4. Online criminaliteit bij personen
In dit hoofdstuk worden enkele cijfers beschreven over online criminaliteit en thema’s rondom online veiligheid bij personen. De cijfers zijn afkomstig uit de monitor Online Veiligheid en Criminaliteit 2022 en 2024 (CBS, 2022d; CBS, 2025c). Op verzoek van het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft het CBS met het onderzoek Online Veiligheid en Criminaliteit in 2022 voor het eerst de stand van zaken op het terrein van online veiligheid en criminaliteit in samenhang onderzocht. In 2024 is het de tweede keer dat het CBS deze beide thema’s in één onderzoek heeft gecombineerd.
4.1 Online criminaliteit
Onder online criminaliteit worden delicten en incidenten geschaard die via internet, e‐mail of app plaatsvinden. Het betreft strafbare feiten in de sfeer van oplichting en fraude (aan‐ en verkoopfraude, fraude betalingsverkeer, identiteitsfraude, phishing), computervredebreuk (ook wel hacken) en om incidenten in de interpersoonlijke sfeer die niet altijd strafbaar zijn zoals bedreigingen, pesten, stalken en shamesexting. Shamesexting is een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag, waarbij naaktfoto’s of -filmpjes van het slachtoffer online worden verspreid of hiermee wordt gedreigd.
4.1.1 Meer slachtoffers online criminaliteit in 2024
In 2024 gaf 16 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder aan in de afgelopen twaalf maanden slachtoffer te zijn geweest van een of meer vormen van online criminaliteit. Dit zijn bijna 2,4 miljoen mensen. De meesten werden slachtoffer van oplichting en fraude (9 procent), en dan met name van aankoopfraude. Met hacken had 4 procent te maken en eveneens 4 procent met online bedreiging en intimidatie. Krap 1 procent werd slachtoffer van andere online delicten.
| 2024 (% mensen van 15 jaar of ouder) | 2022 (% mensen van 15 jaar of ouder) | |
|---|---|---|
| Online criminaliteit totaal | 15,7 | 14,8 |
| Online oplichting en fraude | 9,4 | 7,6 |
| Aankoopfraude | 7,2 | 5,6 |
| Verkoopfraude | 1,5 | 1,3 |
| Fraude betalingsverkeer | 1,2 | 1 |
| Phishing | 0,7 | 0,7 |
| Identiteitsfraude | 0,6 | 0,5 |
| Hacken | 3,9 | 4,6 |
| Hacken account | 3,2 | 3,6 |
| Hacken apparaat | 1,4 | 1,9 |
| Online bedreiging en intimidatie | 4,1 | 4,1 |
| Online bedreiging | 1,9 | 1,9 |
| Online pesten | 1,4 | 1,3 |
| Online stalken | 1,2 | 1,2 |
| Shamesexting | 0,7 | 0,7 |
| Overige online delicten | 0,6 | 0,6 |
| Bron: CBS, Online Veiligheid en Criminaliteit | ||
In 2024 gaven meer mensen aan slachtoffer te zijn geweest van online criminaliteit dan in 2022 (toen 15 procent). Deze toename was met name zichtbaar bij slachtoffers van online oplichting en fraude. Het aandeel slachtoffers van hacken was in 2024 juist lager dan in 2022. Van online bedreiging en intimidatie en van andere online delicten werden in beide jaren ongeveer evenveel mensen slachtoffer.
4.1.2 Jongeren het vaakst slachtoffer van online criminaliteit
Slachtofferschap van online criminaliteit verschilde nauwelijks naar geslacht en onderwijsniveau. Wel werden jongeren vaker getroffen dan ouderen: 20 procent van de 15- tot 25-jarigen, tegenover 10 procent van de 65-plussers. Vooral bij het slachtofferschap van online bedreiging en intimidatie was het verschil tussen jongere en oudere leeftijdsgroepen groot.
4.1.3 Bijna de helft maakte melding van online criminaliteit
In totaal heeft 48 procent van de slachtoffers van online criminaliteit in 2024 bij de politie of een andere instantie of persoon melding gemaakt: 18 procent bij de politie (16 procent deed ook aangifte) en 45 procent bij een andere instantie of persoon. Hacken werd het minst vaak bij de politie gemeld en aangegeven, respectievelijk door 12 en 10 procent van de slachtoffers.
De meest genoemde reden om het voorval niet bij de politie te melden of geen aangifte te doen was dat er niet aan wordt gedacht, of dat men het niet zo belangrijk vond (40 procent), gevolgd door ‘het helpt toch niets’ (32 procent).
4.2 Online veiligheid
Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van internet. Hiermee stijgt het risico om slachtoffer te worden van criminele activiteiten. Het veilig gebruik van internet en het nemen van beveiligingsmaatregelen zijn dan ook belangrijke thema’s in relatie tot online criminaliteit.
4.2.1 Merendeel neemt online beschermingsmaatregelen
Bijna alle 15-plussers gaven in 2024 aan één of meer beschermingsmaatregelen te nemen om persoonlijke informatie op het internet te beschermen. Het beperken of weigeren van (online) locatiegegevens is de meest genomen maatregel: 83 procent gaf aan dit te hebben gedaan. Ongeveer 75 procent zei de toegang tot hun profiel en geplaatste berichten op social media te beperken. Eveneens 75 procent gaf aan alleen strikt noodzakelijke cookies bij gebruik van websites te accepteren. Het aanpassen van privacy-instellingen van accounts en het controleren van de veiligheid van de URL (dat is het adres) van de website werden elk door ongeveer 60 procent gedaan.
Minder vaak genomen maatregelen waren het lezen van de privacyregels, het afschermen van de camera van de computer, tablet of mobiele telefoon door bijv. het gebruik van een webcamcover of schuifje voor de camera, het veranderen van browserinstellingen en het invullen van verzonnen persoonsgegevens.
| Beschermen | 2024 (% mensen van 15 jaar of ouder) |
|---|---|
| Minstens één maatregel | 95,3 |
| Toegang tot locatiegegevens beperken | 83,2 |
| Toegang tot profielgegevens beperken | 75,6 |
| Alleen strikt noodzakelijke cookies accepteren | 74,5 |
| Privacy-instellingen accounts aanpassen | 63,6 |
| Veiligheid website controleren | 60,4 |
| Instellingen browser veranderen om cookies te blokkeren | 47,9 |
| Afschermen camera | 47,8 |
| Privacyregels lezen | 47,7 |
| Verzonnen gegevens invullen | 30,7 |
| Bron: CBS, Online Veiligheid en Criminaliteit 2024 | |
| 1)Meerdere antwoorden mogelijk. | |
In 2024 was er in vergelijking met 2022 een toename in verschillende maatregelen die mensen treffen. Meer mensen zeiden dat zij alleen strikt noodzakelijke cookies accepteren, de instellingen van de browser veranderen om cookies te blokkeren, en verzonnen gegevens invullen. Het lezen van de privacyregels en het controleren van de veiligheid van websites werd iets minder vaak gedaan.
4.2.2 Toegangsbeveiliging voor apparaten of accounts meest gebruikte maatregel
Naast maatregelen om persoonlijke informatie online te beschermen, kan ook gebruik worden gemaakt van beveiligingsmaatregelen voor apparaten en accounts. Dit met het doel om misbruik van persoonlijke informatie door anderen te voorkomen.
De meest gebruikte maatregel om apparatuur en accounts te beveiligen was het vergrendelen van apparaten met een toegangscode, wachtwoord, vingerafdruk of Face ID: 80 procent van de 15-plussers gaf aan dit voor alle apparaten te doen. Het controleren van bijlages in e-mails vóór het openen ervan werd door 74 procent gedaan en 58 procent voerde updates van apparatuur of apps direct of zo snel mogelijk uit.
Maatregelen die het minst vaak werden genomen, waren het gebruik van tweetrapsverificatie en vooral het gebruik van een VPN-verbinding en wachtwoorden van minimaal zestien tekens. Wel gaven relatief veel mensen aan voor sommige (maar niet voor alle) accounts een ander wachtwoord te gebruiken (55 procent).
| Onderwerp | Ja, voor alle apparaten of accounts / Ja, vaak* (% mensen van 15 jaar of ouder) | Ja, voor sommige apparaten of accounts / Ja, soms* (% mensen van 15 jaar of ouder) | Nee (% mensen van 15 jaar of ouder) | Internet afgelopen 12 mnd. niet gebruikt (% mensen van 15 jaar of ouder) |
|---|---|---|---|---|
| Toegangscode, wachtwoord, vingerafdruk, Face ID gebruiken | 80,6 | 15,9 | 2,6 | 0,8 |
| Bijlage in e-mails controleren vóór openen | 73,8 | 18,5 | 6,8 | 0,8 |
| Updates direct uitvoeren | 58,0 | 30,3 | 10,9 | 0,8 |
| Wachtwoorden veilig bewaren | 53,4 | 27,3 | 18,5 | 0,8 |
| Links controleren vóór openen | 46,5 | 37,4 | 15,3 | 0,8 |
| Antivirus of virusscanner gebruiken | 43,3 | 37,9 | 17,9 | 0,8 |
| Back-ups maken op een andere computer | 42,8 | 41,1 | 15,3 | 0,8 |
| Verschillende wachtwoorden voor accounts | 38,0 | 54,7 | 6,4 | 0,8 |
| Tweetrapsverificatie gebruiken | 26,5 | 48,9 | 23,8 | 0,8 |
| VPN-verbinding gebruiken | 17,4 | 21,2 | 60,5 | 0,8 |
| Wachtwoorden van minimaal 16 tekens gebruiken | 16,4 | 43,5 | 39,2 | 0,8 |
| Bron: CBS, Online Veiligheid en Criminaliteit 2024 | ||||
| * De antwoorden 'Ja, vaak' en 'Ja, soms' hebben betrekking op de beveiligingsmaatregelen 'back-ups maken op een andere computer', 'links controleren vóór openen', 'bijlage in e-mails controleren vóór openen' en 'VPN-verbinding gebruiken'. | ||||
In vergelijking met 2022 gebruikten in 2024 meer mensen een toegangscode, wachtwoord, vingerafdruk of Face ID voor alle apparaten of accounts. Ook het gebruik van wachtwoorden van minimaal zestien tekens voor alle accounts, en de toepassing van tweetrapsverificatie zijn toegenomen. Wel gebruikten minder mensen antivirussoftware of een virusscanner voor alle apparaten, en controleert men minder vaak de afzender of het bestandstype voor het openen van een bijlage in een e-mail.