Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) werknemers; bedrijfstak
| Bedrijfstakken/branches (SBI 2008) | Perioden | Werkdruk Erg snel werken (%) | Werkdruk Heel veel werk doen (%) | Werkdruk Extra hard werken (%) | Zelfstandigheid in het werk Zelf beslissen (%) | Zelfstandigheid in het werk Volgorde werkzaamheden bepalen (%) | Zelfstandigheid in het werk Werktempo bepalen (%) | Zelfstandigheid in het werk Oplossingen bedenken (%) | Zelfstandigheid in het werk Verlof nemen (%) | Zelfstandigheid in het werk Werktijden bepalen (%) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A Landbouw, bosbouw en visserij | 2021 | 30,4 | 34,9 | 18,8 | 51,0 | 50,2 | 60,2 | 51,7 | 62,6 | 28,5 |
| A Landbouw, bosbouw en visserij | 2021 | 26,3 | 30,7 | 15,5 | 46,4 | 45,6 | 55,5 | 47,1 | 58,1 | 24,7 |
| A Landbouw, bosbouw en visserij | 2021 | 34,9 | 39,4 | 22,7 | 55,5 | 54,7 | 64,6 | 56,3 | 67,0 | 32,7 |
| B Delfstoffenwinning | 2021 | 30,6 | 51,9 | 31,7 | 71,9 | 72,0 | 70,6 | 77,4 | 57,7 | 30,0 |
| B Delfstoffenwinning | 2021 | 22,5 | 42,8 | 23,1 | 61,4 | 61,6 | 60,1 | 67,8 | 47,9 | 23,1 |
| B Delfstoffenwinning | 2021 | 40,2 | 60,9 | 41,9 | 80,5 | 80,5 | 79,2 | 84,8 | 66,9 | 37,9 |
| C Industrie | 2021 | 30,7 | 43,7 | 26,7 | 64,5 | 65,3 | 65,0 | 68,0 | 62,4 | 25,0 |
| C Industrie | 2021 | 29,4 | 42,3 | 25,4 | 63,0 | 63,9 | 63,6 | 66,5 | 60,9 | 23,8 |
| C Industrie | 2021 | 32,1 | 45,2 | 28,1 | 65,9 | 66,7 | 66,4 | 69,3 | 63,8 | 26,3 |
| D Energievoorziening | 2021 | 24,7 | 46,2 | 24,0 | 77,0 | 78,5 | 73,5 | 81,3 | 72,4 | 49,2 |
| D Energievoorziening | 2021 | 19,4 | 39,6 | 18,8 | 70,4 | 71,9 | 66,8 | 75,1 | 65,9 | 42,6 |
| D Energievoorziening | 2021 | 30,8 | 52,9 | 30,2 | 82,5 | 83,9 | 79,2 | 86,2 | 78,1 | 55,9 |
| E Waterbedrijven en afvalbeheer | 2021 | 26,6 | 43,3 | 23,7 | 80,2 | 80,4 | 74,2 | 79,4 | 71,5 | 32,9 |
| E Waterbedrijven en afvalbeheer | 2021 | 20,5 | 36,2 | 18,0 | 73,6 | 73,8 | 67,0 | 72,7 | 64,3 | 26,4 |
| E Waterbedrijven en afvalbeheer | 2021 | 33,6 | 50,6 | 30,5 | 85,4 | 85,7 | 80,2 | 84,8 | 77,8 | 40,0 |
| G Handel | 2021 | 34,9 | 42,0 | 28,8 | 50,9 | 53,9 | 53,1 | 56,6 | 51,8 | 23,4 |
| G Handel | 2021 | 33,8 | 40,8 | 27,6 | 49,7 | 52,7 | 51,9 | 55,5 | 50,6 | 22,3 |
| G Handel | 2021 | 36,1 | 43,2 | 29,9 | 52,1 | 55,1 | 54,3 | 57,8 | 53,0 | 24,4 |
| H Vervoer en opslag | 2021 | 31,8 | 40,0 | 27,7 | 53,9 | 48,6 | 53,1 | 57,0 | 47,1 | 21,6 |
| H Vervoer en opslag | 2021 | 29,8 | 37,9 | 25,8 | 51,8 | 46,4 | 50,9 | 54,9 | 44,9 | 19,9 |
| H Vervoer en opslag | 2021 | 33,9 | 42,2 | 29,7 | 56,1 | 50,8 | 55,3 | 59,2 | 49,3 | 23,4 |
| I Horeca | 2021 | 50,3 | 45,0 | 34,8 | 38,6 | 41,1 | 37,6 | 45,8 | 41,6 | 22,9 |
| I Horeca | 2021 | 47,7 | 42,4 | 32,4 | 36,1 | 38,6 | 35,1 | 43,2 | 39,1 | 20,7 |
| I Horeca | 2021 | 52,9 | 47,6 | 37,3 | 41,2 | 43,7 | 40,1 | 48,4 | 44,2 | 25,2 |
| M Specialistische zakelijke diensten | 2021 | 35,4 | 47,7 | 30,9 | 74,3 | 77,1 | 69,2 | 78,5 | 69,1 | 46,1 |
| M Specialistische zakelijke diensten | 2021 | 33,6 | 45,7 | 29,1 | 72,5 | 75,3 | 67,3 | 76,8 | 67,2 | 44,1 |
| M Specialistische zakelijke diensten | 2021 | 37,3 | 49,6 | 32,8 | 76,0 | 78,7 | 71,0 | 80,1 | 70,9 | 48,0 |
| N Verhuur en overige zakelijke diensten | 2021 | 34,6 | 41,5 | 28,0 | 54,6 | 58,1 | 57,7 | 58,5 | 49,8 | 25,8 |
| N Verhuur en overige zakelijke diensten | 2021 | 32,7 | 39,6 | 26,2 | 52,5 | 56,1 | 55,7 | 56,5 | 47,8 | 24,1 |
| N Verhuur en overige zakelijke diensten | 2021 | 36,5 | 43,5 | 29,9 | 56,6 | 60,1 | 59,7 | 60,5 | 51,8 | 27,6 |
| O Openbaar bestuur en overheidsdiensten | 2021 | 27,6 | 42,7 | 25,3 | 72,7 | 77,1 | 68,6 | 77,9 | 68,7 | 49,0 |
| O Openbaar bestuur en overheidsdiensten | 2021 | 26,0 | 41,0 | 23,8 | 71,0 | 75,6 | 67,0 | 76,4 | 67,0 | 47,3 |
| O Openbaar bestuur en overheidsdiensten | 2021 | 29,1 | 44,4 | 26,9 | 74,2 | 78,6 | 70,3 | 79,4 | 70,3 | 50,8 |
| P Onderwijs | 2021 | 30,0 | 53,6 | 37,6 | 64,5 | 59,7 | 49,4 | 74,7 | 21,9 | 17,4 |
| P Onderwijs | 2021 | 28,7 | 52,1 | 36,3 | 63,2 | 58,3 | 48,0 | 73,4 | 20,6 | 16,2 |
| P Onderwijs | 2021 | 31,2 | 55,0 | 38,9 | 65,8 | 61,0 | 50,8 | 75,9 | 23,2 | 18,6 |
| Q Gezondheids- en welzijnszorg | 2021 | 36,5 | 49,7 | 34,7 | 51,9 | 54,8 | 44,7 | 65,1 | 37,4 | 19,7 |
| Q Gezondheids- en welzijnszorg | 2021 | 35,4 | 48,6 | 33,6 | 50,7 | 53,7 | 43,6 | 63,9 | 36,3 | 18,8 |
| Q Gezondheids- en welzijnszorg | 2021 | 37,6 | 50,8 | 35,8 | 53,0 | 55,9 | 45,8 | 66,2 | 38,5 | 20,6 |
| R Cultuur, sport en recreatie | 2021 | 29,3 | 38,6 | 25,5 | 63,9 | 65,1 | 58,2 | 67,7 | 49,8 | 28,1 |
| R Cultuur, sport en recreatie | 2021 | 25,6 | 34,6 | 21,9 | 59,6 | 60,8 | 53,9 | 63,5 | 45,5 | 24,5 |
| R Cultuur, sport en recreatie | 2021 | 33,4 | 42,9 | 29,4 | 68,0 | 69,1 | 62,4 | 71,7 | 54,1 | 32,0 |
| S Overige dienstverlening | 2021 | 31,6 | 45,5 | 27,9 | 70,3 | 67,4 | 61,7 | 67,9 | 54,2 | 32,5 |
| S Overige dienstverlening | 2021 | 28,1 | 41,6 | 24,5 | 66,5 | 63,5 | 57,7 | 63,9 | 50,2 | 29,0 |
| S Overige dienstverlening | 2021 | 35,4 | 49,4 | 31,6 | 73,9 | 71,1 | 65,5 | 71,6 | 58,1 | 36,2 |
| T Huishoudens | 2021 | 13,3 | 28,9 | 18,9 | 70,3 | 68,1 | 69,7 | 68,5 | 48,2 | 32,0 |
| T Huishoudens | 2021 | 8,8 | 22,2 | 13,4 | 62,5 | 60,2 | 61,9 | 60,5 | 40,3 | 24,9 |
| T Huishoudens | 2021 | 19,7 | 36,7 | 26,0 | 77,1 | 75,1 | 76,6 | 75,5 | 56,3 | 40,0 |
| U Extraterritoriale organisaties | 2021 | . | . | . | . | . | . | . | . | . |
| U Extraterritoriale organisaties | 2021 | . | . | . | . | . | . | . | . | . |
| U Extraterritoriale organisaties | 2021 | . | . | . | . | . | . | . | . | . |
| Bron: © CBS, TNO | ||||||||||
Tabeltoelichting
Deze tabel bevat gegevens over de psychosociale arbeidsbelasting (PSA) van de Nederlandse werknemer van 15 tot 75 jaar, naar bedrijfstakken (SBI 2008). In de tabel worden cijfers gepresenteerd over werkdruk, zelfstandigheid in het werk, emotioneel belastend werk, psychische vermoeidheid door het werk en slachtofferschap op het werk.
Vanaf het verslagjaar 2022 verschilt de wijze waarop gegevens voor de NEA zijn verzameld en verwerkt op enkele punten van eerdere verslagjaren. Daardoor zijn de cijfers vanaf 2022 mogelijk niet in alle gevallen vergelijkbaar met de cijfers tot en met 2021. Meer informatie is beschikbaar in de onderzoeksbeschrijving van de NEA 2022 (zie paragraaf 4).
Alle cijfers zijn gebaseerd op ten minste 100 waarnemingen.
Gegevens beschikbaar vanaf: 2014.
Status van de cijfers:
Cijfers in deze tabel zijn definitief.
Wijzigingen per 17 april 2024:
De jaarcijfers over 2023 zijn toegevoegd.
Wijzigingen per 18 april 2023:
De jaarcijfers over 2022 zijn toegevoegd.
In 2022 is een nieuw onderwerp ‘werklocatie bepalen’ toegevoegd in de map ‘Zelfstandigheid in het werk’. Ook is de vraagstelling over slachtofferschap op het werk gewijzigd. Deze cijfers staan in de nieuwe onderwerpenmap “Slachtofferschap op het werk (vanaf 2022)”. Door deze wijzigingen zijn de cijfers over dit onderwerp vanaf 2022 niet vergelijkbaar met de cijfers van eerdere jaren (2014-2021). Cijfers over het oude onderwerp “Slachtofferschap op het werk (tot 2022)” worden vanaf 2022 niet meer aangevuld.
Tot slot zijn in de tabel betrouwbaarheidsintervallen toegevoegd, en is het minimaal aantal waarnemingen voor publicatie gewijzigd van 200 naar 100.
Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Uiterlijk in mei verschijnen de cijfers over het voorafgaande jaar.
Toelichting onderwerpen
- Werkdruk
- Er is sprake van werkdruk op het moment dat de balans tussen de werkbelasting en de belastbaarheid van de werknemer verstoord is. Werkdruk treedt dus op als men het werk niet binnen de gestelde tijd af kan krijgen of niet meer aan de gestelde eisen kan voldoen.
- Erg snel werken
- Enquêtevraag: Moet u erg snel werken?
Antwoordcategorieën:
Altijd.
Vaak.
Soms.
Nooit.
Cijfer betreft het percentage werknemers met antwoordcategorieën Altijd + Vaak.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Heel veel werk doen
- Enquêtevraag: Moet u heel veel werk doen?
Antwoordcategorieën:
Altijd.
Vaak.
Soms.
Nooit.
Cijfer betreft het percentage werknemers met antwoordcategorieën Altijd + Vaak.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Extra hard werken
- Enquêtevraag: Moet u extra hard werken om iets af te krijgen?
Antwoordcategorieën:
Altijd.
Vaak.
Soms.
Nooit.
Cijfer betreft het percentage werknemers met antwoordcategorieën Altijd + Vaak.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Zelfstandigheid in het werk
- Zelfstandigheid in het werk. Bijvoorbeeld zelfstandig beslissen hoe het werk wordt uitgevoerd, zelf de volgorde van werkzaamheden bepalen of zelf het werktempo bepalen.
- Zelf beslissen
- Enquêtevraag: Kunt u zelf beslissen hoe u uw werk uitvoert?
Antwoordcategorieën:
Ja, regelmatig.
Ja, soms.
Nee.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorie: Ja, regelmatig.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Volgorde werkzaamheden bepalen
- Enquêtevraag: Bepaalt u zelf de volgorde van uw werkzaamheden?
Antwoordcategorieën:
Ja, regelmatig.
Ja, soms.
Nee.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorie: Ja, regelmatig.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Werktempo bepalen
- Enquêtevraag: Kunt u zelf uw werktempo bepalen?
Antwoordcategorieën:
Ja, regelmatig.
Ja, soms.
Nee.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorie: Ja, regelmatig.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Oplossingen bedenken
- Enquêtevraag: Moet u in uw werk zelf oplossingen bedenken om bepaalde dingen te doen?
Antwoordcategorieën:
Ja, regelmatig.
Ja, soms.
Nee.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorie: Ja, regelmatig.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Verlof nemen
- Enquêtevraag: Kunt u verlof opnemen wanneer u dat wilt?
Antwoordcategorieën:
Ja, regelmatig.
Ja, soms.
Nee.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorie: Ja, regelmatig.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.
- Werktijden bepalen
- Enquêtevraag: Kunt u zelf bepalen op welke tijden u werkt?
Antwoordcategorieën:
Ja, regelmatig.
Ja, soms.
Nee.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorie Ja, regelmatig.
In 2021 en 2020 is deze vraag niet gesteld aan werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum stil lag/niet mocht worden uitgevoerd vanwege coronamaatregelen. Het betreft 0,5 procent van alle werknemers in 2021 en 2,5 procent in 2020. Binnen bedrijfstakken, beroepen, leeftijdsklassen en andere kenmerken kan dit percentage hoger of lager uitvallen. Het cijfer is berekend voor werknemers waarvan het werk op de enquêtedatum niet stil lag vanwege coronamaatregelen.