Is ‘ontspullen’ een maatschappelijke trend?

/ Auteur: Miriam van der Sangen
Nederlandse huishoudens zijn in de laatste decennia steeds meer gaan consumeren. Internationaal behoort ons land wat dat betreft tot de top van de wereld. Maar wie de media volgt, ziet dat er ook mensen zijn die juist proberen te ‘ontspullen’: opruimen, overbodige zaken wegdoen, minimalistisch leven. Is ‘ontspullen’ een meetbare trend? Kees Baldé, statistisch onderzoeker bij CBS en lid van een VN-denktank, onderzocht het op verzoek van het ministerie van Economische Zaken. Dit in het kader van het meten van de circulaire economie.  

Analyse van duurzame consumptiegoederen

Om erachter te komen hoe Nederlanders omgaan met consumptie en het bezit van spullen, keek Baldé naar de verkoopcijfers van producten en naar de omvang van bedrijfstakken die floreren bij ontspullen, bijvoorbeeld kringloopwinkels. Baldé waarschuwt dat het niet gemakkelijk is om op basis van bestaande data een conclusie te trekken. ‘Zeker niet als een klein percentage fanatieke personen ontspult, terwijl de rest van de bevolking onverminderd consumeert.’ Toch levert de analyse van data over duurzame consumptiegoederen (goederen die langer dan een jaar meegaan, red.) een aantal inzichten op.

Huishoudens bieden steeds meer goederen online aan

Goederen krijgen tweede leven

Wie bewust spullen wegdoet, geeft die spullen vaak een tweede leven: direct bij een andere consument, of via een tussenhandelaar. ‘Vier jaar geleden heeft onze afdeling  data van marktplaats.nl geanalyseerd’, vertelt Baldé. ‘Daaruit bleek dat huishoudens steeds meer goederen online aanbieden.’ Een officiële statistiek is er nog niet, maar waarschijnlijk zijn er steeds meer transacties tussen huishoudens. De productiewaarde van kringloopwinkels is wel bekend. Zij hebben in 2013 samen ongeveer 167 miljoen euro geproduceerd. ‘De productiewaarde van kringloopwinkels is in het laatste decennium verdubbeld. Dit geeft aan dat huishoudens zich steeds vaker van hun spullen ontdoen voordat de levensduur verstreken is. Dit pleit vóór de ontspultrend.’

Productinnovaties

Productinnovaties die elkaar snel opvolgen, zorgen er voor dat consumenten producten niet meer gebruiken, lang voordat deze technisch ‘op’ zijn. Dit komt omdat mensen graag het nieuwste model van een product willen hebben, maar ook omdat producten steeds krachtiger worden, met meerdere functies in één. Baldé: ‘Eén enkele smartphone kan een vaste telefoon, een digitale camera, een MP3-speler en een DVD-speler vervangen. Dit is een vorm van ontspullen.’ Maar hoewel de statistieken inderdaad een drastische daling van de verkoop van bijvoorbeeld vaste telefoons en kleine digitale camera’s laten zien, wordt tóch in zijn totaliteit steeds meer elektronica verkocht. ‘Mensen kopen sneller dan dat ze afdanken’, aldus Baldé. ‘Daardoor neemt het bezit bij huishoudens alleen maar toe. De snelle productinnovaties lijken de consumptie dus aan te wakkeren. Een soort van rebound op de ontspultrend.’

Maatschappelijke trends

Uit een analyse van online transacties op marktplaats.nl blijkt ook dat de goederen die van postcodegebieden met hogere inkomens naar postcodegebieden met lage inkomens  gaan vaak duurzame consumptiegoederen zijn. Daarnaast is er meer online aanbod van tweedehandsgoederen als het goed gaat met de economie. Baldé: ‘Een rijker gezin koopt een modieuze nieuwe keuken als er geld is. De oude keuken voldoet nog en wordt op marktplaats gezet, waarna de keuken naar een huishouden gaat uit een postcodegebied met lage inkomens. Ook hier is de keuken een ‘verbetering’ ten opzichte van de oude situatie. Dit heet een trickle-down effect, maar het is geen voorbeeld van ontspullen in het geheel. Kortom, Nederlanders doen duurzame consumptiegoederen eerder weg, maar ze kopen er ook snel nieuwe voor terug. Een algehele trend om te ontspullen is in de cijfers niet terug te vinden.’

Relevante links