Nijverheid schept per hectare meeste inkomen

Bepaalde productieprocessen hebben veel meer ruimte nodig dan andere. Gemiddeld bedroeg in 1993 de toegevoegde waarde per hectare Nederlandse oppervlakte (grond èn water) 135 000 gulden. In de landbouw was de toegevoegde waarde per hectare slechts 7 000 gulden. Naast de landbouw blijken ook de bedrijfstakken vervoer en woningexploitatie veel grond nodig te hebben om toegevoegde waarde te vormen. De nijverheid ging in dit opzicht het meest efficiënt te werk: hier werd gemiddeld ruim 4,3 miljoen gulden per hectare verdiend.

Randstad koploper

Doordat de structuur van de bedrijvigheid per regio sterk varieert, zijn ook de verschillen in toegevoegde waarde tussen de onderscheiden regio’s groot. In de Randstad (provincies Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland) bijvoorbeeld, is de chemische industrie sterk vertegenwoordigd terwijl deze in het Noord-Oosten (Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel) veel minder aanwezig is. Ook het Midden-Zuiden van Nederland (Flevoland, Gelderland, Noord-Brabant, Zeeland en Limburg) kent relatief veel chemische industrie.

In de Randstad wordt per hectare vijf keer zoveel toegevoegde waarde gevormd als in het Noord-Oosten en drie keer zoveel als in het Midden-Zuiden. Dit komt niet alleen doordat bepaalde bedrijfstakken in de Randstad meer voorkomen. In de Randstad wordt namelijk in alle bedrijfstakken de hoogste toegevoegde waarde per hectare gerealiseerd.

Toegevoegde waarde per hectare, 1993

Ook binnen een bepaalde bedrijfstak zijn er echter meer en minder ruimte-intensieve economische activiteiten. Zo lag de toegevoegde waarde per hectare van de landbouw en visserij in de Randstad ruim twee maal hoger dan het landelijke gemiddelde: 15 000 tegen 7 000 gulden. Dit komt omdat in de Randstad veel tuinbouw is, waar een hogere toegevoegde waarde per hectare behaald wordt dan gemiddeld in de landbouw.

Werkgelegenheid: zelfde beeld

Het aantal arbeidsjaren dat per hectare wordt gegenereerd, laat hetzelfde beeld zien als de toegevoegde waarde. In de landbouw en in de woningexploitatie werken relatief weinig personen op een groot grondgebied, terwijl de nijverheid de meeste arbeidsjaren per hectare kent.

De Randstad creëert in alle bedrijfstakken niet alleen de meeste toegevoegde waarde, maar ook de grootste werkgelegenheid per hectare. In het Noord-Oosten is de toegevoegde waarde en de werkgelegenheid per hectare in vrijwel alle bedrijfstakken het laagst.

Daar staat echter tegenover dat de mensen in het Noord-Oosten de meeste natuur tot hun beschikking hebben, namelijk 1300 m2 per persoon. Dit is zes maal zoveel als in de Randstad en ruim drie maal zoveel als in het Midden-Zuiden van Nederland.

Een hoge toegevoegde waarde per hectare is dus vooral te vinden in regio’s met grote bevolkingsdichtheid en schaarse ruimte.

Henk Verduin

Bronnen:

CBS, De Nederlandse economie 1997, Regionale economische jaarcijfers 1995 en Bodemstatistiek 1993

Eurostat, Landuse Accounting 1998.