1. Positief overheidssaldo in het eerste kwartaal van 2023

Net als in 2022 is de overheid het jaar met een overschot begonnen. In het eerste kwartaal kwam het overheidssaldo uit op ruim 6 miljard euro. De overheidsschuld nam, mede door het positieve saldo, in het eerste kwartaal van 2023 ook af met ruim 6 miljard euro naar 474 miljard euro, ofwel 48,3 procent van het bruto binnenlands product (bbp).

Het overschot van de overheid steeg met 0,3 miljard euro ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022. De overheidsuitgaven zijn in het eerste kwartaal weliswaar gestegen in vergelijking met hetzelfde kwartaal een jaar eerder, maar de overheidsinkomsten zijn net iets meer toegenomen.

Op jaarbasis, gemeten over de periode van het tweede kwartaal 2022 tot en met het eerste kwartaal 2023, is er sprake van een tekort. Uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) bedroeg het tekort 0,1 procent van het bbp. In de Voorjaarsnota wordt voor heel 2023 uitgegaan van een tekort van 2,6 procent van het bbp.

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43,0	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47,0
'12	2e kwartaal	43,0	47,0
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47,0
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47,0
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44,0	46,0
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44,0	42,3
'18	2e kwartaal	44,0	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44,0	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,9
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,0	49,1
'21	2e kwartaal	43,9	47,5
'21	3e kwartaal	43,7	46,9
'21	4e kwartaal	43,7	46,1
'22	1e kwartaal	43,2	44,7
'22	2e kwartaal	43,5	43,8
'22	3e kwartaal	43,2	43,7
'22	4e kwartaal	43,3	43,5
'23	1e kwartaal	43,2	43,3

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43,0	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47,0
'12	2e kwartaal	43,0	47,0
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47,0
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47,0
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44,0	46,0
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44,0	42,3
'18	2e kwartaal	44,0	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44,0	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,9
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,0	49,1
'21	2e kwartaal	43,9	47,5
'21	3e kwartaal	43,7	46,9
'21	4e kwartaal	43,7	46,1
'22	1e kwartaal	43,2	44,7
'22	2e kwartaal	43,5	43,8
'22	3e kwartaal	43,2	43,7
'22	4e kwartaal	43,3	43,5
'23	1e kwartaal	43,2	43,3

De inkomsten van de overheid bedroegen in het eerste kwartaal 110 miljard euro, een stijging van 8,6 miljard euro ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022. De helft van de toename wordt verklaard door gestegen belastinginkomsten van de overheid, waarvan bijna 2 miljard euro toe kan worden geschreven aan de btw en ruim 1 miljard euro aan de loon- en inkomstenheffingen. Ten slotte zijn de aardgasbaten gestegen met ruim 2 miljard euro.

De uitgaven van de overheid zijn in het eerste kwartaal met 8,3 miljard euro gestegen in vergelijking met het voorgaande jaar, naar een niveau van 104 miljard euro. De grootste posten die hebben bijgedragen aan deze stijging waren de sociale uitkeringen die ruim 4 miljard euro hoger uitvielen en de loonkosten van de overheid die toenamen met 1 miljard euro ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022.

De uitgaven aan subsidies zijn per saldo gestegen met 1 miljard euro. In 2023 is het energieplafond in werking getreden, waarvoor volgens een eerste raming bijna 3 miljard euro aan subsidies is verleend. Tegelijkertijd zijn uitgaven aan andere subsidieregelingen juist met 2 miljard euro gedaald ten opzichte van een jaar eerder. Zo werden ondernemers in het eerste kwartaal van 2022 nog gecompenseerd met de Tegemoetkoming Vaste Lasten voor ondernemers (TVL) en Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) regelingen in verband met de coronapandemie.

1.2 Overheidsschuldquote (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuldqoute (EMU) (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22	1e kwartaal	60	50,0
'22	2e kwartaal	60	50,0
'22	3e kwartaal	60	48,2
'22	4e kwartaal	60	50,1
'23	1e kwartaal	60	48,3

1.2 Overheidsschuldquote (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuldqoute (EMU) (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22	1e kwartaal	60	50,0
'22	2e kwartaal	60	50,0
'22	3e kwartaal	60	48,2
'22	4e kwartaal	60	50,1
'23	1e kwartaal	60	48,3

In het eerste kwartaal van 2023 daalde de overheidsschuld met 6 miljard euro naar 474 miljard euro. Deze daling van de schuld kwam vooral doordat de overheid per saldo ongeveer 15 miljard euro aan kortlopende schuldbewijzen afloste. De daling van de schuld wordt deels te niet gedaan door een stijging van langlopende schuldbewijzen van 5 miljard euro en een toename in de kortlopende leningen van ruim 6 miljard euro.

Door de absolute daling van de schuld, in combinatie met een sterk toegenomen bbp, daalde in het eerste kwartaal van 2023 de overheidsschuld, uitgedrukt als percentage van het bbp, van 50,1 procent naar 48,3 procent.

Kerncijfers Overheidsfinanciën
		2022	2022	2022	2022	2023
		1e kwartaal	2e kwartaal	3e kwartaal	4e kwartaal	1e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	101,9	105,7	95,1	112,8	110,5
Uitgaven	Miljard euro	96,1	104,3	102,9	113,6	104,4
Saldo	Miljard euro	5,8	1,4	-7,9	-0,8	6,1
Overheidsschuld	Miljard euro	447,0	458,2	451,0	480,5	474,4
Saldo	% bbp¹⁾	-1,5	-0,3	-0,5	-0,1	-0,1
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	50,0	50,0	48,2	50,1	48,3
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Saldo en bbp op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.