Energiebalans; aanbod, omzetting en verbruik
| Energiedragers | Perioden | Energieaanbod Totaal aanbod (TPES) (PJ) | Energieaanbod Winning (PJ) | Energieaanbod Invoer (PJ) | Energieaanbod Uitvoer (PJ) | Energieaanbod Bunkering (PJ) | Energieaanbod Voorraadmutatie (PJ) | Statistische verschillen (PJ) | Totaal energieverbruik (PJ) | Energieomzetting Saldo inzet-productie energie Totaal saldo energieomzetting (PJ) | Energieomzetting Saldo inzet-productie energie Saldo elektriciteit/WKK-omzetting (PJ) | Energieomzetting Saldo inzet-productie energie Saldo andere omzetting (PJ) | Eigen verbruik Totaal (PJ) | Verliezen bij distributie (PJ) | Finaal verbruik Totaal finaal verbruik (PJ) | Finaal verbruik Finaal energieverbruik Totaal (PJ) | Finaal verbruik Finaal energieverbruik Nijverheid (exclusief de energiesector) Totaal (PJ) | Finaal verbruik Finaal energieverbruik Vervoer Totaal (PJ) | Finaal verbruik Finaal energieverbruik Overige afnemers Totaal (PJ) | Finaal verbruik Niet-energetisch gebruik Totaal (PJ) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Totaal energiedragers | 2021** | 3.031,5 | 1.131,7 | 9.900,4 | 7.884,5 | 580,4 | 464,3 | 11,4 | 3.020,1 | 457,2 | 329,4 | 127,8 | 205,4 | 25,9 | 2.331,5 | 1.795,3 | 545,9 | 384,8 | 864,6 | 536,2 |
| Totaal kool en koolproducten | 2021** | 234,1 | 234,6 | 1,5 | 1,0 | 0,0 | 234,1 | 200,5 | 144,1 | 56,3 | 18,4 | 15,3 | 13,3 | 13,1 | 0,1 | 2,0 | ||||
| Totaal aardoliegrondstoffen en producten | 2021** | 1.102,5 | 65,3 | 7.786,8 | 6.449,1 | 575,4 | 274,9 | 0,0 | 1.102,5 | 38,0 | 16,9 | 21,2 | 98,3 | 966,2 | 543,2 | 130,8 | 371,8 | 40,5 | 423,0 | |
| Aardgas | 2021** | 1.261,9 | 649,6 | 1.724,5 | 1.298,6 | 5,0 | 191,4 | 5,8 | 1.256,1 | 481,5 | 463,4 | 18,1 | 41,4 | 733,2 | 622,0 | 172,8 | 3,3 | 445,8 | 111,2 | |
| Hernieuwbare energie | 2021** | 344,3 | 333,1 | 74,5 | 60,2 | -3,1 | 0,2 | 344,1 | 291,5 | 239,1 | 52,4 | 52,6 | 52,6 | 4,4 | 48,3 | |||||
| Elektriciteit | 2021** | 0,9 | 75,2 | 74,3 | 5,4 | -4,5 | -439,7 | -439,7 | 32,1 | 17,3 | 385,8 | 385,8 | 127,4 | 9,7 | 248,7 | |||||
| Warmte | 2021** | -202,1 | -168,1 | -34,0 | 15,2 | 8,6 | 178,3 | 178,3 | 97,2 | 81,1 | ||||||||||
| Totaal overige energiedragers | 2021** | 87,7 | 83,7 | 4,8 | 0,9 | 87,7 | 87,6 | 73,8 | 13,8 | 0,1 | 0,1 | 0,1 | ||||||||
| Bron: CBS. | ||||||||||||||||||||
Tabeltoelichting
Deze tabel bevat cijfers over het aanbod, de omzetting en het verbruik van energie. Energie komt onder andere vrij bij de verbranding van bijvoorbeeld aardgas, aardolie, steenkool en biobrandstoffen. Energie kan ook worden verkregen uit elektriciteit of warmte of worden onttrokken aan de natuur, bijvoorbeeld windkracht of zonne-energie. In de energiestatistiek heten al deze bronnen waaruit energie kan worden gebruikt 'energiedragers'.
Het aanbod van energie wordt gevormd door de winning van energie, het saldo van in- en uitvoer en het saldo van de voorraadmutatie. Dit wordt ook wel het primair energieaanbod genoemd, omdat dit de hoeveelheid energie is die in het land beschikbaar is voor omzetting of verbruik.
Van de energieomzetting geeft de tabel zowel cijfers over de inzet van energiedragers voor omzetting (de hoeveelheid energie die is gebruikt om andere energiedragers van te maken), als over de productie van energie nà de omzetting (de hoeveelheid energie die is gemaakt uit andere energiedragers), als over het saldo van inzet en productie. Dit saldo van energieomzetting is te interpreteren als het verlies van energie bij de omzetting.
Vervolgens toont de energiebalans het finaal verbruik van energie, dit is het eindverbruik van energie. Eerst betreft dit het eigen verbruik en de distributieverliezen. Na aftrek van deze hoeveelheden blijft het finaal verbruik van energie-afnemers over. Dit bestaat uit het finaal energieverbruik en het niet-energetisch gebruik. Het finaal energieverbruik is de energie die energie-afnemers benutten voor energetische doeleinden. Het wordt gespecificeerd voor achtereenvolgens de nijverheid, het vervoer en de overige afnemers, uitgesplitst naar diverse subsectoren. De laatste vorm van energieverbruik is het niet-energetisch gebruik. Dit is het gebruiken van een energiedrager voor het maken van een product dat geen energiedrager is.
Gegevens beschikbaar:
Vanaf 1946.
Status van de cijfers:
Alle cijfers tot en met verslagjaar 2020 zijn definitief. De cijfers over 2021 zijn nader voorlopig.
Wijzigingen per 15 december 2022:
De cijfers vanaf 1990 tot en met 2019 zijn gereviseerd. De revisie betreft voornamelijk het verbruik van gas- dieselolie en licht stookolie en het werkt door in de bovenliggende energiedragers (totaal aardolieproducten en totaal aardoliegrondstoffen en –producten en totaal energiedragers).
De revisie is tweeledig:
- Nieuwe gegevens over het verbruik van diesel in mobiele werktuigen zijn verwerkt. Daardoor gaat het finaal energieverbruik van gas- dieselolie en licht stookolie bij de bouw, diensten en landbouw omhoog. De grootste wijziging zit bij de bouw (+10 PJ van 1990 t/m 2015, aflopend tot 1 PJ in 2019. Bij de landbouw gaat het om 0,5 tot 1,5 PJ vanaf ongeveer 2010 en bij de diensten om 0 tot 3 PJ in de hele periode.
- De methode voor omgaan met statistisch verschil is aangepast. Voorheen werd vanaf 2013 uitgegaan van statistisch verschil van -3 procent op jaarbasis, aansluitend bij oude data (t/m 2012) over verbruik diesel wegverkeer gebaseerd op het aparte accijnstarief enkel voor gebruik voor wegverkeer wat tot die tijd bestond. In de nieuwe methode wordt het statistisch verschil weggewerkt vanaf 2015: Het finaal energieverbruik van wegverkeer wordt berekend als restpost door de totale marktleveringen van diesel te verminderen met de leveringen aan overige afnemers.
Het eerste en het tweede punt werkt allebei door op finaal energieverbruik wegverkeer wat daardoor omlaag gaat met gemiddeld ruim 5 procent vanaf 2015.
Vóór de accijnsaanpassing van 2013 was er een positief statistisch verschil, dat wil zeggen meer aanbod dan verbruik. Door de verbeterde gegevens waarbij het verbruik is gestegen is dit statistisch verschil kleiner geworden en in een aantal jaren negatief.
Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Voorlopige cijfers: april volgend op het verslagjaar.
Nader voorlopige cijfers: juni/juli volgend op het verslagjaar.
Definitieve cijfers: december van het tweede jaar volgend op het verslagjaar.
Toelichting onderwerpen
- Energieaanbod
- De hoeveelheid energie die primair beschikbaar komt voor verbruik in Nederland.
- Totaal aanbod (TPES)
- De hoeveelheid energie die in het land primair beschikbaar komt (invoer plus winning en voorraadonttrekking) minus de hoeveelheid die het land verlaat (uitvoer en brandstofbunkering voor grensoverschrijdend verkeer).
TPES = Total Primary Energy Supply.
- Winning
- Het onttrekken van energie aan de natuur.
Fossiele energiedragers steenkool, aardolie en aardgas worden gewonnen uit de aarde. Hernieuwbare energiedragers zijn onder andere windenergie en biomassa. Andere energiedragers zijn bijvoorbeeld kernenergie en afval.
- Invoer
- Aanvoer van energiedragers vanuit het buitenland.
- Uitvoer
- Afvoer van energiedragers naar het buitenland.
- Bunkering
- De levering van brandstof voor de internationale scheepvaart en voor de internationale luchtvaart. Dit betreft schepen of vliegtuigen die vertrekken uit Nederlandse havens en aankomen in/op buitenlandse (lucht)havens. De post bunkering wordt in de energiebalans gezien als een vorm van uitvoer. De brandstof komt namelijk niet beschikbaar voor verbruik in Nederland. Bunkers per sector zijn niet bekend.
- Voorraadmutatie
- De verandering van de omvang van de voorraad. Bij energiestatistieken is dit de beginvoorraad minus de eindvoorraad, conform de internationale richtlijnen voor energiestatistieken. Een positief getal betekent dus dat de voorraad is afgenomen en dat het aanbod in Nederland is toegenomen. Voor een negatief getal geldt het omgekeerde (toename van de voorraad en afname van het aanbod).
- Statistische verschillen
- Het verschil tussen het energieaanbod en het energieverbruik van een energiedrager.
Dit verschil ontstaat doordat de gegevens over aanbod en verbruik uit verschillende bronnen komen. Voor veel energiedragers wordt het verschil toegedeeld aan aanbod of verbruik. Daarmee wordt het statistisch verschil nihil. - Totaal energieverbruik
- De hoeveelheid energie die is verbruikt door bedrijven, huishoudens en vervoer in Nederland. Energie kan zijn verbruikt:
- bij omzetting in andere energiedragers, dit is de inzet minus de productie van energie.
- als finaal verbruik.
Totaal energieverbruik =
Totaal saldo energieomzetting + totaal eigen verbruik + verliezen bij distributie + totaal finaal verbruik. - Energieomzetting
- Het veranderen van de ene energiedrager in de andere. Dit kan de omzetting zijn van een brandstof in elektriciteit of warmte. Het kan ook de omzetting zijn van een brandstof in een andere soort brandstof, zoals de omzetting van ruwe aardolie in benzine.
- Saldo inzet-productie energie
- Totaal saldo energieomzetting
- Het verschil tussen de inzet voor en productie uit omzettingen.
Het totale saldo energieomzetting is de som van het saldo:
- bij elektriciteit/WKK-omzetting
- bij andere omzettingen
Voor de ingezette energiedragers, zoals aardgas en steenkool, is het saldo energieomzetting altijd positief. Voor de geproduceerde energiedragers, zoals elektriciteit of benzine, is het saldo altijd negatief. Bij de omzetting naar deze energiedragers wordt er immers meer van geproduceerd dan ingezet. Voor het totaal van alle energiedragers is het saldo de hoeveelheid energie die verloren is gegaan bij de omzetting van energiedragers.
- Saldo elektriciteit/WKK-omzetting
- De inzet minus de productie bij de omzetting van energiedragers in:
- alleen elektriciteit,
- elektriciteit en nuttig gebruikte warmte samen, ook bekend als warmtekrachtkoppeling (WKK). Warmte heeft de vorm van stoom of warm water.
Voor de ingezette energiedragers, zoals aardgas en steenkool, is het saldo energieomzetting altijd positief. Voor de geproduceerde energiedragers, zoals elektriciteit of benzine, is het saldo altijd negatief. Bij de omzetting naar deze energiedragers wordt er immers meer van geproduceerd dan ingezet. Voor het totaal van alle energiedragers is het saldo de hoeveelheid energie die verloren is gegaan bij de omzetting van energiedragers.
- Saldo andere omzetting
- De inzet minus de productie bij de omzetting van energiedragers in:
- een andere brandstof, zoals bij de productie van steenkool- en aardolieproducten.
- alleen warmte. Dit is het geval bij bedrijven die warmte afleveren aan een ander bedrijf. Dit is exclusief warmteproductie uit warmtekrachtkoppeling (WKK).
Voor de ingezette energiedragers, zoals aardgas en steenkool, is het saldo energieomzetting altijd positief. Voor de geproduceerde energiedragers, zoals elektriciteit of benzine, is het saldo altijd negatief. Bij de omzetting naar deze energiedragers wordt er immers meer van geproduceerd dan ingezet. Voor het totaal van alle energiedragers is het saldo de hoeveelheid energie die verloren is gegaan bij de omzetting van energiedragers.
- Eigen verbruik
- Het verbruik van energie in installaties voor de winning of omzetting van energie en het verbruik van energie door bedrijven uit de energiesector. Dit betreft alleen de benodigde hulpenergie, niet de inzet voor de energieomzetting zelf. De energiesector omvat de winning van olie en gas, de cokesfabrieken, de hoogovens, olieraffinageinstallaties en overige installaties / energiebedrijven (sector D uit de Standaard Bedrijfs Indeling (SBI)). Voorbeelden van dit eigen verbruik zijn het verbranden van brandstoffen in stoomketels van olieraffinaderijen om stoom te maken die het raffinageproces op de gewenste temperatuur brengt, het verbruik van elektriciteit voor het oppompen van aardgas uit de bodem, het verbruik van elektriciteit voor het transporteren van steenkool in een kolencentrale en het verbruik van elektriciteit door een afvalverbrandingsinstallatie voor rookgasreiniging.
- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Elektriciteits- en warmteproductie
- Winning van olie en gas
- Cokesfabrieken
- Hoogovens
- Olieraffinage-installties
- Overige installaties
- Verliezen bij distributie
- Elektriciteit en warmte die verloren gaat bij het transport.
Bij elektriciteit betreft dit de totale netverliezen, dus het fysieke verlies door het transport van elektriciteit en het administratieve verlies door fraude, meetfouten en onvolkomenheden in de administratie. - Finaal verbruik
- Totaal finaal verbruik
- Het totaal finaal verbruik is de som van:
- Finaal energieverbruik
- Niet-energetisch gebruik
- Finaal energieverbruik
- Het door gebruik opmaken van energie. Hierna resteert geen nuttig bruikbare energiedrager.
Voorbeelden zijn het verbranden van aardgas in een warmteketel, het verbruik van elektriciteit door huishoudens en het verbruik van motorbrandstoffen voor vervoer.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Nijverheid (exclusief de energiesector)
- Vervoer
- Overige afnemers
- Nijverheid (exclusief de energiesector)
- Bedrijven binnen de sector nijverheid (exclusief de energiesector) in Nederland.
De sector nijverheid bestaat uit bedrijven binnen de delfstoffenwinning, industrie en bouwnijverheid.
NB. De energie voor het bedrijfsvervoer buiten het eigen bedrijfsterrein wordt niet onder het energieverbruik van de nijverheid (exclusief de energiesector) gerekend.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- IJzer- en staalindustrie
- Chemie en farmaceutische industrie
- Non-ferrometalenindustrie
- Bouwmaterialenindustrie
- Transportmiddelenindustrie
- Metaalproducten en machine-industrie
- Delfstoffenwinning (geen olie en gas)
- Voedings- en genotmiddelenindustrie
- Papier- en grafische industrie
- Houtindustrie
- Bouwnijverheid
- Textiel-, kleding- en lederindustrie
- Onbekend
- Vervoer
- Alle vervoer van personen en goederen over rail, weg, water en door de lucht.
Vervoer op het eigen bedrijfsterrein, visserij, landbouwwerktuigen en mobiele werktuigen vallen niet onder het vervoer.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Binnenlandse luchtvaart
- Wegverkeer
- Railverkeer
- Pijpleidingen
- Binnenlandse scheepvaart
- Onbekend
- Overige afnemers
- De dienstensector, huishoudens, landbouw, visserij en niet-gespecificeerde verbruikers.
Vervoer buiten het eigen bedrijfsterrein valt hier niet onder.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Diensten, afval, water en reparatie
- Woningen
- Landbouw
- Visserij
- Onbekend
- Niet-energetisch gebruik
- Het gebruiken van een energiedrager voor het maken van een product dat geen energiedrager is. Hierbij blijft de voor het productieproces gebruikte energie in het product aanwezig. Voorbeelden zijn het gebruik van olie als grondstof voor plastic of aardgas voor kunstmest.
- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Nijverheid (exclusief de energiesector)
- Vervoer
- Overige afnemers