Kenmerken inkomensgroepen rondom de Wrb-grens

3. Resultaten

3.1: Deel 1 kenmerken van inkomensgroepen

De kenmerken van de twaalf inkomensgroepen, de totale populatie en totaal Nederland  worden weergegeven in tabel 1 (https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2025/24/kenmerken-inkomensgroepen-rondom-de-wrb-grens-2017-2021). In de figuren in de bijlage is de verdeling van een selectie van deze kenmerken weergegeven voor de vier geselecteerde groepen en alle huishoudens in Nederland.

3.2: Deel 2 samenhang tussen kenmerken en inkomensgroepen in multinomiaal logistisch regressiemodel

3.2.1 Relevantie kenmerken model

In figuur 2.2.1.1 wordt de toename in AIC weergegeven per weggelaten voorspeller. Hierbij zijn de voorspellers één voor één weggelaten uit het volledige model en is de toename in AIC berekend. Hoe groter de toename in AIC bij het weglaten van de voorspeller, hoe belangrijker deze voorspeller is in het model. In dit model zijn alleen hoofdeffecten meegenomen en geen interacties, aangezien wanneer interacties in het model zitten, de hoofdeffecten niet uit het model gehaald kunnen worden, en de hoofdeffecten lastig te interpreteren zijn. Zoals te zien is in figuur 2.2.1.1 zijn woningtype en leeftijd de belangrijkste voorspellers, gevolgd door schulden en opleidingsniveau, vervolgens inkomensbron en huishoudtype, en vervolgens bedrijfstak, wanbetaler zorgverzekering, stedelijkheid en zorgkosten. Partneralimentatie, Wsnp, geslacht en kinderbijslag zijn van geringe relevantie en worden daarom niet meegenomen in het uiteindelijke model. Het uiteindelijke model heeft een accuracy (het aandeel huishoudens dat aan de hand van het model in de juiste inkomensgroep wordt ingedeeld) van 0.51. Een model zonder voorspellers heeft een accuracy van 0.46 (alle huishoudens worden in de grootste inkomensgroep ingedeeld).

2.2.1.1 Toename in AIC bij het weglaten van een voorspeller
Predictordelta AIC (Verschil in AIC ten opzichte van volledig model)
geslacht140,16
kinderbijslag224,96
wsnp232,48
partneralimentatie302,56
zorgkosten821,79
stedelijkheid1305,14
wanbetaler zorgverzekering1384,08
bedrijfstak2945,26
huishoudtype5275,24
inkomensbron5976,69
opleidingsniveau11080,24
schulden11802,39
leeftijd26003,25
woningtype49315,55

3.2.2 Modelschatting

3.2.2.1 Resultaten multinomiaal logistsich regressiemodel inkomensgroepen, referentiegroep is alle jaren boven de Wrb-grens
Alle jaren onder de Wrb-grensSwitchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grensSwitchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens
estimatep.waardeestimatep.waardeestimatep.waarde
(Intercept)0,050,02-0,0900,060,01
Leeftijd50 tot 67 jaar (ref)
Leeftijd18 tot 25 jaar3,8803,2303,070
Leeftijd25 tot 50 jaar1,2601,3601,350
Leeftijd67 jaar en ouder0,580-0,170-0,530
Inkomensbron in 2021Loondienst (ref)
Inkomensbron in 2021Inkomen uit pensioen-0,580-0,660-0,580
Inkomensbron in 2021Inkomen uit uitkering0,060,010,20-0,190
Inkomensbron in 2021Overig0,130-0,160-0,460
Inkomensbron in 2021Zelfstandige met personeel-0,6300,1700,150
Inkomensbron in 2021Zelfstandige zonder personeel-0,4600,2500,110
HuishoudtypeMeerpersoonshuishouden (ref)
HuishoudtypeAlleenstaand-0,20-0,440-0,610
HuishoudtypeEenoudergezin0,020,42-0,420-0,640
OnderwijsniveauHavo, vwo, mbo2-4 (ref)
OnderwijsniveauBasisonderwijs, mbo10,4400,2300,160
OnderwijsniveauHbo, wo-0,870-0,780-0,650
OnderwijsniveauOnbekend-0,260-0,50-0,520
WoningtypeKoop (ref)
WoningtypeHuur1,4900,9100,460
WoningtypeOnbekend0,7100,400,090,03
Stedelijkheid1, zeer sterk (ref)
Stedelijkheid2, sterk0,0800,0800,130
Stedelijkheid3, matig0,010,340,0400,120
Stedelijkheid4, weinig-0,170-0,110-0,050
Stedelijkheid5, niet-0,220-0,180-0,140
StedelijkheidOnbekend0,940,240,160,880,410,7
Schulden10 000 euro of meer (ref)
Schulden0 tot 1 000 euro0,4700,4600,470
Schulden1 000 tot 10 000 euro1,2201,2401,250
SchuldenGeen schulden0,050-0,190-0,050
BesdrijfstakG-I Handel, vervoer en horeca (ref)
BesdrijfstakA Landbouw-0,570-0,490-0,420
BesdrijfstakB-E Nijverheid en Energie00,82-0,270-0,060,01
BesdrijfstakF Bouwnijverheid-0,550-0,450-0,130
BesdrijfstakJ Informatie en communicatie-0,540-0,440-0,330
BesdrijfstakK Financiële dienstverlening-1,240-0,870-0,660
BesdrijfstakL Verhuur en handel van onroerend goed-0,820-0,660-0,480
BesdrijfstakM-N Zakelijke dienstverlening0,0800,1300,170
BesdrijfstakO-Q Overheid en zorg-0,50-0,450-0,280
BesdrijfstakOnbekend-0,110-0,20-0,210
BesdrijfstakR-U Cultuur, recreatie en overige diensten-0,280-0,210-0,220
ZorgkostenLage zorgkosten (ref)
ZorgkostenHoge zorgkosten0,200,2200,160
Wanbetaler zorgverzekering Nee (ref)
Wanbetaler zorgverzekering Ja2,1802,2902,280

3.2.3 Figuren kenmerken model

Hieronder worden de voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen weergegeven voor de verschillende kenmerken die uit het model als relevant naar voren kwamen. Hierbij worden de voorspelde kansen weergegeven wanneer alle andere kenmerken uit het model constant worden gehouden. 

3.2.3.1 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per woningtype in 2021
"woningtype"Alle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Koop0,260,250,230,26
Huur0,480,10,240,18
Onbekend0,380,180,240,21

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben huishoudens die in een huurwoning wonen de grootste voorspelde kans om in de inkomenscategorie “alle jaren onder de Wrb-grens” te vallen. 

3.2.3.2 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per leeftijd in 2021
leeftijdAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
18 tot 25 jaar0,520,010,240,23
25 tot 50 jaar0,30,080,290,33
50 tot 67 jaar0,260,250,230,26
67 jaar en ouder0,440,230,180,15

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben huishoudens waarvan de referentiepersoon tussen de 25 en 50 jaar oud is, de grootste voorspelde kans om in de inkomenscategorieën “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” en  “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens” te vallen. Huishoudens waarvan de referentiepersoon tussen de 18 en 25 jaar oud is hebben de grootste voorspelde kans om in de inkomenscategorie “alle jaren onder de Wrb-grens” te vallen. 

3.2.3.3 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per onderwijsniveau in 2021
opleidingsniveauAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Basisonderwijs, mbo10,320,20,230,25
Havo, vwo, mbo2-40,260,250,230,26
Hbo, wo0,180,410,170,23
Onbekend0,270,330,180,21

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben huishoudens waarvan de referentiepersoon hbo of wo opgeleid is, de grootste voorspelde kans om in de categorie “alle jaren boven de Wrb-grens” te vallen. Huishoudens waarvan de referentiepersoon een havo, vwo of mbo2-4 opleiding heeft afgerond, of een basisonderwijs of mbo-1 opleiding heeft afgerond hebben een grotere voorspelde kans om in de inkomenscategorie “alle jaren onder de Wrb-grens”, “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” of “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens” te vallen. 

3.2.3.4 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per inkomensbron in 2021
inkomensbronAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Loondienst0,260,250,230,26
Inkomen uit pensioen0,220,380,180,22
Inkomen uit uitkering0,270,240,270,21
Zelfstandige zonder personeel0,160,250,290,3
Zelfstandige met personeel0,140,260,280,32
Overig0,330,280,210,18

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben huishoudens met als inkomensbron zelfstandigen met personeel en zelfstandigen zonder personeel, de grootste voorspelde kans om in de inkomenscategorie “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” en “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens” te vallen.  

3.2.3.5 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per huishoudtype in 2021
"huishoudtype"Alle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Meerpersoonshuishouden0,260,250,230,26
Alleenstaand0,280,330,190,19
Eenoudergezin0,330,310,190,17

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben meerpersoonshuishoudens een grotere voorspelde kans om in de categorie “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” of “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens” te vallen dan alleenstaanden of eenouderhuishoudens. 

3.2.3.6 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per schuldengroep in 2021
schuldenAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
geen schulden0,280,260,190,26
0 tot 1 000 euro0,290,170,250,29
1 000 tot 10 000 euro0,310,090,280,33
10 000 euro of meer0,260,250,230,26

In figuur 3.2.3.6 over schulden van het huishouden is te zien dat, rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, huishoudens met middelgrote schuld van 1 000 tot 10 000 euro een grotere voorspelde kans hebben om in de categorie “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” of “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens” te vallen dan huishoudens met een lage schuld (0 tot 1 000 euro), geen schuld of hoge schulden (10 000 euro of meer). 

3.2.3.7 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per bedrijfstak in 2021
bedrijfstakAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
A Landbouw0,210,350,20,24
B-E Nijverheid en Energie0,280,270,190,27
F Bouwnijverheid0,190,320,190,3
G-I Handel, vervoer en horeca0,260,250,230,26
J Informatie en communicatie0,210,340,20,26
K Financiële dienstverlening0,140,450,170,25
L Verhuur en handel van onroerend goed0,180,390,180,25
M-N Zakelijke dienstverlening0,260,230,230,28
O-Q Overheid en zorg0,210,330,190,27
R-U Cultuur, recreatie en overige diensten0,230,30,220,25
Onbekend0,260,280,210,24

Als we in figuur 3.2.3.7 over bedrijfstakken voornamelijk kijken naar “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” en “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens”, is te zien dat, rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, huishoudens waarvan de referentiepersoon werkzaam is in de bedrijfstakken “Handel, vervoer en horeca”, of ”Zakelijke dienstverlening” de grootste voorspelde kans hebben om in de categorie “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” te vallen en huishoudens waarvan de referentiepersoon in de bedrijfstak "Bouwnijverheid" werkt hebben de grootste voorspelde kans om in de categorie "switchers met in 2021 een inkomen boven de Wrb-grens" te vallen, vergeleken met huishoudens waarvan de referentiepersoon in een andere bedrijfstak werkzaam is. 

3.2.3.8 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen naar wanbetaler zorgverzekering in 2021
"wanbetaler"Alle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Nee0,260,250,230,26
Ja0,310,030,30,35

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben huishoudens waarin een persoon wanbetaler van zorgkosten is, een kleinere voorspelde kans om in de categorie “alle jaren boven de Wrb-grens” te vallen.

3.2.3.9 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen per stedelijkheid in 2021
stedelijkheidAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
1, zeer sterk (>=2 500 omgevingsadressen per km2)0,260,250,230,26
2, sterk (1 500 tot 2 500 omgevingsadressen per km2)0,260,230,230,28
3, matig (1 000 tot 1 500 omgevingsadressen per km2)0,250,240,230,29
4, weinig (500 tot 1 000 omgevingsadressen per km2)0,240,270,220,27
5, niet (< 500 omgevingsadressen per km2)0,240,280,220,26
Onbekend0,420,160,170,25

Voor stedelijkheid zijn er geen duidelijke onderscheidende groepen te zien, behalve dat de groep met een onbekende stedelijkheid van de wijk vaker een inkomen heeft dat altijd onder de Wrb-grens ligt. 

3.2.3.10 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen naar zorgkosten in 2021
"zorgkosten_categorie"Alle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Geen hoge zorgkosten, lager dan: 46050,260,250,230,26
Hoge zorgkosten0,270,210,240,27

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben huishoudens waarin een persoon zorgkosten hoger dan 4605 euro heeft, een kleinere voorspelde kans om in de categorie “alle jaren boven de Wrb-grens” te vallen.

3.2.4 Relevante combinaties van kenmerken in het model

Er zijn ook 5 combinaties van kenmerken waarvoor onderzocht wordt of deze samenhangen met de 4 inkomensgroepen, namelijk:

  • inkomensbron 2021 * inkomensbron 2017;
  • huishoudtype 2021 * huishoudtype 2017;
  • huishoudtype 2021 * geslacht; 
  • inkomensbron 2021 * geslacht; 
  • inkomensbron 2021 * leeftijd. 

In figuur 3.2.4.1 wordt weergegeven wat te toename in AIC is wanneer de interactie wordt weggelaten uit het model. Alle voorspellers die als relevant naar voren kwamen in het model met alleen hoofdeffecten worden toegevoegd, en alle voorspellers die in de interacties voorkwamen, namelijk inkomensbron in 2017 en 2021, huishoudtype in 2017 en 2021, geslacht, en leeftijd. Uit figuur 3.2.4.1 blijkt dat alleen inkomensbron 2021 * inkomensbron 2017, huishoudtype 2021 * huishoudtype 2017 relevante interactietermen zijn. De accuracy van het model met alle interacties is 0.520, exclusief de interactie inkomensbron 2021 * inkomensbron 2017 is deze 0.518, en exclusief de interactie huishoudtype 2021 * huishoudtype 2017 is deze 0.519.

3.2.4.1 Toename in AIC bij het weglaten van een interactie
Predictordelta AIC (Verschil in AIC ten opzichte van volledig model)
huishoudtype 2021 * geslacht166,19
inkomensbron 2021 * geslacht351,92
inkomensbron 2021 * leeftijd622,84
inkomensbron 2021 * inkomensbron 20174337,39
huishoudtype 2021 * huishoudtype 20174873,56

3.2.4.2 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen naar huishoudtype in 2017 en 2021
huishoudtype_2017huishoudtypeAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Meerpersoonshuishouden 2017Meerpersoonshuishouden 20210,250,260,220,27
Alleenstaand 2017Meerpersoonshuishouden 20210,250,180,310,27
Eenoudergezin 2017Meerpersoonshuishouden 20210,350,120,30,24
Meerpersoonshuishouden 2017Alleenstaand 20210,220,260,230,28
Alleenstaand 2017Alleenstaand 20210,290,360,180,17
Eenoudergezin 2017Alleenstaand 20210,440,180,230,15
Meerpersoonshuishouden 2017Eenoudergezin 20210,070,460,190,28
Alleenstaand 2017Eenoudergezin 20210,110,350,280,26
Eenoudergezin 2017Eenoudergezin 20210,480,230,180,11

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, hebben huishoudens die in 2017 en 2021 hetzelfde huishoudtype ware (beide jaren meerpersoonshuishouden, beide jaren alleenoudergezin of beide jaren alleenstaand) een kleinere voorspelde kans om in de inkomenscategorie “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” te vallen dan huishoudens die zijn gewijzigd van huishoudtype. Bijvoorbeeld, onder meerpersoonshuishoudens in 2021 hebben huishoudens die ook meerpersoonshuishoudens waren in 2017 een lagere voorspelde kans op “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” dan huishoudens die in 2017 alleenstaand of eenoudergezin waren. 

3.2.4.3 Voorspelde kansen voor de vier inkomensgroepen naar inkomensbron in 2017 en 2021
inkomensbron_2017inkomensbronAlle jaren onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Alle jaren boven de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens (voorspelde kans)Switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens (voorspelde kans)
Loondienst 2017Loondienst 20210,240,260,220,28
Pensioen 2017Loondienst 20210,160,330,20,31
Overig 2017Loondienst 20210,490,090,240,18
ZZP 2017Loondienst 20210,260,180,280,28
Uitkering 2017Loondienst 20210,440,130,220,21
ZMP 2017Loondienst 20210,170,330,230,27
Loondienst 2017ZZP 20210,150,220,280,35
Pensioen 2017ZZP 20210,140,390,170,3
Overig 2017ZZP 20210,430,110,310,15
ZZP 2017ZZP 20210,210,230,290,27
Uitkering 2017ZZP 20210,30,180,290,24
ZMP 2017ZZP 20210,170,280,280,27
Loondienst 2017Pensioen 20210,120,410,190,28
Pensioen 2017Pensioen 20210,380,380,120,12
Overig 2017Pensioen 20210,360,250,180,21
ZZP 2017Pensioen 20210,170,390,220,21
Uitkering 2017Pensioen 20210,280,280,210,24
ZMP 2017Pensioen 20210,10,490,190,22
Loondienst 2017Uitkering 20210,110,320,320,24
Pensioen 2017Uitkering 20210,070,380,220,33
Overig 2017Uitkering 20210,390,080,380,15
ZZP 2017Uitkering 20210,220,20,370,21
Uitkering 2017Uitkering 20210,430,180,220,17
ZMP 2017Uitkering 20210,160,260,340,24
Loondienst 2017Overig 20210,220,380,210,19
Pensioen 2017Overig 20210,230,390,20,18
Overig 2017Overig 20210,430,210,20,16
ZZP 2017Overig 20210,240,330,280,15
Uitkering 2017Overig 20210,360,310,170,16
ZMP 2017Overig 20210,120,590,190,09
Loondienst 2017ZMP 20210,170,170,290,37
Pensioen 2017ZMP 20210,120,210,270,4
Overig 2017ZMP 20210,460,050,290,21
ZZP 2017ZMP 20210,190,230,30,28
Uitkering 2017ZMP 20210,350,170,210,27
ZMP 2017ZMP 20210,160,260,270,3

Rekening houdend met de andere kenmerken uit het model, vallen huishoudens waarvan de referentiepersoon in 2017 zelfstandigen zonder personeel (ZZP) waren, maar in 2021 in loondienst waren vaak in de categorie “switchers met in 2021 inkomen onder de Wrb-grens” en “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens”.  Huishoudens waarvan de referentiepersoon in 2017 in loondienst was, maar in 2021 zelfstandige met of zonder personeel is, vallen relatief vaak in de categorie “switchers met in 2021 inkomen boven de Wrb-grens”. 

3.3 Gebruik gesubsidieerde rechtsbijstand aan de hand van leeftijd

Naast de vraag welke kenmerken relevant zijn voor de huishoudgroepen, bestond de vraag of het gebruik van gesubsidieerde rechtsbijstand lager is onder personen met een hogere leeftijd. Onder alle personen die recht hadden op rechtsbijstand in 2023,  heeft 4 procent van de 18 tot 25 jarigen, 6 procent van de 25 tot 50 jarigen, 3 procent van de 50 tot 67 jarigen en 1 procent van de 67 jaar en oudere personen gebruik gemaakt van gesubsidieerde rechtsbijstand.