Soja

Volgens Nevedi (Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie) voldeed alle soja die hun leden in 2016 inkochten aan een gegarandeerd duurzaamheidsniveau. De diervoederbedrijven kochten voor ruim 1.015.000 ton aan RTRS-certificaten waarmee ze de vraag van marktpartijen, zoals de Nederlandse zuivelsector, afdekten. Naast RTRS-soja werd circa 830.000 ton andere soja gekocht die volgens de duurzaamheidscriteria van de FEFAC Soy Sourcing Guidelines is geproduceerd (zie de volgende alinea). Uitgaande van een totaalverbruik van 1,872 miljoen ton soja (inclusief de hullen voor de zuivelsector), bedroeg het aandeel verantwoorde RTRS-soja in 2016 ongeveer 54 procent (Nevedi, 2016). In 2016 was het aandeel RTRS-soja dat verbruikt werd voor de productie van vlees, zuivel en eieren voor de binnenlandse markt 100 procent.

Binnen de Europese Unie is FEFAC, de Europese branchevereniging voor de diervoederindustrie, bezig met het promoten van het gebruik van verantwoorde soja. Samen met IDH wordt gewerkt aan het opzetten van een Europese monitoring. Door de FEFAC zijn Soy Sourcing Guidelines opgesteld met eisen die gesteld worden aan verantwoorde soja. Onder andere de standaarden RTRS en Proterra zijn goedgekeurd volgens de FEFAC Soy Sourcing Guidelines. Bij de meeste standaarden worden eisen gesteld aan maatregelen tegen ontbossing (zie onder ‘Aspecten monitoring’ welke maatregelen keurmerken nemen met betrekking tot ontbossing). De leden van Nevedi maken per 1 januari 2016 gebruik van deze richtlijnen bij het samenstellen van diervoeders die bestemd zijn voor de productie van vlees en eieren voor de buitenlandse markt. Bij de productie van zuivel wordt RTRS-soja gebruikt voor zowel de binnenlandse als de buitenlandse markt.

Op initiatief van het Initiatief Duurzame Handel (IDH) en de verschillende partijen in de dierlijke productieketen, is in 2011 de doelstelling geformuleerd dat Nederland in 2015 volledig overgestapt zou zijn op het gebruik van verantwoorde soja (en sojaproducten) voor de productie van vlees, zuivel, eieren en andere voedingsmiddelen (“Intentieverklaring voor ketentransitie naar Verantwoorde Soja"). Voor 2014 was de doelstelling om 1,5 miljoen ton verantwoord geproduceerde RTRS-soja in te kopen. Om dit te bereiken werd de Stichting Ketentransitie Verantwoorde Soja opgericht, een samenwerkingsverband van de diervoederindustrie, zuivel-, vlees- en eiersector, supermarkten en IDH. De monitoring van het aandeel duurzame soja werd uitgevoerd door deze stichting. De intentieverklaring is in 2015 afgelopen en daarmee ook de monitoring ervan door het CBS.

Door een tekort aan (internationale) marktvraag naar verantwoorde RTRS-soja is de doelstelling niet bereikt, zoals werd vermeld in een kamerbrief van de staatsecretaris van Economische Zaken (Kamerbrief, 2015). De stichting is in 2015 opgeheven, terwijl de activiteiten met een nieuwe doelstelling zijn voortgezet onder de vlag van Nevedi. De overheid is niet meer betrokken bij het nieuwe Nevedi-convenant. Het gaat nu om een initiatief van de diervoederindustrie. In het nieuwe convenant hebben de leden van Nevedi met elkaar afgesproken om vanaf 1 januari 2015 alleen soja in te kopen die voldoet aan minimum duurzaamheidseisen (Nevedi, 2014).

In 2014 was door de Nederlandse diervoederbedrijven 252.500 ton verantwoorde soja volgens de duurzaamheidsstandaard RTRS (Round Table on Responsible Soy) ingekocht. Dit was minder dan in 2013, toen nog 417.250 ton verantwoorde RTRS-soja werd ingekocht (Stichting Ketentransitie Verantwoorde Soja).

Volgens Nevedi werd in 2014 bij de productie van diervoeders in Nederland circa 1,6 miljoen ton sojaproducten (exclusief sojahullen) verbruikt. Op basis van dit verbruik bedroeg het aandeel verantwoorde RTRS-soja in 2014 16 procent. In 2013 bedroeg dit nog 25 procent, uitgaande van een totaalverbruik van 1,7 miljoen ton sojaproducten in de diervoederindustrie (LEI Wageningen UR, 2014).

Naast de verantwoorde soja volgens de standaard van RTRS was er door de diervoederindustrie ook CRS-soja (Certified Responsible Soya) ingekocht. CRS is een certificering op weg naar RTRS. Het ging hierbij om 128 miljoen kg CRS-soja in 2013 en om 250 miljoen kg in 2014. Dit komt neer op 8 procent CRS-soja in 2013 en 16 procent CRS-soja in 2014.

Wereldwijde productie van duurzaam gecertificeerde soja

Het aandeel duurzaam gecertificeerde soja bedraagt naar schatting 1 à 2 procent van de totale wereldproductie. Dit is berekend op basis van de areaalgegevens van het International Trade Center (ITC) voor duurzaam gecertificeerde soja en van gegevens van FAOSTAT voor het totale areaal aan sojabonen. Voor duurzaam gecertificeerde soja is hierbij uitgegaan van de keurmerken RTRS, ProTerra en Organic/biologisch. In de onderstaande figuur zijn ook de keurmerken CRS en Donau Soja opgenomen. Het keurmerk CRS hanteert minder strenge voorwaarden voor duurzame productie en biedt boeren de mogelijkheid om geleidelijk aan naar RTRS-certificering toe te werken. Donau-soja heeft twee essentiële kenmerken: de soja is afkomstig uit de Donau-regio (het stroomgebied van de Doanu) en de sojabonen zijn niet genetisch gemanipuleerd. De productie van biologische soja betreft een schatting van Forschungsinstitut für biologischen Landbau (FiBL).
In 2015 werd 2,1 miljoen ton RTRS-gecertificeerde soja verkocht via book & claim (B&C) certificaten en circa 0,3 miljoen ton als fysiek product (RTRS, WWF). In 2016 is respectievelijk 1,9 miljoen ton RTRS-soja via B&C verkocht bij een aanbod van 3,2 miljoen ton. In 2012 werd minder dan de helft van de ProTerra en biologische soja als gecertificeerd product verkocht (IISD, 2014). Recentere gegevens over de verkoop van ProTerra en biologisch gecertificeerde soja zijn niet beschikbaar.