Hoe welvarend is Nederland?
Materiële welvaart
Wat verdienen inwoners van Nederland en wat geven ze uit? In hoeverre hebben huishoudens financiële buffers opgebouwd? Hoe is de welvaart verdeeld? Hoe heeft de ongelijkheid in inkomen en in vermogen zich in de afgelopen jaren ontwikkeld? Wie loopt het meeste risico op armoede? Deze en andere vragen staan centraal in de publicatie ‘Welvaart in Nederland 2019’. ‘We maken de publicatie op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid’, zegt onderzoeker en redacteur Ferdy Otten. ‘De publicatie bundelt alle informatie over de materiële welvaart in Nederland: inkomen, vermogen, bestedingen, maar ook consumentenvertrouwen, koopkrachtontwikkeling, economische zelfstandigheid en belastingdruk.’
Jos Geurts
Minder groei
Wat laten de cijfers in de publicatie zien? Onderzoeker en redacteur Marion van den Brakel: ‘Na de economische crisis bloeide de economie op en daarmee de materiële welvaart van huishoudens. We zien nu dat het op onderdelen wat minder wordt. De koopkracht neemt nog steeds toe, maar minder dan in voorgaande jaren. Het risico op armoede is gegroeid en het consumentenvertrouwen daalt. Aan de andere kant neemt het vermogen van huishoudens toe en stijgt het aantal mensen dat economisch zelfstandig is. Dit wil zeggen dat zij voldoende verdienen om zichzelf te onderhouden. Vrouwen zijn nog wel minder vaak economisch zelfstandig dan mannen.’
Consumentenvertrouwen
Over de hele linie doet Nederland het goed als het gaat om de materiële welvaart. Hoe komt het dan dat het consumentenvertrouwen daalt en zelfs onder de nullijn uitkomt? Otten: ‘Hoe dat precies komt, is de vraag. Wij speculeren daar als CBS niet over. Wel is het zo dat de meeste cijfers in de publicatie over het recente verleden gaan. Het consumentenvertrouwen gaat deels over de toekomst, over hoe mensen verwachten dat ze het in de komende tijd op economisch gebied zullen doen. Die verwachting is niet alleen gebaseerd op persoonlijke feiten maar ook op sentiment en bijvoorbeeld de onderwerpen die prominent in het nieuws zijn.’
Belastingdruk
‘Welvaart in Nederland’ is een belangrijke publicatie omdat daarin veel zaken samengevoegd worden, aldus Otten. ‘We leggen voor een breed publiek uit hoe de cijfers over onder meer inkomen, vermogen en uitgaven met elkaar samenhangen.’ De materiële welvaart wordt daarbij breed geïnterpreteerd. Er is bijvoorbeeld ook expliciet aandacht voor de belastingdruk en het effect van aftrekposten en heffingskortingen op de inkomstenbelasting. Otten: ‘Het belastingstelsel in Nederland is gebaseerd op het draagkrachtprincipe: wie meer heeft, moet meer betalen. Uit de publicatie blijkt dat de netto druk van de inkomstenbelasting en premies sociale verzekeringen op het bruto inkomen van huishoudens in 2017 met bijna 1 procentpunt is gestegen ten opzichte van 2016. De druk is in de jaren na de crisis wel kleiner dan tijdens de crisis.’
Basis voor beleid
De publicatie ‘Welvaart in Nederland’ wordt iedere twee jaar gemaakt door een team van tien onderzoekers. Deze vierde editie verschijnt voor het eerst ook als webpublicatie, waardoor het nog gemakkelijker is om links op te nemen naar StatLine, de databank van het CBS. Van den Brakel: ‘We maken de publicatie in eerste instantie voor het ministerie, waar hij gebruikt wordt voor het maken en toetsen van beleid. Maar ook bijvoorbeeld beleidsmakers bij gemeenten en onderzoekers vinden er nuttige informatie. Neem de informatie over de verdeling van de welvaart over de gemeenten: die kan gebruikt worden als input voor lokaal beleid. Voor onderzoekers is het prettig dat in de publicatie duidelijke definities worden gegeven op het gebied van welvaart. Daarmee worden zij wegwijs in de begrippen en kunnen ze die optimaal gebruiken voor hun eigen onderzoek. Ook de Urban Data Centers, samenwerkingen tussen het CBS en gemeentes, hebben hier baat bij.’