4. Doorstroomvennootschappen

Nederland kent een groot aantal financiële instellingen die intraconcern een rol spelen in de structuur van grote internationale ondernemingen. Volgens de Commissie Doorstroomvennootschappen (2021) betreffen dit 12 400 ondernemingen met een balanstotaal van circa 4 500 miljard euro, oftewel 5,5 keer het bbp. Het economisch belang van deze ondernemingen is beperkt ten opzichte van hun financiële grootte. Zo werken er relatief gezien weinig mensen en is het aandeel in het bbp niet zo groot. Dit fenomeen komt ook voor bij de sector niet-financiële vennootschappen en is te zien bij de primaire inkomens.

Primaire inkomens in de vorm van rente, dividend en ingehouden winst worden hoofdzakelijk ontvangen door multinationals, zowel Nederlandse multinationals als ondernemingen onder buitenlandse zeggenschap. 

Ook als percentage van het bruto-exploitatieoverschot vallen de ontvangsten aan primaire inkomens, met name uit het buitenland, bij multinationals op. Gemiddeld genomen is dit primair inkomen rond de 80 procent van het bruto-exploitatieoverschot dat in Nederland wordt verdiend; al kan de buitenlandse winst door de jaren heen flink schommelen.

Het gemiddelde verhult echter dat een beperkt aantal (Nederlandse en buitenlandse) multinationals verantwoordelijk is voor het grootste gedeelte van de ontvangen primaire inkomens. Als bij een onderneming onder buitenlandse zeggenschap geldt dat het ontvangen buitenlands primair inkomen hoger is dan het binnenlands gegenereerde bruto-exploitatieoverschot, wordt zo’n onderneming voor dit artikel beschouwd als een doorstroomvennootschap. De buitenlandse multinational kiest ervoor om inkomen door Nederland te laten stromen. 

Doorstroomvennootschappen ontvangen ruim 80 procent van het primair inkomen dat ondernemingen onder buitenlandse zeggenschap uit het buitenland ontvangen, terwijl ze minder dan 10 procent van het bruto-exploitatieoverschot van deze subsector in Nederland genereren. Deze percentages zijn de laatste jaren redelijk stabiel.

Doorstroomvennootschappen vertekenen de Nederlandse macro-economische cijfers: qua inkomen en bezit lijkt Nederland rijker dan ze eigenlijk is, terwijl qua schulden Nederland risicovoller lijkt dan ze eigenlijk is.