Energiebalans; aanbod, omzetting en verbruik
Verklaring van tekens
Tabeltoelichting
Deze tabel bevat cijfers over het aanbod, de omzetting en het verbruik van energie. Energie komt onder andere vrij bij de verbranding van bijvoorbeeld aardgas, aardolie, steenkool en biobrandstoffen. Energie kan ook worden verkregen uit elektriciteit of warmte of worden onttrokken aan de natuur, bijvoorbeeld windkracht of zonne-energie. In de energiestatistiek heten al deze bronnen waaruit energie kan worden gebruikt 'energiedragers'.
Het aanbod van energie wordt gevormd door de winning van energie, het saldo van in- en uitvoer en het saldo van de voorraadmutatie. Dit wordt ook wel het primair energieaanbod genoemd, omdat dit de hoeveelheid energie is die in het land beschikbaar is voor omzetting of verbruik.
Van de energieomzetting geeft de tabel zowel cijfers over de inzet van energiedragers voor omzetting (de hoeveelheid energie die is gebruikt om andere energiedragers van te maken), als over de productie van energie nà de omzetting (de hoeveelheid energie die is gemaakt uit andere energiedragers), als over het saldo van inzet en productie. Dit saldo van energieomzetting is te interpreteren als het verlies van energie bij de omzetting.
Vervolgens toont de energiebalans het finaal verbruik van energie, dit is het eindverbruik van energie. Eerst betreft dit het eigen verbruik en de distributieverliezen. Na aftrek van deze hoeveelheden blijft het finaal verbruik van energie-afnemers over. Dit bestaat uit het finaal energieverbruik en het niet-energetisch gebruik. Het finaal energieverbruik is de energie die energie-afnemers benutten voor energetische doeleinden. Het wordt gespecificeerd voor achtereenvolgens de nijverheid, het vervoer en de overige afnemers, uitgesplitst naar diverse subsectoren. De laatste vorm van energieverbruik is het niet-energetisch gebruik. Dit is het gebruiken van een energiedrager voor het maken van een product dat geen energiedrager is.
Gegevens beschikbaar:
Vanaf 1946.
Status van de cijfers:
Alle cijfers tot en met verslagjaar 2022 zijn definitief. De cijfers over 2023 zijn nader voorlopig. De cijfers over 2024 zijn voorlopig.
Wijzigingen per 19 maart 2025:
Voor alle verslagjaren is de onderliggende code voor 'Totaal aardoliegrondstoffen, fossiel' aangepast. De data zijn niet gewijzigd.
Wijzigingen per 17 maart 2025:
Voorlopige cijfers over 2024 zijn toegevoegd.
Wijzigingen per 15 november 2024:
De structuur van de tabel is aangepast. Het gaat om de indeling in energiedragers, onderdeel ‘overige energiedragers’. De nieuwe indeling zorgt ervoor dat er nu precies wordt aangesloten bij de indeling die Eurostat hanteert bij de publicatie van de Energiebalans.
Deze tabel is tevens gereviseerd voor 2015 t/m 2021 als gevolg van nieuwe methoden die ook voor 2022 en 2023 zijn toegepast. Het gaat om de volgende onderdelen: finaal energieverbruik LPG, verdeling van finaal energieverbruik van motorbenzine en verplaatsing van het energieverbruik van de nucleaire industrie van de nijverheid naar de energiesector. Tevens is het aardgasverbruik van de houtindustrie verbeterd zodat het beter volgtijdelijk vergelijkbaar is. Het gaat om wijzigingen van maximaal een paar PJ.
Wijzigingen per 7 juni 2024:
Nader voorlopige cijfers over 2023 zijn toegevoegd.
Wijzigingen per 26 april 2024:
Voorlopige cijfers over 2023 zijn toegevoegd.
De energiebalans is gereviseerd vanaf 2015 op een beperkt aantal punten. De belangrijkste zijn de volgende:
1. Voor vaste biomassa en huishoudelijk afval zijn de meest recente data meegenomen en is gewerkt aan een integratie met cijfers voor een nieuwe, nog te publiceren StatLine tabel over aanbod van vaste biomassa. Daardoor zijn er wat wijzigingen in invoer, uitvoer en winning van biomassa van maximaal een paar PJ.
2. Bij aardgas is een verbetering doorgevoerd in de verwerking van data voor opgeslagen LNG wat zorgt voor een verschuiving tussen voorraadmutatie, invoer en uitvoer van maximaal een paar PJ
3. Data voor finaal energieverbruik van bijgemengde biobrandstoffen per subsector bij vervoer waren onterecht weggepunt. Deze zijn nu zichtbaar gemaakt.
Wijzigingen per 25 maart 2024:
De energiebalans is gereviseerd en geherstructureerd. Het gaat vooral om het op een andere wijze van omgaan met biobrandstoffen die zijn bijgemengd in fossiele brandstoffen.
Voorheen werden biobrandstoffen welke zijn gemengd met fossiele brandstoffen geteld bij aardoliegrondstoffen en -producten. In de nieuwe energiebalans tellen bijgemengde biobrandstoffen bij hernieuwbare energie en betreft aardoliegrondstoffen en -producten en de onderliggende producten (zoals benzine, diesel en kerosine) alleen het fossiele deel van mengsels van fossiele en biogene brandstoffen. Om dit duidelijk te maken zijn de namen van de energiedragers aangepast. Gevolg van deze aanpassing is dat een deel van de energie verplaatst is van aardolie naar hernieuwbaar. Voor totaal energiedragers blijft de energiebalans hetzelfde. Doel van deze aanpassing is om de toenemende rol van bijgemengde biobrandstoffen in de Energiebalans zichtbaar te maken en om beter aan te sluiten bij de Energiebalansen die Eurostat en het Internationaal Energieagentschap publiceren. Binnen hernieuwbare energie en biomassa zijn pure en bijgemengde biobrandstoffen nu als aparte energiedragers zichtbaar.
Daarnaast is de wijze van omgaan met elektrische wegvervoer verbeterd waardoor het aanvoer en finaal verbruik van elektriciteit in de diensten in 2021 en 2022 ruim 2 PJ hoger is geworden.
Wijzigingen per 14 november 2023:
Voor de jaren 2021 en 2022 zijn de cijfers bijgesteld.
Cijfers voor de Energiebalans 2015 tot en met 2020 zijn gereviseerd. Het gaat om de volgende punten:
- Voor de jaren 2019 en 2020 is het finaal energieverbruik van warmte in de landbouw een paar PJ lager en dat van de diensten een paar PJ hoger als gevolg van een verbetering in de interpretatie van de beschikbare cijfers over aanvoer van warmte door de landbouw.
- Bij de winning van aardwarmte door de landbouw komt ook aardgas mee dat door de landbouwbedrijven zelf wordt verbruikt. Dit is nu meegenomen in de energiebalans. Het gaat om 0,2 PJ in 2015 oplopend tot 0,7 PJ in 2020.
- Er zijn enkele verbeteringen van data voor warmte in industrie doorgevoerd van ongeveer 1 PJ of kleiner.
- Er zijn enkele andere verbeteringen in data meegenomen, ook maximaal ongeveer 1PJ, meest kleiner.
Wijzigingen per 10 oktober 2023:
De energiedrager fabriekscokes is toegevoegd.
Verbeterde gegevens over de periode 1946 tot en met 1989 zijn toegevoegd.
Wijzigingen per 26 mei 2023:
Voorlopige cijfers over 2022 zijn herzien.
Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Voorlopige cijfers: april volgend op het verslagjaar.
Nader voorlopige cijfers: juni/juli volgend op het verslagjaar.
Definitieve cijfers: december van het tweede jaar volgend op het verslagjaar.
Toelichting onderwerpen
- Energieaanbod
- De hoeveelheid energie die primair beschikbaar komt voor verbruik in Nederland.
- Totaal aanbod (TPES)
- De hoeveelheid energie die in het land primair beschikbaar komt (invoer plus winning en voorraadonttrekking) minus de hoeveelheid die het land verlaat (uitvoer en brandstofbunkering voor grensoverschrijdend verkeer).
TPES = Total Primary Energy Supply.
- Winning
- Het opvangen of extraheren van brandstoffen of energie uit natuurlijke energiestromen, de biosfeer en natuurlijke reserves van fossiele brandstoffen binnen de nationaal grondgebied in een vorm die geschikt is voor gebruik. Bij biodiesel, biobenzine en biogas telt de productie van deze brandstoffen als winning, de daarvoor gebruikte biogene grondstoffen worden nog niet beschouwd als energie. Ook het geschikt maken van afval als energiedrager, bijvoorbeeld door het te verbranden in afvalverbrandingsinstallaties telt als winning.
- Invoer
- Aanvoer van energiedragers vanuit het buitenland.
- Uitvoer
- Afvoer van energiedragers naar het buitenland.
- Bunkering
- De levering van brandstof voor de internationale scheepvaart en voor de internationale luchtvaart. Dit betreft schepen of vliegtuigen die vertrekken uit Nederlandse havens en aankomen in/op buitenlandse (lucht)havens. De post bunkering wordt in de energiebalans gezien als een vorm van uitvoer. De brandstof komt namelijk niet beschikbaar voor verbruik in Nederland. Bunkers per sector zijn niet bekend.
- Voorraadmutatie
- De verandering van de omvang van de voorraad. Bij energiestatistieken is dit de beginvoorraad minus de eindvoorraad, conform de internationale richtlijnen voor energiestatistieken. Een positief getal betekent dus dat de voorraad is afgenomen en dat het aanbod in Nederland is toegenomen. Voor een negatief getal geldt het omgekeerde (toename van de voorraad en afname van het aanbod).
- Statistische verschillen
- Het verschil tussen het energieaanbod en het energieverbruik van een energiedrager.
Dit verschil ontstaat doordat de gegevens over aanbod en verbruik uit verschillende bronnen komen. Voor veel energiedragers wordt het verschil toegedeeld aan aanbod of verbruik. Daarmee wordt het statistisch verschil nihil. - Totaal energieverbruik
- De hoeveelheid energie die is verbruikt door bedrijven, huishoudens en vervoer in Nederland. Energie kan zijn verbruikt:
- bij omzetting in andere energiedragers, dit is de inzet minus de productie van energie.
- als finaal verbruik.
Totaal energieverbruik =
Totaal saldo energieomzetting + totaal eigen verbruik + verliezen bij distributie + totaal finaal verbruik. - Energieomzetting
- Het veranderen van de ene energiedrager in de andere. Dit kan de omzetting zijn van een brandstof in elektriciteit of warmte. Het kan ook de omzetting zijn van een brandstof in een andere soort brandstof, zoals de omzetting van ruwe aardolie in benzine.
- Saldo inzet-productie energie
- Totaal saldo energieomzetting
- Het verschil tussen de inzet voor en productie uit omzettingen.
Het totale saldo energieomzetting is de som van het saldo:
- bij elektriciteit/WKK-omzetting
- bij andere omzettingen
Voor de ingezette energiedragers, zoals aardgas en steenkool, is het saldo energieomzetting altijd positief. Voor de geproduceerde energiedragers, zoals elektriciteit of benzine, is het saldo altijd negatief. Bij de omzetting naar deze energiedragers wordt er immers meer van geproduceerd dan ingezet. Voor het totaal van alle energiedragers is het saldo de hoeveelheid energie die verloren is gegaan bij de omzetting van energiedragers.
- Saldo elektriciteit/WKK-omzetting
- De inzet minus de productie bij de omzetting van energiedragers in:
- alleen elektriciteit,
- elektriciteit en nuttig gebruikte warmte samen, ook bekend als warmtekrachtkoppeling (WKK). Warmte heeft de vorm van stoom of warm water.
Voor de ingezette energiedragers, zoals aardgas en steenkool, is het saldo energieomzetting altijd positief. Voor de geproduceerde energiedragers, zoals elektriciteit of benzine, is het saldo altijd negatief. Bij de omzetting naar deze energiedragers wordt er immers meer van geproduceerd dan ingezet. Voor het totaal van alle energiedragers is het saldo de hoeveelheid energie die verloren is gegaan bij de omzetting van energiedragers.
- Saldo andere omzetting
- De inzet minus de productie bij de omzetting van energiedragers in:
- een andere brandstof, zoals bij de productie van steenkool- en aardolieproducten.
- alleen warmte. Dit is het geval bij bedrijven die warmte afleveren aan een ander bedrijf. Dit is exclusief warmteproductie uit warmtekrachtkoppeling (WKK).
Voor de ingezette energiedragers, zoals aardgas en steenkool, is het saldo energieomzetting altijd positief. Voor de geproduceerde energiedragers, zoals elektriciteit of benzine, is het saldo altijd negatief. Bij de omzetting naar deze energiedragers wordt er immers meer van geproduceerd dan ingezet. Voor het totaal van alle energiedragers is het saldo de hoeveelheid energie die verloren is gegaan bij de omzetting van energiedragers.
- Eigen verbruik
- Het verbruik van energie in installaties voor de winning of omzetting van energie en het verbruik van energie door bedrijven uit de energiesector. Dit betreft alleen de benodigde hulpenergie, niet de inzet voor de energieomzetting zelf. De energiesector omvat de winning van olie en gas, de cokesfabrieken, de hoogovens, olieraffinageinstallaties en overige installaties / energiebedrijven (sector D uit de Standaard Bedrijfs Indeling (SBI)). Voorbeelden van dit eigen verbruik zijn het verbranden van brandstoffen in stoomketels van olieraffinaderijen om stoom te maken die het raffinageproces op de gewenste temperatuur brengt, het verbruik van elektriciteit voor het oppompen van aardgas uit de bodem, het verbruik van elektriciteit voor het transporteren van steenkool in een kolencentrale en het verbruik van elektriciteit door een afvalverbrandingsinstallatie voor rookgasreiniging.
- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Elektriciteits- en warmteproductie
- Winning van olie en gas
- Cokesfabrieken
- Hoogovens
- Olieraffinage-installties
- Overige installaties
- Verliezen bij distributie
- Elektriciteit en warmte die verloren gaat bij het transport.
Bij elektriciteit betreft dit de totale netverliezen, dus het fysieke verlies door het transport van elektriciteit en het administratieve verlies door fraude, meetfouten en onvolkomenheden in de administratie. - Finaal verbruik
- Totaal finaal verbruik
- Het totaal finaal verbruik is de som van:
- Finaal energieverbruik
- Niet-energetisch gebruik
- Finaal energieverbruik
- Het door gebruik opmaken van energie. Hierna resteert geen nuttig bruikbare energiedrager.
Voorbeelden zijn het verbranden van aardgas in een warmteketel, het verbruik van elektriciteit door huishoudens en het verbruik van motorbrandstoffen voor vervoer.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Nijverheid (exclusief de energiesector)
- Vervoer
- Overige afnemers
- Nijverheid (exclusief de energiesector)
- Bedrijven binnen de sector nijverheid (exclusief de energiesector) in Nederland.
De sector nijverheid bestaat uit bedrijven binnen de delfstoffenwinning, industrie en bouwnijverheid.
NB. De energie voor het bedrijfsvervoer buiten het eigen bedrijfsterrein wordt niet onder het energieverbruik van de nijverheid (exclusief de energiesector) gerekend.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- IJzer- en staalindustrie
- Chemie en farmaceutische industrie
- Non-ferrometalenindustrie
- Bouwmaterialenindustrie
- Transportmiddelenindustrie
- Metaalproducten en machine-industrie
- Delfstoffenwinning (geen olie en gas)
- Voedings- en genotmiddelenindustrie
- Papier- en grafische industrie
- Houtindustrie
- Bouwnijverheid
- Textiel-, kleding- en lederindustrie
- Onbekend
- Vervoer
- Alle vervoer van personen en goederen over rail, weg, water en door de lucht.
Vervoer op het eigen bedrijfsterrein, visserij, landbouwwerktuigen en mobiele werktuigen vallen niet onder het vervoer.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Binnenlandse luchtvaart
- Wegverkeer
- Railverkeer
- Pijpleidingen
- Binnenlandse scheepvaart
- Onbekend
- Overige afnemers
- De dienstensector, huishoudens, landbouw, visserij en niet-gespecificeerde verbruikers.
Vervoer buiten het eigen bedrijfsterrein valt hier niet onder.- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Diensten, afval, water en reparatie
- Woningen
- Landbouw
- Visserij
- Onbekend
- Niet-energetisch gebruik
- Het gebruiken van een energiedrager voor het maken van een product dat geen energiedrager is. Hierbij blijft de voor het productieproces gebruikte energie in het product aanwezig. Voorbeelden zijn het gebruik van olie als grondstof voor plastic of aardgas voor kunstmest.
- Totaal
- Deze categorie is een samentelling van categorieën:
- Nijverheid (exclusief de energiesector)
- Vervoer
- Overige afnemers