2. Rentelasten stijgen niet evenredig mee met rentestijging

Na een periode met historisch lage rentepercentages en –lasten zijn de rentelasten van de overheid licht gestegen in 2022. De afgelopen jaren daalden de rentelasten, van 11,6 miljard euro in 2011 tot 4,9 miljard euro in 2021. Sinds het begin van de tijdreeks in 1995 waren de rentelasten in absolute zin nooit eerder zo laag als in 2021.

De rentelasten zijn in 2022 onder andere toegenomen door de stijging van de kapitaalmarktrentevoet voor de overheid in het voorjaar en de versnelde stijging daarvan in het najaar. De hogere rentevoet wordt mede veroorzaakt door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB heeft als hoofddoel het handhaven van prijsstabiliteit in het eurogebied. Doordat de inflatie al geruime tijd hoger is dan de nagestreefde 2,0 procent, rekent de ECB een hogere rente zowel voor de tegoeden die commerciële banken aanhouden als lenen bij haar. De onderstaande grafiek illustreert de ontwikkeling van ECB-rentes voor het aanhouden van tegoeden via de depositofaciliteit en het lenen van tegoeden via de marginale beleningsfaciliteit¹⁾. Deze stijgende renteontwikkeling zet opwaartse druk op de rentevoet waarmee de overheid geconfronteerd wordt op de kapitaalmarkt en daarmee ook de rentelasten van de overheid. 

Naast de renteontwikkeling heeft ook de stijging van de overheidsschuld in 2022 een stuwende werking op de rentelasten. In 2022 steeg de overheidsschuld met 31 miljard euro ondanks dat de overheidsschuld als percentage van het bbp juist daalde. De rentelasten zijn in 2022 met 0,3 miljard euro gestegen naar 5,2 miljard euro. Als percentage van de overheidsschuld stegen de rentelasten niet en bleven 1,1 procent. Met deze absolute stijging van de rentelasten in 2022 vindt er een lichte kanteling plaats van de neerwaartse trend in rentelasten van de afgelopen jaren. De opwaartse druk door de ontwikkeling van de rente en de overheidsschuld vertalen zich niet direct in evenredig hogere rentelasten. Dit komt doordat de overheidsschuld voornamelijk bestaat uit langlopende schulden met een vaste rentevoet. De doorwerking van de opwaartse druk is dus met een vertraging zichtbaar in de rentelasten, met het afsluiten van nieuwe leningen.