Zicht op 100 jaar afname biodiversiteit in agrarisch gebied

Het CBS verzamelt al jaren objectieve cijfers over plant- en diersoorten in Nederland. Van Strien: ‘Vanaf omstreeks 1990 worden metingen gedaan volgens vaste methoden. Om de ontwikkelingen in de natuur goed te volgen is echter informatie nodig over een langere periode.’ Hij noemt de graslandvlinders als voorbeeld: als je kijkt naar de afgelopen 20 jaar, dan blijft het aantal ongeveer gelijk. Kijk je echter over een periode van 100 jaar, dan is een grote afname zichtbaar. Van Strien: ‘Een langere tijdreeks van data biedt een breder perspectief. Tot dit jaar deden we dat niet omdat we niet over gestandaardiseerde meetdata beschikken van langer geleden. Dankzij een nieuwe statistische methode en het digitaliseren van oude data lukt het ons nu om op basis van andere gegevens, bijvoorbeeld informatie uit archieven en verzamelingen, betrouwbare analyses te maken.’

Maatschappelijke belangstelling

Er zijn inmiddels historische tijdreeksen opgesteld van vlinders, paddenstoelen, vogels en akkerflora. ‘Er is veel maatschappelijke belangstelling voor biodiversiteit’, aldus Van Strien. ‘De internationale gemeenschap vindt het belangrijk om de natuur te beschermen en om dat te doen heb je objectieve data nodig.’ We zien op terreinen achteruitgang, maar er is zeker ook vooruitgang, benadrukt hij. ‘Het gaat bijvoorbeeld al jaren goed met libellen. Ook de bospaddenstoelen zijn weer op hun retour. Dit laat zien: de moeite die we steken in het beschermen van de natuur levert iets op.’

Compendium voor de Leefomgeving

Alle natuurstatistieken van het CBS worden met uitleg gepubliceerd op het Compendium voor de Leefomgeving, een website over milieu, natuur en ruimte in Nederland. Het Compendium is een samenwerking tussen het CBS, het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), de Universiteit van Wageningen en het RIVM. Het Compendium is voor iedereen toegankelijk en heeft veel gebruikers, waaronder onderzoekers, studenten en het brede publiek. Van Strien: ‘Maar ook voor beleidsmakers is de informatie interessant. Nederland moet aan veel internationale richtlijnen voldoen op het gebied van milieu. Bij het Compendium voor de Leefomgeving zijn cijfers te vinden die voor de verplichte rapportages nodig zijn.’

‘Het CBS bewaakt voor ons de kwaliteit van de meetnetten en de gegevens die daaruit voortkomen’

Kwaliteit meetnetten

Het PBL is een belangrijke afnemer van natuurstatistieken. Arjen van Hinsberg, namens het PBL betrokken bij het Compendium: ‘De cijfers van het Compendium gebruiken wij in rapportages voor het beleid zoals de Balans voor de Leefomgeving en de Lerende Evaluatie van het Natuurpact over het provinciaal natuurbeleid. Het CBS levert informatie over de huidige situatie en trend van de natuur, gebaseerd op meetgegevens over soorten in het Netwerk Ecologische Monitoring. Het CBS bewaakt voor ons de kwaliteit van de meetnetten en de gegevens die daaruit voortkomen. Het Compendium wordt steeds meer de motor van actuele basisgegevens waaruit wij kunnen putten.’

Beleid evalueren

Om beleid te evalueren verbindt het PBL objectieve informatie aan de doelen en ambities die het beleid gesteld heeft. Van Hinsberg: ‘Door aanpassingen in beleid, veranderingen in doelformulering of zaken als de decentralisatie van de uitvoering van natuurbeleid en het natuurbeheer naar provincies is het belangrijk ook de gegevensbasis steeds kritisch te bekijken en waar nodig aan te scherpen. Er is nu bijvoorbeeld meer behoefte aan provinciale indicatoren en – vanwege de onrust over dit onderwerp – aan cijfers over insectensterfte. Ook de mogelijkheid om verder terug te kijken dan 1990 was al langer een wens van het PBL om vragen te kunnen beantwoorden over de omvang van het historisch verlies van biodiversiteit.’

Natuurlijk Kapitaalrekeningen
Het CBS doet ook een experimenteel onderzoek naar de economische bijdrage van de natuur. De eerste resultaten van deze nieuwe methode, de Natuurlijk Kapitaalrekeningen, zijn binnenkort bekend. Bij deze aanpak wordt de waarde berekend op basis van de diverse manieren waarop mensen de natuur gebruiken om te produceren en te consumeren. Er wordt op dit moment gewerkt aan een publicatie hierover.