De economische teruggang begin jaren negentig
De economische groei is in amper zes kwartalen van bijna vijf naar anderhalf procent teruggelopen. De laatste keer dat zich een dergelijke snelle terugval voordeed was negen jaar geleden. Uit een analyse van de beide perioden blijken er zowel overeenkomsten als verschillen.
Overeenkomsten
Net als in 2000 liepen de groeipercentages van de buitenlandse handel en de investeringen in de loop van 1992 terug en begon de consument minder te lenen en meer te sparen. In de industrie liep de bedrijvigheid in beide perioden sterk terug, namen de prijzen van afgezette industriële producten minder snel toe of namen ze zelfs af en verslechterde het vertrouwen van de ondernemers. Ook de consumenten werden in beide tijdvakken een stuk pessimistischer.
Economische groei Nederland Duitsland en VS
Economische groei: parallellen en contrasten
Wat het meest in het oog springt is het verschil (in de twee tijdvakken) van het verloop van de economische groei in Nederland, Duitsland en de Verenigde Staten (VS). Vanaf 1996 tot 2000 loopt deze in de drie landen vrijwel parallel, waarbij de groei in Duitsland ongeveer 2%-punt achterblijft bij de twee andere landen. Vanaf medio 2000 liggen deze cijfers dichter bij elkaar. Dit staat in contrast met het verloop van de economische groei in de eerste helft van de jaren negentig. Door de effecten van de hereniging was de groei in 1990 en 1991 in Duitsland nog bijzonder hoog, terwijl in de VS de economie juist afgleed in een recessie. Toen in Duitsland de bestedingsimpuls door de hereniging medio 1992 was uitgewerkt, kwam er ook in dat land alsnog een (uitgestelde) recessie. In Nederland kan de sterke terugval in de loop van 1992 dan ook gezien worden als het laatste deel van een langer tijdvak van economische neergang, die al begint in het eerste kwartaal van 1990. Deze neergang wordt in 1991 tijdelijk gestopt door de positieve economische impulsen van de Duitse hereniging op de bedrijvigheid in ons land.
Consumptie gezinnen, investeringen en uitvoer
Ontwikkeling arbeidsmarkt en loonfront
Het feit dat de snelle neergang in Nederland na begin 1992 een deel is van een wat langere periode van afnemende groei is te zien bij een vergelijking van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en het loonfront. Zo is de geregistreerde werkloosheid in 1992 en de eerste helft van 1993 met 65 duizend gestegen. Het aantal vacatures daalde in die periode met 45 duizend en de procentuele stijging van de CAO-lonen liep terug. In de periode na begin 2000 zijn deze effecten vooralsnog niet zichtbaar. De werkloosheid daalde vanaf begin vorig jaar met 85 duizend, het aantal vacatures nam met 15 duizend toe en de loonstijging liep op.
Mede door het eerdere herstel in de VS is de economische dip na het eerste kwartaal van 1992 in ons land beperkt gebleven. De uitvoer en de gezinsconsumptie veerden als eerste op. In het tweede kwartaal van 1993 groeide de economie weer met één procent. Opvallend is dat het vertrouwen bij producenten en consumenten pas later verbeterde. De achterliggende verschillen in de twee perioden en de dramatische gebeurtenissen in de VS op 11 september maken een schatting over de lengte van de huidige dip niet goed mogelijk.
Frans van Ingen Schenau