Wat is de toekomst van het survey-onderzoek?

Prominente sprekers

Een enquête onder personen of bedrijven is al lang niet meer de enige manier om data te verzamelen. Het CBS gebruikt al sinds jaren registers, bijvoorbeeld van de Belastingdienst. Een nieuwe databron voor statistieken zijn big data, bijvoorbeeld van sensoren in de weg of scannerdata uit supermarkten. Wat is dan de toekomst van het survey-onderzoek? Dat was het onderwerp van diverse prominente sprekers tijdens het lustrum van het NPSO begin juni. De aanwezigen gingen daarover met elkaar in discussie.

Beste van twee werelden

Irene Salemink, directeur productie services bij de afdeling Dataverzameling, gaf de visie van het CBS op de toekomst van het survey-onderzoek. ‘We maken een transitie van survey-methodologie naar data-methodologie, waarbij survey-onderzoek het sluitstuk is op dataverzameling vanuit andere bronnen’, zegt zij. ‘We gebruiken het beste van twee werelden. Heel belangrijk is dat je begint bij de vraag die je wilt beantwoorden. Welke data heb je daarover al beschikbaar uit registers, als big data of als resultaat van een eerdere enquête? Vervolgens maak je een ontwerp voor de dataverzameling waarbij ook het survey-onderzoek een rol kan hebben.’ Ze wijst erop dat het belangrijk is dat verschillende disciplines daarbij samenwerken. ‘Goed survey-onderzoek doen is een expertise, goed big data-onderzoek ook. Het interessante van de lustrumdag was dat vanuit verschillende invalshoeken is gereflecteerd op de toekomst van het survey-onderzoek.’

Databronnen combineren

CBS-methodoloog Ger Snijkers ging in dit kader in op verschillende databronnen die gecombineerd kunnen worden met enquêtes onder bedrijven. ‘Het gaat dan bijvoorbeeld om informatie over prijzen die we met internetrobots van websites kunnen halen’, zegt Snijkers. ‘Ook de digitalisering van administratieve en bedrijfsmatige processen binnen bedrijven biedt kansen.’ Het CBS probeert met Standard Business Reporting bijvoorbeeld aan te sluiten op de financiële administratie van bedrijven, zodat die bedrijven gemakkelijker financiële gegevens kunnen aanleveren. ‘Dergelijke initiatieven komen steeds meer voor. Wat de bedrijfsprocessen betreft denk ik bijvoorbeeld ook aan sensoren die in de melkveehouderij worden gebruikt en die onder meer bijhouden wanneer een koe wordt gemolken, hoeveel melk dat oplevert, et cetera. We zijn onlangs een project gestart om te onderzoeken hoe we dergelijke informatie op een goede manier kunnen gebruiken voor onze statistieken. De verwachting is dat met de inzet van data science nieuwe technologie zo een deel van de vragenlijsten kan vervangen.’

‘Het hoofddoel van NPSO is kennis delen en dat is in de afgelopen tien jaar goed gelukt’

Kennis delen

Het NPSO werd in 2008 opgericht door een aantal survey-specialisten van het CBS, het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en DANS. CBS-methodoloog en hoogleraar Barry Schouten is één van hen. Hij is tevens de huidige voorzitter van NPSO. ‘Het NPSO is breed opgezet. Het kernteam bestaat uit professionals van overheden, universiteiten én commerciële marktbureaus. Het hoofddoel is kennis delen en dat is in de afgelopen tien jaar goed gelukt. We organiseren regelmatig bijeenkomsten waar alle geïnteresseerden in survey-onderzoek welkom zijn. Daarnaast zijn we een vraagbaak voor iedereen die met survey-onderzoek te maken heeft. Juist doordat de kerngroep zo breed is, komen we tot nieuwe inzichten.’

Meningen en gevoelens

De enquête, in welke vorm dan ook, blijft bestaan. Daar zijn de meeste aanwezigen bij het lustrum het over eens. Schouten: ‘Ons vakgebied is erg in beweging. Daar is geen discussie over. Ook omdat steeds minder mensen mee willen doen aan enquêtes. Maar survey-onderzoek blijft nodig om over alle onderwerpen die voor de maatschappij van belang zijn goede data te verzamelen.’ Irene Salemink: ‘Een paar voorbeelden: het kan zijn dat je een vragenlijst nodig hebt om de data in registers te begrijpen of de beweegredenen erachter te zien. Waarom verhuist dit bedrijf bijvoorbeeld naar het buitenland? Wat zit er achter de keuzes die mensen maken? Ook sentimenten, meningen en gevoelens kunnen we tot nu toe alleen met een enquête op een betrouwbare manier meten.’

Aansluiten bij respondent

Snijkers benadrukt het belang van goede survey-methodologie: ‘Juist als je minder vaak een enquête inzet, is het van belang dat je dat zo goed mogelijk doet. Een vragenlijst moet goed voorbereid zijn, afgestemd op de vraag die je wilt beantwoorden en de belevingswereld van je respondenten. Je wilt als onderzoeker een maximale respons, tegen een minimum aan kosten. Daarom moet een enquête efficiënt zijn, zowel voor het CBS als voor degene die hem moet invullen.’

Geïnteresseerd in het NPSO? Raadpleeg dan www.npso.net. De bijeenkomsten van het NPSO zijn voor iedereen (gratis) toegankelijk.