Stikstofdepositie

Stikstofdepositie is het neerslaan van stikstof (N) op de bodem en in het water van reactieve stikstofverbindingen uit de lucht. Het van nature in de lucht aanwezige stikstofgas (N2) valt hier niet onder, dit slaat niet neer. Reactieve stikstofverbindingen komen in de lucht terecht door emissie. De belangrijkste vormen zijn ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). Alle ammoniak en stikstofoxiden die worden uitgestoten door de diverse sectoren (landbouw, verkeer, industrie) komen uiteindelijk terug op het land of in het water. Een gedeelte van de stikstof komt naar beneden met regen: natte depositie. Het overige deel van de stikstof komt naar beneden door beweging van de lucht door wind (droge depositie). Ammoniak kan in de lucht of in het water reageren tot ammonium (NH4+).

Berekening en beleid

Om verspreiding en depositie van stikstof te berekenen wordt door het RIVM het Operationele Prioritaire Stoffen (OPS) model gebruikt. Het CBS maakt gebruik van de output van dit model voor de mineralenbalans. De kritische depositiewaarde (KDW) geeft aan bij welke hoeveel stikstofdepositie in de natuur er schade kan ontstaan, en zeldzame planten kunnen verdwijnen. Deze KDW-waarden worden gebruikt door de overheid voor de Stikstofwet en de Omgevingswet. AERIUS is een rekeninstrument dat de toestemmingsverlening onder de Omgevingswet ondersteunt. Het AERIUS-rekeninstrument maakt onder andere gebruik van het OPS-model om depositie te bepalen. De depositie wordt berekend als gevolg van de emissie van stikstof die vrij komt bij (economische) activiteiten en kan getoetst worden aan de KDW-waarde.

Locatie depositie

De hoogste stikstofdepositie vindt plaats dichtbij de bron. Toch verspreidt de meeste stikstof zich over grotere afstanden van de bron. Onderweg wordt stikstof in de lucht verdund, waardoor de depositiebijdrage van een enkele bron steeds kleiner wordt. Maar omdat er heel veel emissiebronnen zijn (zoals veestallen, auto’s, vrachtwagens, fabrieken), komt er toch veel stikstof in natuurgebieden en andere gebieden met weinig emissiebronnen terecht. De ruwheid van de oppervlakte waarop de stikstof terecht komt is ook een factor die de mate van depositie bepaalt; de meeste stikstof belandt op bebouwing en in bosgebied.

Ongeveer twee derde van alle stikstof die door depositie neerslaat is NHy (NH3 en NH4+ samen), het overige derde deel betreft NOx. De stikstof die neerslaat op het gehele Nederlandse grondgebied komt voor een aanmerkelijk deel uit het buitenland (ongeveer 33 procent van de totale stikstofdepositie). Het aandeel uit het buitenland lijkt heel groot, maar Nederland deponeert vier keer zoveel stikstof in het buitenland als andersom.

Mineralenbalans

Het CBS gebruikt data van het RIVM over stikstofdepositie in de mineralenbalans van de Nederlandse landbouw. Voor de mineralenbalans zijn gegevens nodig over de stikstofdepositie op de Nederlandse landbouwgrond. Die stikstofdepositie wordt opgesplitst in een deel afkomstig van bronnen uit de Nederlandse landbouw en een deel afkomstig van andere bronnen zoals wegverkeer, industrie en buitenland. Ook stikstof afkomstig uit de buitenlandse landbouw wordt hier gezien als ‘andere bronnen’. De totale stikstofdepositie op landbouwgrond in 1990 was 75 miljoen kilogram stikstof, in 2024 was dit 34 miljoen kilogram. Ongeveer 56 procent van de stikstofdepositie in 2024 was afkomstig van de Nederlandse landbouw, de overige 44 procent uit andere bronnen.

Bronnen

Relevante links