met lage onderwijsscores en/of  het dalen van onderwijsscores van leerlingen een positief effect op de achterstandsscores. De oorzaak voor netto instroom van leerlingen met lage onderwijsscores ligt vaak in een stijging van het aantal leerlingen met een geïmputeerde onderwijsscores, een stijging van het aantal asielleerlingen en stijgingen van aantallen leerlingen met herkomsten als Suriname, Noord-Afrika en overig. 

5.5 Nieuwe scholen

Tabel 5.5.1 geeft een overzicht van schoolvestigingen die nieuw zijn in 2021. Een nieuwe schoolvestiging kan een nieuw gestarte schoolvestiging, maar ook bijvoorbeeld een afsplitsing van een al bestaande school zijn.