Internationale Waardeketens
Wat behelst het onderzoek
Doel
Het voornaamste doel van de ‘Internationale Waardeketens’ statistiek is het in kaart brengen van de economische globalisering van bedrijven in Nederland. Dit uit zich in een aantal thema’s:
- Werkgelegenheid per bedrijfsactiviteit
- Aankoop-en levering goederen en diensten buitenland
- Verplaatsing van bedrijfsactiviteiten
- Effecten van recente wereldwijde gebeurtenissen op de internationale waardeketens
De gegevens sluiten aan bij de ‘Global Value Chains’ statistiek van Eurostat.
Doelpopulatie
De doelpopulatie bestaat uit alle marktgerichte bedrijven in Nederland binnen de bedrijfstakken nijverheid en energie, en commerciële dienstverlening volgens de Standaard Bedrijfsindeling (SBI), met in het laatste jaar van de referentieperiode gemiddeld ten minste 50 werkzame personen.
Opname vindt alleen plaats als bedrijven volgens het Algemeen Bedrijven Register (ABR) van CBS:
- tijdens de referentieperiode als ‘bedrijf’ zijn gekwalificeerd,
- aantoonbaar actief waren (met omzet, productie, personeel of investeringen),
- en aan het einde van de referentieperiode nog in Nederland actief waren.
Bedrijven die gedurende de referentieperiode volledig naar het buitenland zijn vertrokken en hun activiteiten in Nederland hebben beëindigd, zijn daarom uitgesloten van de doelpopulatie. De doelpopulatie bestaat uit ongeveer 11.500 bedrijven per referentieperiode.
Statistische eenheid
De statistische eenheid is de bedrijfseenheid volgens de CBS-definitie. Onder een bedrijfseenheid wordt verstaan de feitelijke transactor in het productieproces gekenmerkt door zelfstandigheid ten aanzien van de beslissingen over dat proces en door het aanbieden van zijn producten aan derden.
Aanvang onderzoek
De statistiek is vanaf de referentieperiode 2021-2023 een door de Europese Unie verplichte bedrijfsstatistiek. De huidige opzet van het onderzoek bouwt voort op vier eerdere experimentele onderzoeken (2001–2006, 2009–2011, 2014–2016 en 2018–2020). Deze onderzoeken zijn niet volledig vergelijkbaar: aanvankelijk richtten zij zich uitsluitend op de verplaatsing van bedrijfsactiviteiten, maar in de loop der jaren is de scope verbreed en zijn er meer thema’s toegevoegd die samenhangen met internationale waardeketens.
Ook is de doelpopulatie in de loop der tijd gewijzigd. Zo is de minimale bedrijfsgrootte verlaagd van 100 naar 50 werkzame personen. Daarnaast werd in het onderzoek over 2014-2016 geprobeerd gegevens te verzamelen op het niveau van de ondernemingengroep in plaats van de bedrijfseenheid.
Frequentie
De gegevens worden driejaarlijks verzameld. Elke referentieperiode beslaat drie opeenvolgende jaren, waarbij de periodes direct op elkaar aansluiten (bijvoorbeeld 2021–2023, 2024–2026, enzovoort). Voor sommige thema’s worden uitsluitend gegevens over het laatste jaar binnen de referentieperiode verzameld.
Publicatiestrategie
De cijfers worden één keer, en uitsluitend in definitieve vorm, in StatLine gepubliceerd, uiterlijk twee jaar na afloop van het laatste referentiejaar. Alleen cijfers van verplichte variabelen uit de EU‑verordening worden in StatLine opgenomen, behalve wanneer er onzekerheid bestaat of de variabele in de toekomst verplicht zal blijven. Er zijn twee uitzonderingen op deze regel:
- Referentieperiode (2021–2023): De cijfers uit deze periode behouden de status ‘voorlopig’ totdat zij voldoende vergeleken kunnen worden met de resultaten van de daaropvolgende referentieperiode (2024–2026).
- Cijfers die volledig op secundaire databronnen zijn gebaseerd: Bepaalde cijfers, zoals Werkgelegenheid naar bedrijfsfunctie, worden uitsluitend uit secundaire databronnen geproduceerd. Deze kunnen voor langere tijd de status ‘voorlopig’ behouden, bijvoorbeeld totdat officiële correspondentielijsten of andere referentiekaders definitief worden geacht.
Hoe wordt het uitgevoerd
Soort onderzoek
De statistiek is gebaseerd op een steekproef onder bedrijven. Op basis van SBI, bedrijfsgrootte en multinationalstatus is een gestratificeerde steekproef getrokken uit de doelpopulatie. Bedrijven die intern als ‘grote onderneming’ zijn aangemerkt, worden volledig in het onderzoek opgenomen.
Waarnemingsmethode
De gegevens voor de statistiek worden primair verzameld door middel van een elektronische enquête onder bedrijven. Deze is bij berichtgevers in Nederland bekend als de enquête ‘Uw Bedrijf in Internationale Waardeketens’. De statistiek maak ook gebruik van secondaire bronnen. Bijvoorbeeld de cijfers voor het thema werkgelegenheid per bedrijfsactiviteit worden samengesteld door de secundaire bronnen Enquête Beroepsbevolking (EBB) en Polisadministratie (SPolisbus) te combineren.
Berichtgevers
De in Nederland gevestigde actieve bedrijven.
Steekproefomvang
In totaal omvat de steekproef per referentieperiode ongeveer 4.200 bedrijven.
Controle- en correctiemethoden
De opgaven van bedrijven worden beoordeeld op plausibiliteit. De statistiek is gebaseerd op bedrijfsdata die grotendeels ongewijzigd zijn overgenomen, omdat veel variabelen moeilijk te verifiëren zijn via intern beschikbare referentiebronnen.
De datakwaliteit wordt geborgd via automatische controles in de elektronische enquêtes, zoals consistentiechecks. Handmatige correcties zijn beperkt toegepast. Waar mogelijk wordt bij voorkeur gebruikgemaakt van het hergebruiken van bestaande gegevensbronnen. De uitkomsten worden intern gecontroleerd op samenhang en waar nodig aangepast.
Weging
Voor de statistiek worden eerst insluitgewichten bepaald, die omgekeerd evenredig zijn aan de kans dat een bedrijf in de steekproef is opgenomen. Deze gewichten worden geschaald tot de totale omvang van de doelpopulatie en vormen de startgewichten.
Om non-respons te corrigeren en de nauwkeurigheid van de schattingen te verbeteren, vindt herweging plaats op basis van hulpinformatie. Het weegmodel sluit zoveel mogelijk aan bij de stratificatie van de steekproef en combineert kenmerken zoals SBI, bedrijfsgrootte en multinationalstatus.
De eindgewichten zorgen ervoor dat de respons binnen elke weegcel optelt tot het bijbehorende populatieaantal, waardoor betrouwbare populatietotalen per publicatiecel kunnen worden geschat.
Wat is de kwaliteit van de uitkomsten
Nauwkeurigheid
De resultaten zijn in belangrijke mate gebaseerd op steekproefonderzoek, waarbij rekening moet worden gehouden met een zekere onbetrouwbaarheidsmarge. Voor de belangrijkste kernvariabelen worden 95%-betrouwbaarheidsmarges berekend.
Volgtijdelijke vergelijkbaarheid
De statistische verwerkingsmethode is erop gericht om de resultaten in de tijd zo goed mogelijk vergelijkbaar te houden. De eerste verplichte enquête is gebaseerd op vier eerdere vooronderzoeken (2001–2006, 2009–2011, 2014–2016 en 2018–2020), waarbij vraagvormen, toelichtingen en referentieperioden zijn aangepast en verfijnd. Vanaf de referentieperiode 2021–2023 wordt verwacht dat de cijfers goed vergelijkbaar zijn in de tijd.
Beschrijving kwaliteitsstrategie
Om de kwaliteit van de uitkomsten te waarborgen, wordt gestreefd naar een zo hoog mogelijke responsgraad. Berichtgevers ontvangen meerdere herinneringsbrieven. Ingevulde opgaven krijgen een plausibiliteitsscore, al vindt momenteel slechts beperkte interventie plaats wegens een gebrek aan betrouwbare referentiebronnen. De online enquête bevat automatische consistentie- en validatiecontroles. De resultaten worden in de loop van de tijd vergeleken. Waar mogelijk wordt informatie uit bestaande bronnen gehaald, als referentie of bij voorkeur om de gegevens volledig aan te vullen. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheidsmarges van de kernvariabelen. De enquête kan op basis van feedback van berichtgevers en opgedane ervaring verder worden geoptimaliseerd, onder meer door het verduidelijken van toelichtingen en vraagformuleringen.