Mineralenbalans landbouw
Verklaring van tekens
Tabeltoelichting
Deze tabel bevat gegevens over de bodembalans van de mineralen stikstof en fosfor. Het gaat om cijfers over de aanvoer naar landbouwgrond (dierlijke mest, kunstmest, luchtdepositie en overige aanvoer) en de afvoer van landbouwgrond (stikstofvervluchtiging mesttoediening en afvoer via gewassen). Het verlies naar de bodem is gelijk aan het verschil tussen aanvoer en afvoer. De tabel geeft voor stikstof ook de cijfers over het verlies naar lucht.
Gegevens beschikbaar vanaf: 1990.
Status van de cijfers:
Cijfers tot en met 2020 zijn definitief.
Om een samenhangende en consistente tijdreeks te verkrijgen wordt ieder jaar de complete tijdreeks (her)berekend, zodat de laatste inzichten, met name ten aanzien van de emissiefactoren, in de berekeningen kunnen worden meegenomen.
Wijzigingen per 23 december 2022:
Definitieve cijfers over 2021 zijn toegevoegd.
Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Definitieve cijfers voor de reeks 1990-2022 worden in december 2023 gepubliceerd.
Toelichting onderwerpen
- Balans veehouderij
- Aanvoer naar veehouderij
- Aanvoer van mineralen naar de veehouderij via krachtvoer en ruwvoer.
- Totaal aanvoer naar veehouderij
- Krachtvoer
- Diervoeders met een geconcentreerde voedingswaarde. Ze worden onderscheiden in enkelvoudige krachtvoeders, zoals granen en peulvruchten, en mengvoeders.
Krachtvoer wordt gebruikt in de varkenshouderij, de pluimveehouderij en daarnaast als bijvoedering in de rundveehouderij, bij paarden en schapen.- Totaal krachtvoer
- Rundvee
- Varkens
- Pluimvee
- Overige dieren
- Schapen, geiten, paarden, konijnen en pelsdieren.
- Ruwvoer
- Houdbare producten die speciaal voor veevoerdoeleinden geteeld zijn en die geen of enkele eenvoudige bewerkingen hebben ondergaan.
Ruwvoer heeft per gewichtseenheid een relatief lage voedingswaarde. Het wordt ingezet bij runderen, paarden en schapen.- Totaal ruwvoer
- Rundvee
- Varkens
- Pluimvee
- Overige dieren
- Schapen, geiten, paarden, konijnen en pelsdieren.
- Afvoer van veehouderij
- Afvoer van mineralen van de veehouderij door vastlegging in dierlijke producten en via uitscheiding.
- Totaal afvoer van veehouderij
- Vastlegging in dierlijke productie
- De hoeveelheid mineralen die met vlees, melk en eieren uit de landbouw wordt afgevoerd.
- Totaal vastlegging
- Rundvee
- Varkens
- Pluimvee
- Overige dieren
- Schapen, geiten, paarden, konijnen en pelsdieren.
- Uitscheiding veestapel
- De door de veestapel uitgescheiden hoeveelheid mest in de stal (inclusief voerresten, schoonmaakwater en vermorst drinkwater) en in de wei. Dit is nog inclusief de stikstof die vervluchtigt in de vorm van ammoniak (NH3), lachgas (N2O), stikstofoxide (NO) en stikstofgas (N2).
- Totaal uitscheiding veestapel
- Rundvee
- Varkens
- Pluimvee
- Overige dieren
- Schapen, geiten, paarden, konijnen en pelsdieren.
- Benutting mineralen veehouderij
- De benutting mineralen veehouderij is gedefinieerd als het percentage vastlegging van mineralen in dierlijke producten t.o.v. de totale aanvoer van mineralen naar veehouderij.
- Totaal veehouderij
- Rundvee
- Varkens
- Pluimvee
- Overige dieren
- Schapen, geiten, paarden, konijnen en pelsdieren.
- Balans cultuurgrond
- Cultuurgrond is gedefinieerd conform de landbouwtelling:
Grond die, blijvend dan wel tijdelijk, deel uitmaakt van een landbouwbedrijf, en in hoofdzaak bestemd is voor het voortbrengen van landbouwproducten (akkerbouw, tuinbouw, veehouderij), met inbegrip van braakland en (tijdelijk of blijvend) grasland.- Aanvoer naar cultuurgrond
- Aanvoer van mineralen naar cultuurgrond via dierlijke mest, kunstmest, depositie en overige meststoffen inclusief het deel via het meemesten van sloten en erfafspoeling.
- Totaal aanvoer naar cultuurgrond
- Dierlijke mest
- Mest van rundvee, varkens, pluimvee, paarden en pony's, schapen en geiten, konijnen en pelsdieren, die na enkele maanden bewaring aanwezig is in stalopslag en in opslag buiten de stal, inclusief voerresten, schoonmaakwater en vermorst drinkwater. Voor rundvee, schapen, paarden en pony's komt daar nog de hoeveelheid mest bij die deze dieren produceren wanneer ze in de wei lopen.
- Totaal dierlijk mest
- Mest van rundvee, varkens, pluimvee, paarden en pony's, schapen en geiten, konijnen en pelsdieren, die door toediening of direct via beweiding aangevoerd wordt naar cultuurgrond inclusief het deel via het meemesten van sloten en erfafspoeling.
Stikstof, dat bij stal en opslag is vervluchtigd, zit hier niet meer in. Stikstof dat bij de beweiding of toediening vervluchtigd, zit hier nog wel in.- Totaal dierlijk mest
- Weidemest
- Mest dat rechtstreeks op de grond komt door uitscheiding van vee dat in de wei loopt.
- Stalmest
- Mest dat vanuit de stal en opslag via diverse toedieningstechnieken aan de grond toegediend wordt.
- Uitscheiding veestapel
- De door de veestapel uitgescheiden hoeveelheid mest in de stal (inclusief voerresten, schoonmaakwater en vermorst drinkwater) en in de wei. Dit is nog inclusief de stikstof die vervluchtigt in de vorm van ammoniak (NH3), lachgas (N2O), stikstofoxide (NO) en stikstofgas (N2).
- Totaal uitscheiding veestapel
- Uitscheiding in de wei
- Uitscheiding in de stal
- Stikstofvervluchtiging stal, opslag
- Stikstof uit dierlijk mest, die vanuit stal of opslag vervluchtigt en in de lucht terechtkomt.
- Totaal stikstofvervluchtiging (-)
- Ammoniakvervluchtiging (-)
- Vervluchtiging van ammoniak (NH3), vanuit stal en opslag, uitgedrukt in hoeveelheid N.
- Overige stikstofvervluchtiging (-)
- Vervluchtiging van stikstofoxiden (NOx), lachgas (N2O) en stikstofgas (N2), vanuit stal en opslag, uitgedrukt in hoeveelheid N.
- Mestafzet buiten de landbouw (-)
- "Afvoer mest naar hobbybedrijven, natuurterreinen, particulieren en mestverwerking en de export naar het buitenland minus de import.
In vergelijking met de export is de import zeer gering en deze bestaat hoofdzakelijk uit paardenmest die in Nederland wordt verwerkt tot substraat voor de champignonteelt."
- Kunstmest
- Kunstmatig in een fabriek geproduceerde mest, die toegediend wordt aan cultuurgrond.
- Luchtdepositie
- Mineralen die in de lucht aanwezig zijn en via neerslag op cultuurgrond terechtkomen
- Totaal luchtdepositie
- Herkomst landbouw
- Het aandeel van de depositie op cultuurgrond veroorzaakt door bronnen afkomstig uit de landbouw.
- Herkomst niet-landbouw
- Het aandeel van de depositie op cultuurgrond veroorzaakt door bronnen buiten de landbouw, inclusief de bijdrage vanuit het buitenland.
- Overige aanvoer
- Aanvoer van mineralen naar cultuurgrond, die niet uit dierlijke mest, kunstmest of depositie afkomstig zijn.
- Totaal overige aanvoer
- Biologische stikstofbinding
- Binding van stikstof uit de lucht door bacteriën die in symbiose leven met vlinderbloemigen (peulvruchten, luzerne en klaver).
- Overige aanvoer
- Omvat onder andere compost, zaai- en pootgoed, zuiveringsslib en schuimaarde (afvalproduct bij verwerking van suikerbieten).
- Afvoer van cultuurgrond
- Afvoer van mineralen van cultuurgrond door vervluchtiging en via opname door gewassen.
Om de balans compleet te maken is hier als restpost het mineralenverlies naar bodem bijgeteld.- Totaal afvoer van cultuurgrond
- Stikstofvervluchtiging wei en toediening
- Stikstof uit dierlijke mest of kunstmest, dat bij beweiding of toediening op cultuurgrond als ammoniak (NH3) vervluchtigt en in de lucht terechtkomt.
- Totaal stikstofvervluchtiging
- Dierlijke mest
- Mest van rundvee, varkens, pluimvee, paarden en pony's, schapen en geiten, konijnen en pelsdieren, die door toediening of direct via beweiding aangevoerd wordt naar cultuurgrond.
- Totaal dierlijk mest
- Weidemest
- Mest dat rechtstreeks op de grond komt door uitscheiding van vee dat in de wei loopt.
- Stalmest
- Mest dat vanuit de stal en opslag via diverse toedieningstechnieken aan de grond toegediend wordt.
- Kunstmest
- Kunstmatig in een fabriek geproduceerde mest, die toegediend wordt aan cultuurgrond.
- Overige aanvoer
- Aanvoer van mineralen naar cultuurgrond, die niet uit dierlijke mest, kunstmest of depositie afkomstig zijn.
- Afvoer via gewassen
- Afvoer van mineralen doordat de geoogste gewassen mineralen hebben opgenomen bij de groei en ontwikkeling.
- Totaal afvoer via gewassen
- Ruwvoer
- Houdbare producten die speciaal voor veevoerdoeleinden geteeld zijn en die geen of enkele eenvoudige bewerkingen hebben ondergaan.
Ruwvoer heeft per gewichtseenheid een relatief lage voedingswaarde. Het wordt ingezet bij runderen, paarden en schapen.- Totaal ruwvoer
- Kuilgras
- Gras dat in het voorjaar of in de zomer is gemaaid en is ingekuild. Dit wil zeggen dat het gras op een grote hoop is verzameld en met plastic is afgedekt. Tegenwoordig komt het steeds vaker voor dat het gras meteen op het land in plastic (balen) wordt verpakt.
- Weidegras
- Gras dat direct van het land wordt geconsumeerd door graasdieren, die in de wei staan.
- Hooi
- Snijmaïs
- Snijmaïs is een maïsras dat vooral geteeld wordt voor veevoer. Bij de oogst worden de stengels en onrijpe kolven van de plant fijngesneden en op een grote hoop bewaard (ingekuild). Melkkoeien en vleesstieren eten het als ruwvoer.
- Afzet plantaardige producten
- De hoeveelheid mineralen die via de productie van gewassen, de landbouw verlaat. Dit is dus exclusief de hoeveelheid ruwvoer, die via retourstroom rechtstreeks weer wordt teruggeleverd aan de veehouderij.
- Totaal afzet plantaardige producten
- Akkerbouwgewassen
- Akkerbouw is teelt in de volle grond, veelal voor industriële verwerking.
- Totaal akkerbouwgewassen
- Aardappelen
- Suikerbieten
- Tarwe
- Overige akkerbouwgewassen
- Voornamelijk gerst, korrelmaïs en overige granen (inclusief stro).
Uien zijn toegerekend aan tuinbouwgewassen en snijmaïs aan ruwvoer.
- Tuinbouwgewassen
- Tuinbouw open grond is teelt in de volle grond, veelal direct voor de markt.
- Totaal tuinbouwgewassen
- Groente en fruit
- Overige tuinbouwgewassen
- Zoals bloembollen en knollen, vaste planten, bloem- en boomkwekerijgewassen.
- Stikstofvervluchtiging gewassen
- Stikstof die vervluchtigt tijdens bewaring en conservering van ruwvoer of bij het achterblijven van (resten van) gewassen op het land.
- Totaal stikstofvervluchtiging
- Conserveringsverlies
- Stikstof die vervluchtigt tijdens bewaring en conservering van snijmaïs (snijmaïskuil) en gras (hooi en kuilgras) en in de lucht terechtkomt.
- Gewasresten en afrijpende gewassen
- Stikstof die vervluchtigt van achtergebleven gewasresten en afrijpende gewassen.
- Verlies naar de bodem
- De hoeveelheid mineralen die zich ophoopt in de cultuurgrond. Dit is het verschil tussen de totale aangevoerde hoeveelheid mineralen en de hoeveelheid, die via gewassen afgevoerd is of door vervluchtiging in de lucht terecht gekomen is. Dit verlies naar de bodem is inclusief het deel dat in het grond- of oppervlaktewater terecht komt door meemesten van sloten, lozingen in het spui- en drainagewater uit de glastuinbouw, erfafspoeling of later via uit- en afspoeling uit de cultuurgrond.
- Benutting mineralen cultuurgrond
- De benutting mineralen cultuurgrond is gedefinieerd als het percentage afvoer via gewassen t.o.v. de totale aanvoer van mineralen naar cultuurgrond.
- Aan- en afvoer per hectare
- Aan- en afvoer van mineralen uitgedrukt in kg per hectare cultuurgrond.
- Totaal aanvoer
- Totaal aanvoer
- Dierlijke mest
- Mest van rundvee, varkens, pluimvee, paarden en pony's, schapen en geiten, konijnen en pelsdieren, die door toediening of direct via beweiding aangevoerd wordt naar cultuurgrond inclusief het deel via het meemesten van sloten en erfafspoeling.
Stikstof, dat bij stal en opslag is vervluchtigd, zit hier niet meer in. Stikstof dat bij de beweiding of toediening vervluchtigd, zit hier nog wel in.
- Kunstmest
- Kunstmatig in een fabriek geproduceerde mest, die toegediend wordt aan cultuurgrond.
- Luchtdepositie
- Mineralen die in de lucht aanwezig zijn en via neerslag op cultuurgrond terechtkomen.
- Overige aanvoer
- Aanvoer van mineralen naar cultuurgrond, die niet uit dierlijke mest, kunstmest of depositie afkomstig zijn.
- Totaal afvoer
- Totaal afvoer
- Stikstofvervluchtiging wei en toediening
- Stikstof uit dierlijke mest of kunstmest, dat bij beweiding of toediening op cultuurgrond als ammoniak (NH3) vervluchtigt en in de lucht terechtkomt.
- Ruwvoer
- Houdbare producten die speciaal voor veevoerdoeleinden geteeld zijn en die geen of enkele eenvoudige bewerkingen hebben ondergaan.
Ruwvoer heeft per gewichtseenheid een relatief lage voedingswaarde. Het wordt ingezet bij runderen, paarden en schapen.
- Akkerbouwgewassen
- Akkerbouw is teelt in de volle grond, veelal voor industriële verwerking.
- Tuinbouwgewassen
- Tuinbouw open grond is teelt in de volle grond, veelal direct voor de markt.
- Stikstofvervluchtiging gewassen
- Stikstof die vervluchtigt tijdens bewaring en conservering van ruwvoer of bij het achterblijven van (resten van) gewassen op het land.
- Verlies naar de bodem
- De hoeveelheid mineralen die zich ophoopt in de cultuurgrond. Dit is het verschil tussen de totale aangevoerde hoeveelheid mineralen en de hoeveelheid, die via gewassen afgevoerd is of door vervluchtiging in de lucht terecht gekomen is. Dit verlies naar de bodem is inclusief het deel dat in het grond- of oppervlaktewater terecht komt door meemesten van sloten, lozingen in het spui- en drainagewater uit de glastuinbouw, erfafspoeling of later via uit- en afspoeling uit de cultuurgrond.
- Balans sector landbouw
- Aanvoer naar sector landbouw
- Aanvoer van mineralen naar de landbouw via krachtvoer naar de veehouderij en via kunstmest, depositie en overige meststoffen naar cultuurgrond.
- Totaal aanvoer naar sector landbouw
- Krachtvoer
- Diervoeders met een geconcentreerde voedingswaarde. Ze worden onderscheiden in enkelvoudige krachtvoeders, zoals granen en peulvruchten, en mengvoeders.
Krachtvoer wordt gebruikt in de varkenshouderij, de pluimveehouderij en daarnaast als bijvoedering in de rundveehouderij, bij paarden en schapen.
- Kunstmest
- Kunstmatig in een fabriek geproduceerde mest, die toegediend wordt aan cultuurgrond.
- Luchtdepositie, herkomst niet-landbouw
- Het aandeel van de depositie op cultuurgrond veroorzaakt door bronnen buiten de landbouw, inclusief de bijdrage vanuit het buitenland.
- Overige aanvoer
- Aanvoer van mineralen naar cultuurgrond, die niet uit dierlijke mest, kunstmest of depositie afkomstig zijn.
- Afvoer van sector landbouw
- Afvoer van mineralen van de sector landbouw via mestafzet buiten de landbouw, vastlegging in dierlijke productie en afzet van plantaardige producten.
Om de balans compleet te maken is hier de voorraadmutatie ruwvoer en als restpost het mineralenverlies naar lucht en bodem bijgeteld.- Totaal afvoer van sector landbouw
- Mestafzet buiten de landbouw
- Afvoer mest naar hobbybedrijven, natuurterreinen, particulieren en mestverwerking en de export naar het buitenland minus de import.
In vergelijking met de export is de import zeer gering en deze bestaat hoofdzakelijk uit paardenmest die in Nederland wordt verwerkt tot substraat voor de champignonteelt.
- Vastlegging in dierlijke productie
- De hoeveelheid mineralen die met vlees, melk en eieren uit de landbouw wordt afgevoerd.
- Afzet plantaardige producten
- De hoeveelheid mineralen die via de productie van gewassen, de landbouw verlaat. Dit is dus exclusief de hoeveelheid ruwvoer, die via retourstroom rechtstreeks weer wordt teruggeleverd aan de veehouderij.
- Voorraadmutatie ruwvoer
- De voorraadmutatie ruwvoer is de afvoer van ruwvoer in balans cultuurgrond minus de aanvoer van ruwvoer in balans veehouderij.
- Verlies naar lucht en bodem
- De hoeveelheid mineralen die zich ophoopt in de bodem of verloren gaat naar de lucht (bij stikstof).
- Totaal verlies
- Verlies naar de bodem
- De hoeveelheid mineralen die zich ophoopt in de cultuurgrond. Dit is het verschil tussen de totale aangevoerde hoeveelheid mineralen en de hoeveelheid, die via gewassen afgevoerd is of door vervluchtiging in de lucht terecht gekomen is. Dit verlies naar de bodem is inclusief het deel dat in het grond- of oppervlaktewater terecht komt door meemesten van sloten, lozingen in het spui- en drainagewater uit de glastuinbouw, erfafspoeling of later via uit- en afspoeling uit de cultuurgrond.
- Verlies naar lucht
- De hoeveelheid stikstof die verloren gaat naar de lucht als gevolg van landbouwactiviteiten. Dit is de totale vervluchtiging bij stal, opslag, beweiding, toediening, conserveringsverlies en gewasresten echter minus de stikstof, die weer via depositie terugkeert op het land.
- Totaal verlies naar lucht
- Stikstofvervluchtiging stal en opslag
- Stikstof uit dierlijk mest, die vanuit stal of opslag vervluchtigt en in de lucht terechtkomt.
- Stikstofvervluchtiging wei en toediening
- Stikstof uit dierlijke mest of kunstmest, dat bij beweiding of toediening op cultuurgrond als ammoniak (NH3) vervluchtigt en in de lucht terechtkomt.
- Stikstofvervluchtiging gewassen
- Stikstof die vervluchtigt tijdens bewaring en conservering van ruwvoer of bij het achterblijven van (resten van) gewassen op het land.
- Luchtdepositie herkomst landbouw (-)
- Het aandeel van de depositie op cultuurgrond veroorzaakt door bronnen afkomstig uit de landbouw.
- Benutting mineralen landbouw
- De benutting mineralen landbouw is gedefinieerd als het percentage vastlegging in dierlijke productie plus afzet plantaardige producten t.o.v. de totale aanvoer van mineralen naar sector landbouw minus mestafzet buiten de landbouw.