2. Resultaten

2.1 Kenmerken huidige woning

Vooral 75-plussers wonen in flat of appartement

Het grootste deel van de 55-plussers woont in een tussenwoning (26 procent) of in een flat of appartement (26 procent; etage-, boven- en benedenwoningen zijn hierbij ook meegeteld). Dit beeld verschilt naar leeftijd. Het meest populair bij 75-plussers zijn flats en appartementen (40 procent). Dit aandeel is duidelijk kleiner bij 55- tot 65-jarigen (19 procent) en 65- tot 75-jarigen (25 procent). Deze leeftijdsgroepen wonen vaker dan 75-plussers in vrijstaande woningen, twee-onder-een kapwoningen, hoekwoningen en tussenwoningen.

10 procent 55-plussers in seniorenwoning

In totaal geeft 10 procent van de 55-plussers aan dat hun woning ‘speciaal bestemd is voor ouderen’. Vanzelfsprekend is dit aandeel dat zegt in een seniorenwoning te wonen bij 75-plussers met 24 procent het grootst. Van de 65- tot 75-jarigen zegt 9 procent en van de 55- tot 65-jarigen zegt 4 procent in een seniorenwoning te wonen.
Vooral bewoners van flats of appartementen geven naar verhouding vaak aan dat het om een seniorenwoning gaat. Meer dan een kwart van de 55-plus-bewoners van flats of appartementen zegt dat zij in een woning speciaal bestemd voor ouderen wonen. Van de 75-plus-bewoners van dit woningtype zegt dit bijna de helft.

Eigen woningbezit daalt met leeftijd

In totaal geven twee op de drie 55-plussers (65 procent) in 2018 aan in een koopwoning te wonen. Dit eigenwoningbezit daalt met de leeftijd: van de 55- tot 65-jarigen zegt 71 procent in een koopwoning te wonen, van de 75-plussers zegt 50 procent dit.Onderzoeksbureau Rigo zegt hierover dat sinds de Tweede Wereldoorlog elke nieuwe generatie een hoger percentage eigenwoningbezit heeft weten te bereiken dan de voorgaande (Leidelmeijer, Van Iersel en Leering, 2017).

Het aandeel huiseigenaren dat zegt in een woning speciaal bestemd voor ouderen te wonen is met enkele procenten in elke leeftijdsgroep klein. Bij huurders daarentegen zijn deze aandelen groter. Van de 55-plus-huurders zeggen ruim twee op de tien dat het om een seniorenwoning gaat. Van de de 75-plus-huurders zeggen dit ruim vier op de tien.

Bijna 60 procent 55-plussers moet trappen lopen in woning

De doorgankelijkheid van een woning is een belangrijk criterium bij het bepalen of een woning geschikt is voor ouderen. Een woning is doorgankelijk als de bewoner vanuit de woonkamer zonder traptreden te lopen in de keuken, het toilet, de badkamer en tenminste één slaapkamer kan komen.
Van de 75-plussers geeft 60 procent aan in een doorgankelijke woning te wonen. Vier op de tien moeten dus trappen lopen om bepaalde ruimtes in hun woning te bereiken.75-minners hebben minder vaak een doorgankelijke woning: 32 procent van de 55- tot 65-jarigen en 43 procent van de 65- tot 75-jarigen woont in een dergelijke woning.

Uit de Gezondheidsenquête 2019 van het CBS blijkt dat een groot deel van de bevolking op oudere leeftijd zonder moeite trappen kan lopen; 47 procent van de 75-plussers geeft dit aan en 31 procent kan met enige moeite trappen lopen. Ruim 10 procent heeft grote moeite met het nemen van trappen en 3 procent kan het alleen met hulp van anderen. Acht procent van de 75-plussers zegt dat ze het helemaal niet meer kunnen.

Aanpassing douche meest getroffen maatregel 75-plussers

Speciale voorzieningen of aanpassingen kunnen mensen in staat stellen om langer zelfstandig thuis te blijven wonen. Deze voorzieningen en aanpassingen worden vooral door 75-plussers getroffen. Uit het onderzoek Belevingen blijkt dat bijna vier op de tien 75-plussers (38 procent) een douche met een lage drempel of douchestoel heeft, al dan niet als speciale aanpassing. Zes procent van de 75-plussers heeft een traplift en 35 procent geeft aan dat er in de woning kleine aanpassingen zijn aangebracht zoals beugels, steunen en aangepaste drempels. Bij zes procent zijn er andere aanpassingen gedaan, zoals een verhoogd toilet of brede deuren.
Om langer thuis te kunnen blijven wonen, maken sommige mensen in hun woning ook gebruik van slimme woontechnologieën, zoals het op afstand bedienen van het licht, een systeem om de gordijnen te openen en sluiten of een tablet die videoverbinding maakt met een (wijk)verpleegkundige. Het gebruik van deze technologieën verschilt niet tussen leeftijdsgroepen. Voor iedere groep gaat het om ongeveer 5 procent (Belevingen 2019). Dergelijke voorzieningen worden vaker getroffen in huishoudens waar personen zelf of hun partner een minder goede gezondheid hebben.

Hoge tevredenheid over woning en woonomgeving

Verreweg de meeste 55-plussers zijn tevreden over hun woning: in 2018 is 90 procent (zeer) tevreden. Over de woonomgeving is 86 procent van de 55-plussers (zeer) tevreden. 75-plussers zijn vaker (zeer) tevreden over hun woning en woonomgeving.

2.2 Is huidige woning geschikt bij gezondheidsklachten?

Hoe geschikt vinden 55-plussers hun woning op dit moment bij gezondheids- of ouderdomsklachten? En gaat hun voorkeur uit naar het aanpassen van de woning of naar verhuizen als door gezondheids- of ouderdomsklachten de woning in de toekomst (toch) niet geschikt blijkt te zijn? Deze vragen staan in deze paragraaf centraal. Personen die aangeven in een seniorenwoning te wonen zijn hierbij buiten beschouwing gelaten, omdat deze woningen speciaal zijn gebouwd of aangepast voor de oude dag.

Twee derde 55-plussers vindt woning (heel) geschikt bij gezondheidsklachten

In 2019 denkt ongeveer twee derde van de 55-plussers dat hun woning op dit moment ‘heel geschikt’ (21 procent) of ‘geschikt’ (46 procent) is om in te blijven wonen bij gezondheids- of ouderdomsklachten. Het gaat om de woning zoals deze nu is, dus zonder aanpassingen. Een kleiner deel acht de eigen woning ‘niet zo geschikt’ (27 procent) of‘ongeschikt’ (6 procent) om in te blijven wonen in die omstandigheden. 75-plussers geven met 77 procent vaker aan dat hun woning heel geschikt of geschikt is dan 65- tot 75-jarigen (68 procent) en 55- tot 65-jarigen (61 procent).

Voorkeur voor aanpassen boven verhuizen

Als de woning in de toekomst (toch) niet geschikt zou zijn om in te blijven wonen vanwege gezondheids- of ouderdomsklachten van iemand in het huishouden kiezen 55-plussers vaker voor het aanpassen van de woning dan voor verhuizen (35 procent tegen 25 procent). Het grootste deel (39 procent) weet echter nog niet wat ze in die situatie zouden doen (tabel B.2 in bijlage).
55- tot 65- jarigen hebben met 29 procent vaker een voorkeur voor verhuizen dan 65-plussers (23 procent). Het deel dat de woning wil (laten) aanpassen of dat het nog niet weet verschilt niet tussen de leeftijdsgroepen.
De voorkeur voor verhuizen of aanpassen bij toekomstige ongeschiktheid van de woning verschilt wel naar het oordeel over de geschiktheid van de woning op dit moment. De meeste bewoners die hun woning op dit moment (heel) geschikt vinden geven dan de voorkeur aan aanpassen; bewoners die hun woning nu niet geschikt of niet zo geschikt vinden, kiezen eerder voor verhuizen.
Dit komt naar voren in de verschillen in voorkeur naar achtergrondkenmerken die gerelateerd zijn aan de geschiktheid van de woning. De grootste verschillen in voorkeur zijn zichtbaar tussen huiseigenaren en huurders, en tussen personen die in een doorgankelijke woning wonen en personen die niet in een dergelijke woning wonen. Huiseigenaren geven vaker de voorkeur aan het (laten) aanpassen van de woning dan huurders (38 procent tegen 30 procent). De keuze voor verhuizen verschilt niet tussen

Traplift meest overwogen aanpassing

Bijna acht op de tien 55-plussers die zeggen in een ongeschikte of niet zo geschikte woning te wonen en die bij gezondheids- of ouderdomsklachten de woning geschikt willen (laten) maken, overwegen een traplift aan te (laten) brengen. Daarna volgen kleine aanpassingen zoals beugels, steunen en aangepaste drempels (62 procent) en een douche met een lage drempel of een douchestoel (44 procent). Bijna een kwart overweegt grotere ingrepen als een slaapkamer op de woonverdieping (24 procent) of een badkamer op de woonverdieping (22 procent). Andere (niet nader omschreven) voorzieningen of aanpassingen die wenselijk zijn bij gezondheids- of ouderdomsklachten worden door ruim 40 procent overwogen.

Acht op de tien 55-plussers overwegen slimme woonattributen

79 procent van de 55-plussers die hun woning willen aanpassen overwegen gebruik te gaan maken van slimme woontechnologieën om langer in de eigen woning te kunnen blijven wonen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om een systeem om de gordijnen te openen en te sluiten, of een tablet die een videoverbinding maakt met een (wijk)verpleegkundige.

2.3 Verhuiswensen

Welk deel van de 55-plussers zou nog willen verhuizen? Om welke redenen is dit dan en wat voor soort woning heeft de voorkeur? In welke mate overwegen 55-plussers een seniorenwoning of een woning zonder tuin? En wat zijn de redenen van 55-plussers die aangeven liever niet meer te verhuizen? Ook hierbij zijn personen die aangeven in een seniorenwoning te wonen buiten beschouwing gelaten.

Een op drie 55-plussers en een op zes 75-plussers wil nog verhuizen

Een op de drie 55-plussers (33 procent) zegt ooit nog te willen verhuizen (tabel B.3 in bijlage). Ruim de helft (56 procent) wil dit niet tenzij het niet anders kan, en de rest weet het niet. Negen procent wil binnen 5 jaar verhuizen, 6 procent binnen 5 tot 10 jaar, 4 procent over 10 jaar of later, en 15 procent wil verhuizen maar weet nog niet wanneer. De wil om nog te verhuizen neemt af met leeftijd. Terwijl van de 55- tot 65-jarigen 43 procent nog wil verhuizen, is van de 65- tot 75-jarigen 30 procent verhuisgeneigd en van de 75-plussers 17 procent.
Huiseigenaren willen vaker verhuizen dan huurders (36 procent tegen 26 procent) en bewoners van vooral vrijstaande of half-vrijstaande woningen zijn meer verhuisgeneigd dan bewoners van flats of appartementen (bijna 40 procent tegen 22 procent). Mensen meteen tuin lijken vaker te willen verhuizen dan mensen zonder tuin (36 procent tegen 23 procent). Dit is echter geheel toe te schrijven aan het feit dat tuinen relatief vaak bij (half)vrijstaande woningen horen. Het hebben van een tuin is op zichzelf niet van belang

Gezondheids- of ouderdomsklachten meest genoemde reden om te verhuizen

De helft van de 55-plussers die nog willen verhuizen geeft als reden dit te doen in geval van gezondheids- of ouderdomsklachten. Vier op de tien 55-plussers willen nog verhuizen omdat de woning te groot is, en twee op de tien omdat ze geen tuin meer willen. Een veel kleiner deel (6 procent) doet dit om dichter in de buurt van de kinderen te wonen, of om dichter bij familie of vrienden te wonen (3 procent).
De eerste verhuisreden, bij gezondheids- of leeftijdsklachten, is sterk gezondheid- en leeftijdgebonden. Van de personen in huishoudens waarin de persoon zelf of diens eventuele partner een (zeer) slechte gezondheid heeft, wil 62 procent om deze reden verhuizen, tegen 44 procent van de personen in huishoudens met een (zeer) goede gezondheid. Van de 75-plussers wil 70 procent bij gezondheids- en ouderdomsklachten verhuizen, tegen 57 procent van de 65- tot 75-jarigen en 43 procent van de 55- tot 65-jarigen.
De tweede verhuisreden – omdat de woning te groot is – hangt uiteraard sterk samen met de grootte van de woning en met de kenmerken die daaraan gerelateerd zijn, zoals de eigendomsverhouding en de welvaart van de bewoner(s).

Huur- en koopwoningen even vaak gezocht

Het deel 55-plussers dat wil verhuizen naar een huurwoning is met 41 procent nagenoeg gelijk aan het deel dat naar een koopwoning wil verhuizen (42 procent) (tabel B.4 in bijlage). De rest weet het nog niet.
Van de 75-plussers wil bijna twee derde (64 procent) naar een huurwoning verhuizen,tegen een derde (33 procent) van de 55- tot 65-jarigen. 20 procent van de 75-plussers wil naar een koopwoning, tegen 49 procent van de 55- tot 65-jarigen.
Als er gezondheidsproblemen zijn is er een grotere voorkeur voor huur dan voor koop. Zo wil van de personen in huishoudens waarin de persoon zelf of diens eventuele partner een (zeer) slechte gezondheid heeft 59 procent verhuizen naar een huurwoning en 26 procent naar een koopwoning. Van de personen in huishoudens met een goede gezondheid is dit respectievelijk 32 procent en 51 procent.
Het grootst is het verschil in voorkeur voor huur of koop naar welvaart. Van de personen in de 25 procent huishoudens met de laagste welvaart opteert 88 procent voor een huurwoning en 8 procent voor een koopwoning. Van de personen in de 25 procent huishoudens met de hoogste welvaart kiest 17 procent voor huur en 61 procent voor koop. Verreweg de meeste huurders (84 procent) zoeken opnieuw een huurwoning. Minder dan een op de tien wil naar een koopwoning. Van de huiseigenaren wil 29 procent naar een huurwoning verhuizen, ruim de helft (52 procent) kiest opnieuw voor een koopwoning. Zes op de tien 55-plussers met verhuiswens willen naar flat of appartement 60 procent van de 55-plussers die willen verhuizen opteren voor een flat of appartement (tabel B.5 in bijlage). Naar andere woningtypen zoals vrijstaande woningen, halfvrijstaande woningen of rijtjeshuizen wil ongeveer 10 procent of minder van de 55-plussers verhuizen.Flats of appartementen zijn bij drie kwart (73 procent) van de 75-plussers favoriet, tegen 64 procent van de 65- tot 75-jarigen en 56 procent van de 55- tot 65-jarigen.Vooral bewoners van vrijstaande woningen willen met 47 procent minder vaak naar een flat of appartement verhuizen dan bewoners van andere woningtypen (60 à 70 procent).

Bijna driekwart 75-plussers met verhuiswens wil naar seniorenwoning

Ruim de helft van de 55-plussers (55 procent) die nog zouden willen verhuizen, zou bij een verhuizing voor een seniorenwoning kiezen (tabel B.6 in bijlage). 73 procent van de 75-plussers zou dit willen tegen 63 procent van de 65- tot 75-jarigen en 47 procent van de 55- tot 65-jarigen.

De gezondheidssituatie speelt hierbij een rol. Het deel van de 55-plussers dat naar een seniorenwoning zou willen verhuizen is groter wanneer mensen zelf of hun partner gezondheidsproblemen hebben. Verder blijken personen in de 25 procent huishoudens met de laagste welvaart (72 procent) vaker naar een seniorenwoning te willen verhuizen dan personen in de 25 procent huishoudens met de hoogste welvaart (42 procent). Verder zien huurders een seniorenwoning vaker zitten dan huiseigenaren (69 tegen 51 procent).

Bijna driekwart 75-plussers met verhuiswens wil naar woning zonder tuin

De helft van de 55-plussers die willen verhuizen wil graag dat de volgende woning een eigen tuin heeft (tabel B.6 in bijlage). Een iets kleiner deel (46 procent) kiest liever voor een woning zonder tuin. De rest weet het niet. 75-plussers willen met 72 procent naar verhouding vaak een woning zonder tuin, terwijl 58 procent van de 55- tot 65-jarigen graag ziet dat de volgende woning een tuin heeft.

Of mensen op dit moment een tuin hebben, is niet van belang voor de voorkeur voor een woning met of zonder tuin. Wel blijken mensen die op dit moment hun woning huren vaker naar een woning met tuin te willen dan huiseigenaren.  

Helft 55-plussers en drie kwart 75-plussers wil niet meer verhuizen

Van alle 55-plussers zegt 56 procent niet te willen verhuizen, tenzij het niet anders kan. Van de 55-tot 65-jarigen geeft 46 procent dit aan, van de 65- tot 75-jarigen 60 procent, en van de 75-plussers 72 procent.

Prettige eigen woning en woonomgeving meest genoemde redenen om niet teverhuizen

Een prettige eigen woning, gevolgd door een prettige woonomgeving zijn met afstand de meest genoemde redenen om niet te willen verhuizen: respectievelijk 91 procent en 63 procent van de 55-plussers die niet willen verhuizen noemen dit als reden. Minder vaak genoemde redenen zijn voorzieningen in de buurt, zoals een supermarkt, café, bushalte of apotheek (42 procent), kinderen in de buurt (34 procent) en familieleden of vrienden in de buurt (24 procent).
De bovengenoemde redenen om niet te verhuizen verschillen niet of nauwelijks naar leeftijd. Een prettige woning is voor personen in huishoudens zonder gezondheidsproblemen wel vaker reden om niet te verhuizen dan voor personen in huishoudens waar wel gezondheidsproblemen zijn. Verder zeggen mensen in huishoudens met een hoge welvaartspositie, mensen in koopwoningen en mensen met eigen tuin naar verhouding vaker dat zij niet willen verhuizen omdat zij hun woning zo prettig vinden. Wanneer gecorrigeerd wordt voor de onderlinge samenhang tussen de kenmerken verdwijnt het belang van huur/koop en van het hebben van een tuin.

Houding tegenover woonvormen bij verlies van zelfstandigheid

Tot slot is onderzocht hoe 55-plussers staan tegenover een tweetal andere woonvormen voor het geval ze niet meer zelfstandig zouden kunnen wonen. Het gaat om het inwonen bij (schoon)kinderen en om het wonen in een verzorgingshuis.

Negatief over inwonen bij kinderen

‘Stel u kunt niet meer zelfstandig wonen, hoe staat u dan tegenover het inwonen bij(schoon)kinderen?’ Meer dan zeven op de tien 55-plussers met kinderen zijn hierover(heel) negatief (tabel B.7 in bijlage). Twee op de tien zijn niet positief en niet negatief, en minder dan 10 procent is (heel) positief.
De negatieve houding tegenover het inwonen bij de kinderen neemt toe met de leeftijd.Van de 75-plussers is 77 procent (heel) negatief tegen 69 procent van de 55- tot 65-jarigen.

Niet zo negatief over verzorgingshuis

De houding tegenover het wonen in een verzorgingshuis bij verlies van zelfstandigheid is minder negatief dan die tegenover het inwonen bij kinderen. Ruim een op de drie 55-plussers is hierover (heel) negatief, een kwart is (heel) positief en 40 procent is positief noch negatief.
Ruim een op de drie 55-plussers (37 procent) zegt ook andere woonvormen te overwegen wanneer zelfstandig wonen niet meer mogelijk is. Een aanleunwoning of een groepswoning met andere ouderen zijn veelgenoemde vormen. Het aandeel 55- tot 65-jarigen dat dit soort alternatieve woonvormen overweegt is bijna twee keer zo groot als het aandeel 75-plussers (44 procent tegen 24 procent).