Overheid; schuldgaranties, buiten balans PPS, niet-renderende leningen
Verklaring van tekens
Tabeltoelichting
Deze tabel bevat schuldgaranties afgegeven door de sector overheid, de buiten de overheidsbalans vallende kapitaalgoederenvoorraad van publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) en niet-renderende leningen verstrekt door de overheid. De gegevens zijn ook beschikbaar per subsector van de sector overheid, en betreffen de standen aan het eind van het jaar.
De niet-renderende leningen in deze tabel zijn geconsolideerd. Dit wil zeggen dat onderlinge leningen worden geëlimineerd. Als gevolg daarvan tellen de niet-renderende leningen van de subsectoren niet op tot niet-renderende leningen van de sector overheid. Niet-renderende leningen van bijvoorbeeld de Rijksoverheid aan de lokale overheid maken deel uit van de niet-renderende leningen van de Rijksoverheid. Voor de niet-renderende leningen van de sector overheid tellen ze niet mee. Het zijn immers leningen die de overheid heeft verstrekt aan de overheid.
Met deze tabel wordt invulling gegeven aan EU-richtlijn 2011/85. Deze richtlijn maakt deel uit van zes Europese wetgevende maatregelen die bekend staan onder de naam 'Sixpack'.
Gegevens beschikbaar vanaf: stand van 31 december 2010.
Status van de cijfers:
De cijfers van de meeste recente eindstand van 2022 hebben de status voorlopig, de eerdere eindstanden hebben de status definitief.
Wijzigingen per 20 december 2023:
Er zijn nieuwe cijfers voor de eindstand van 2022 beschikbaar gekomen.
De definitieve cijfers van 2010 tot en met 2021 zijn herzien. De vorderingen van de Staat die voortkomen uit exportkredietverzekeringen, waren namelijk voorheen ten onrechte niet opgenomen als niet-renderende leningen. Die vorderingen ontstaan doordat de debiteuren hun betalingsverplichting aan de verzekerden niet nakomen. Aflossingen en rentebetalingen kunnen lang uitblijven. Daarom beschouwt het CBS deze vorderingen als niet-renderende leningen.
Verder zijn de cijfers voor 2020 en 2021 aangepast omdat een aantal leningen aan de Caribische delen van het Nederlands Koninkrijk eerder ten onrechte niet waren opgenomen als niet-renderende leningen.
Cijfers voor de eindstand 2021 zijn definitief geworden.
Wanneer komen er nieuwe cijfers?
De nieuwe voorlopige cijfers voor het voorgaande jaar worden in oktober gepubliceerd. De eerder gepubliceerde voorlopige cijfers krijgen dan de status definitief. Informatie over het revisiebeleid van Nationale rekeningen is te vinden onder paragraaf 3 'Relevante artikelen'.
Toelichting onderwerpen
- Waarde (in mln euro)
- Schuldgaranties
- Overeenkomsten waarbij de garantiegever zich er tegenover een leninggever toe verbindt om, als een leningnemer in gebreke blijft, de schade te vergoeden die de leninggever anders zou lijden.
In deze tabel gaat het om schuldgaranties, die verstrekt zijn door de sector overheid. Hieronder vallen onder andere:
- Garanties op interbancaire leningen als gevolg van de kredietcrisis.
- Garanties voor exportkredietverzekeringen.
- Garantieregelingen voor specifieke sectoren.
- Afzonderlijk verstrekte garanties aan individuele instellingen.
Onder schuldgaranties in deze tabel vallen niet:
- Garanties afgegeven door de overheid in het kader van de 'European Financial Stability Facility' (EFSF).
- Garanties gegeven voor het 'European Financial Stabilisation Mechanism' (ESFM) en het 'European Stability Mechanism' (ESM).
- Garanties van het type financieel derivaat.
- Achterborgstelling, zoals verstrekt door de overheid aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW).
- Garanties in het kader van het depositogarantiestelsel.
- Garanties voor commercieel zeer moeilijk verzekerbare risico's, zoals natuurrampen en kernongevallen.- Eenmalige en standaard garanties
- De som van de eenmalige garanties en de standaard garanties.
- Eenmalige garanties
- Schuldgarantie waarbij het bijbehorende risico niet met enige mate van nauwkeurigheid te berekenen valt, omdat vergelijkbare gevallen ontbreken.
De verlening van een eenmalige garantie wordt als een voorwaardelijk actief of voorwaardelijk passief beschouwd en wordt niet als een financieel actief of een financieel passief geregistreerd.- Totaal eenmalige garanties
- Schuldgarantie waarbij het bijbehorende risico niet met enige mate van nauwkeurigheid te berekenen valt, omdat vergelijkbare gevallen ontbreken.
De verlening van een eenmalige garantie wordt als een voorwaardelijk actief of voorwaardelijk passief beschouwd en wordt niet als een financieel actief of een financieel passief geregistreerd.
- Niet-financiële overheidsondernemingen
- Eenmalige garanties verstrekt door de overheid aan niet-financiële vennootschappen in handen van de overheid.
De sector niet-financiële vennootschappen bestaat uit institutionele eenheden met eigen rechtspersoonlijkheid die marktproducent zijn en van wie de hoofdactiviteit bestaat in de productie van goederen en niet-financiële diensten.
Overheidsondernemingen zijn alle markteenheden, waarover de overheid zeggenschap heeft. Onder zeggenschap over een entiteit wordt verstaan het vermogen om het algemene beleid van die entiteit te bepalen. Zeggenschap kan direct door één overheidseenheid, dan wel indirect door meerdere overheidseenheden of overheidsondernemingen samen. Meer dan 50 procent aandelenbezit van de overheid is voldoende om zeggenschap vast te stellen. Stichtingen en ook sommige Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO's) zoals het Kadaster kunnen ook tot de overheidsondernemingen gerekend worden.
Of een tot eenheid onder zeggenschap van de overheid deel uitmaakt van de sector overheid dan wel een overheidsonderneming is, wordt bepaald aan de hand van het markt-/niet-markt criterium. Niet-markteenheden worden ingedeeld bij de sector overheid en markteenheden worden als overheidsonderneming beschouwd.
Voorbeelden van niet-financiële overheidsondernemingen zijn de NS en Schiphol.
- Financiële overheidsondernemingen
- Eenmalige garanties verstrekt door de overheid aan financiële instellingen in handen van de overheid.
Financiële instellingen is een institutionele sector van de economie die alle (quasi-)vennootschappen bevat met als hoofdfunctie financiële intermediatie, dat wil zeggen het aantrekken, transformeren en distribueren van financiële middelen.
Overheidsondernemingen zijn alle markteenheden, waarover de overheid zeggenschap heeft. Onder zeggenschap over een entiteit wordt verstaan het vermogen om het algemene beleid van die entiteit te bepalen. Zeggenschap kan direct door één overheidseenheid, dan wel indirect door meerdere overheidseenheden of overheidsondernemingen samen. Meer dan 50 procent aandelenbezit van de overheid in een vennootschap is voldoende om zeggenschap vast te stellen. Stichtingen en ook sommige Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO's) zoals de Autoriteit Financiële Markten (AFM) kunnen ook tot de overheidsondernemingen gerekend worden.
Of een tot eenheid onder zeggenschap van de overheid deel uitmaakt van de sector overheid dan wel een overheidsonderneming is, wordt bepaald aan de hand van het markt-/niet-markt criterium. Niet-markteenheden worden ingedeeld bij de sector overheid en markteenheden worden als overheidsonderneming beschouwd. Op deze algemene regel wordt alleen een uitzondering gemaakt voor bepaalde financiële instellingen die toezicht houden (bijv. AFM) op dan wel diensten leveren aan de financiële sector, en die worden geclassificeerd als financiële instellingen in handen van de overheid, ongeacht of zij een markt- dan wel een niet-markteenheid zijn.
Sinds de nationalisatie van ABN AMRO en SNS REAAL zijn deze banken ook financiële overheidsondernemingen. Andere voorbeelden van financiële overheidsondernemingen zijn Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en Nederlandse Waterschapsbank (NWB).
- Particuliere financiële instellingen
- Eenmalige garanties verstrekt door de overheid aan financiële instellingen niet in handen van de overheid.
Financiële instellingen is een institutionele sector van de economie die alle (quasi-)vennootschappen bevat met als hoofdfunctie financiële intermediatie, dat wil zeggen het aantrekken, transformeren en distribueren van financiële middelen.
- Overige instellingen
- Eenmalige garanties verstrekt aan alle instellingen, die niet een financiële instelling en/of overheidsonderneming zijn.
Het betreft de particuliere niet-financiële vennootschappen, de instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van de huishoudens, de huishoudens en het buitenland. Tot het buitenland worden ook instellingen van de Europese Unie (EU) gerekend.
- Standaard garanties
- Schuldgaranties die in grote aantallen worden afgegeven, meestal voor vrij kleine bedragen.
Hoewel de waarschijnlijkheidsgraad dat op één specifieke standaardgarantie een beroep wordt gedaan onzeker is, betekent het feit dat er vele soortgelijke garanties bestaan dat een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het aantal beroepen dat op de garantie kan worden gedaan. Hierdoor kunnen voor standaardgaranties verzekeringstechnische voorzieningen op de balans gezet worden.
- Kapitaalgoederen buiten balans PPS
- Kapitaalgoederenvoorraad van buiten de overheidsbalans vallende PPS.
De waarde van de kapitaalgoederen van buiten de overheidsbalans vallende publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS).
Kapitaalgoederen zijn geproduceerde materiële of immateriële activa die langer dan een jaar in het productieproces worden gebruikt. Bij publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) gaat het voornamelijk om infrastructuur en gebouwen.
Publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) zijn complexe langlopende contracten tussen een exploitant (doorgaans een (groep van) vennootschap(pen)) en een overheidsinstelling. Bij PPS gaat het om een aanzienlijke kapitaaluitgave door de exploitant om vaste activa te creëren of te verbeteren, die vervolgens door die exploitant worden geëxploiteerd en beheerd met het oog op de verlening van diensten aan de overheidsinstelling of namens de overheidsinstelling aan het grote publiek. In een PPS-contract verwerft de exploitant de vaste activa en is zij de juridische eigenaar van die activa tijdens de contractperiode. Net als bij een lease wordt de economische eigenaar van de activa bij een PPS vastgesteld door na te gaan welke eenheid de meeste risico's draagt en welke vermoedelijk de meeste baten uit de activa ontvangt. De activa en derhalve ook de bruto-investeringen in vaste activa worden dan aan die eenheid toegerekend. Indien het risico bij de overheid ligt, dan worden de activa op de overheidsbalans geboekt met een geïmputeerde schuld aan de partner. De geïmputeerde schuld zorgt voor een grotere overheidsschuld. Indien het risico bij de partner ligt, dan wordt het kapitaal buiten de overheidsbalans geboekt zonder consequenties voor de overheidsschuld.
In verband met de risico's en baten moeten vooral de volgende elementen worden onderzocht:
a) bouwrisico's, die onder meer bestaan uit kostenoverschrijdingen, eventuele extra kosten als gevolg van te late levering of het niet voldoen aan specificaties of bouwcodes, en milieu- en overige risico's die resulteren in betalingen aan derden;
b) beschikbaarheidsrisico's, die onder meer bestaan uit eventuele extra kosten voor bijvoorbeeld onderhoud en financiering, of uit boetes omdat het volume of de kwaliteit van de diensten niet voldoet aan de in het contract gespecificeerde normen;
c) vraagrisico's, die onder meer bestaan uit de mogelijkheid dat de vraag naar de diensten hoger of lager uitvalt dan verwacht;
d) restwaarde- en verouderingsrisico's, waarbij het onder meer gaat om het risico dat de activa aan het eind van het contract minder waard zijn dan verwacht en om de mate waarin de overheid een optie heeft de activa te verwerven;
e) het bestaan van financierings- of verleningsgaranties door de concessiegever, dan wel van voordelige beëindigingsclausules, met name bij beëindiging op initiatief van de exploitant.
- Niet-renderende leningen
- Leningen waarop al enige tijd geen aflossingen en/of rentebetalingen zijn gedaan.
Een lening is niet-renderend wanneer a) er gedurende ten minste 90 dagen na de vervaldatum geen rente is betaald, noch op de hoofdsom is afbetaald; b) rente die al ten minste 90 dagen verschuldigd is, op grond van een overeenkomst is gekapitaliseerd, geherfinancierd of uitgesteld; of c) betalingen weliswaar minder dan 90 dagen over tijd zijn, maar er andere goede redenen zijn (zoals wanneer een debiteur het faillissement heeft aangevraagd) om te betwijfelen of de betalingen volledig zullen plaatsvinden.
- Waarde (in % bbp)
- Schuldgaranties
- Overeenkomsten waarbij de garantiegever zich er tegenover een leninggever toe verbindt om, als een leningnemer in gebreke blijft, de schade te vergoeden die de leninggever anders zou lijden.
In deze tabel gaat het om schuldgaranties, die verstrekt zijn door de sector overheid. Hieronder vallen onder andere:
- Garanties op interbancaire leningen als gevolg van de kredietcrisis.
- Garanties voor exportkredietverzekeringen.
- Garantieregelingen voor specifieke sectoren.
- Afzonderlijk verstrekte garanties aan individuele instellingen.
Onder schuldgaranties in deze tabel vallen niet:
- Garanties afgegeven door de overheid in het kader van de 'European Financial Stability Facility' (EFSF).
- Garanties gegeven voor het 'European Financial Stabilisation Mechanism' (ESFM) en het 'European Stability Mechanism' (ESM).
- Garanties van het type financieel derivaat.
- Achterborgstelling, zoals verstrekt door de overheid aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW).
- Garanties in het kader van het depositogarantiestelsel.
- Garanties voor commercieel zeer moeilijk verzekerbare risico's, zoals natuurrampen en kernongevallen.- Eenmalige en standaard garanties
- De som van de eenmalige garanties en de standaard garanties.
- Eenmalige garanties
- Schuldgarantie waarbij het bijbehorende risico niet met enige mate van nauwkeurigheid te berekenen valt, omdat vergelijkbare gevallen ontbreken.
De verlening van een eenmalige garantie wordt als een voorwaardelijk actief of voorwaardelijk passief beschouwd en wordt niet als een financieel actief of een financieel passief geregistreerd.- Totaal eenmalige garanties
- Schuldgarantie waarbij het bijbehorende risico niet met enige mate van nauwkeurigheid te berekenen valt, omdat vergelijkbare gevallen ontbreken.
De verlening van een eenmalige garantie wordt als een voorwaardelijk actief of voorwaardelijk passief beschouwd en wordt niet als een financieel actief of een financieel passief geregistreerd.
- Niet-financiële overheidsondernemingen
- Eenmalige garanties verstrekt door de overheid aan niet-financiële vennootschappen in handen van de overheid.
De sector niet-financiële vennootschappen bestaat uit institutionele eenheden met eigen rechtspersoonlijkheid die marktproducent zijn en van wie de hoofdactiviteit bestaat in de productie van goederen en niet-financiële diensten.
Overheidsondernemingen zijn alle markteenheden, waarover de overheid zeggenschap heeft. Onder zeggenschap over een entiteit wordt verstaan het vermogen om het algemene beleid van die entiteit te bepalen. Zeggenschap kan direct door één overheidseenheid, dan wel indirect door meerdere overheidseenheden of overheidsondernemingen samen. Meer dan 50 procent aandelenbezit van de overheid is voldoende om zeggenschap vast te stellen. Stichtingen en ook sommige Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO's) zoals het Kadaster kunnen ook tot de overheidsondernemingen gerekend worden.
Of een tot eenheid onder zeggenschap van de overheid deel uitmaakt van de sector overheid dan wel een overheidsonderneming is, wordt bepaald aan de hand van het markt-/niet-markt criterium. Niet-markteenheden worden ingedeeld bij de sector overheid en markteenheden worden als overheidsonderneming beschouwd.
Voorbeelden van niet-financiële overheidsondernemingen zijn de NS en Schiphol.
- Financiële overheidsondernemingen
- Eenmalige garanties verstrekt door de overheid aan financiële instellingen in handen van de overheid.
Financiële instellingen is een institutionele sector van de economie die alle (quasi-)vennootschappen bevat met als hoofdfunctie financiële intermediatie, dat wil zeggen het aantrekken, transformeren en distribueren van financiële middelen.
Overheidsondernemingen zijn alle markteenheden, waarover de overheid zeggenschap heeft. Onder zeggenschap over een entiteit wordt verstaan het vermogen om het algemene beleid van die entiteit te bepalen. Zeggenschap kan direct door één overheidseenheid, dan wel indirect door meerdere overheidseenheden of overheidsondernemingen samen. Meer dan 50 procent aandelenbezit van de overheid in een vennootschap is voldoende om zeggenschap vast te stellen. Stichtingen en ook sommige Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO's) zoals de Autoriteit Financiële Markten (AFM) kunnen ook tot de overheidsondernemingen gerekend worden.
Of een tot eenheid onder zeggenschap van de overheid deel uitmaakt van de sector overheid dan wel een overheidsonderneming is, wordt bepaald aan de hand van het markt-/niet-markt criterium. Niet-markteenheden worden ingedeeld bij de sector overheid en markteenheden worden als overheidsonderneming beschouwd. Op deze algemene regel wordt alleen een uitzondering gemaakt voor bepaalde financiële instellingen die toezicht houden (bijv. AFM) op dan wel diensten leveren aan de financiële sector, en die worden geclassificeerd als financiële instellingen in handen van de overheid, ongeacht of zij een markt- dan wel een niet-markteenheid zijn.
Sinds de nationalisatie van ABN AMRO en SNS REAAL zijn deze banken ook financiële overheidsondernemingen. Andere voorbeelden van financiële overheidsondernemingen zijn Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en Nederlandse Waterschapsbank (NWB).
- Particuliere financiële instellingen
- Eenmalige garanties verstrekt door de overheid aan financiële instellingen niet in handen van de overheid.
Financiële instellingen is een institutionele sector van de economie die alle (quasi-)vennootschappen bevat met als hoofdfunctie financiële intermediatie, dat wil zeggen het aantrekken, transformeren en distribueren van financiële middelen.
- Overige instellingen
- Eenmalige garanties verstrekt aan alle instellingen, die niet een financiële instelling en/of overheidsonderneming zijn.
Het betreft de particuliere niet-financiële vennootschappen, de instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van de huishoudens, de huishoudens en het buitenland. Tot het buitenland worden ook instellingen van de Europese Unie (EU) gerekend.
- Standaard garanties
- Schuldgaranties die in grote aantallen worden afgegeven, meestal voor vrij kleine bedragen.
Hoewel de waarschijnlijkheidsgraad dat op één specifieke standaardgarantie een beroep wordt gedaan onzeker is, betekent het feit dat er vele soortgelijke garanties bestaan dat een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het aantal beroepen dat op de garantie kan worden gedaan. Hierdoor kunnen voor standaardgaranties verzekeringstechnische voorzieningen op de balans gezet worden.
- Kapitaalgoederen buiten balans PPS
- Kapitaalgoederenvoorraad van buiten de overheidsbalans vallende PPS.
De waarde van de kapitaalgoederen van buiten de overheidsbalans vallende publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS).
Kapitaalgoederen zijn geproduceerde materiële of immateriële activa die langer dan een jaar in het productieproces worden gebruikt. Bij publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) gaat het voornamelijk om infrastructuur en gebouwen.
Publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) zijn complexe langlopende contracten tussen een exploitant (doorgaans een (groep van) vennootschap(pen)) en een overheidsinstelling. Bij PPS gaat het om een aanzienlijke kapitaaluitgave door de exploitant om vaste activa te creëren of te verbeteren, die vervolgens door die exploitant worden geëxploiteerd en beheerd met het oog op de verlening van diensten aan de overheidsinstelling of namens de overheidsinstelling aan het grote publiek. In een PPS-contract verwerft de exploitant de vaste activa en is zij de juridische eigenaar van die activa tijdens de contractperiode. Net als bij een lease wordt de economische eigenaar van de activa bij een PPS vastgesteld door na te gaan welke eenheid de meeste risico's draagt en welke vermoedelijk de meeste baten uit de activa ontvangt. De activa en derhalve ook de bruto-investeringen in vaste activa worden dan aan die eenheid toegerekend. Indien het risico bij de overheid ligt, dan worden de activa op de overheidsbalans geboekt met een geïmputeerde schuld aan de partner. De geïmputeerde schuld zorgt voor een grotere overheidsschuld. Indien het risico bij de partner ligt, dan wordt het kapitaal buiten de overheidsbalans geboekt zonder consequenties voor de overheidsschuld.
In verband met de risico's en baten moeten vooral de volgende elementen worden onderzocht:
a) bouwrisico's, die onder meer bestaan uit kostenoverschrijdingen, eventuele extra kosten als gevolg van te late levering of het niet voldoen aan specificaties of bouwcodes, en milieu- en overige risico's die resulteren in betalingen aan derden;
b) beschikbaarheidsrisico's, die onder meer bestaan uit eventuele extra kosten voor bijvoorbeeld onderhoud en financiering, of uit boetes omdat het volume of de kwaliteit van de diensten niet voldoet aan de in het contract gespecificeerde normen;
c) vraagrisico's, die onder meer bestaan uit de mogelijkheid dat de vraag naar de diensten hoger of lager uitvalt dan verwacht;
d) restwaarde- en verouderingsrisico's, waarbij het onder meer gaat om het risico dat de activa aan het eind van het contract minder waard zijn dan verwacht en om de mate waarin de overheid een optie heeft de activa te verwerven;
e) het bestaan van financierings- of verleningsgaranties door de concessiegever, dan wel van voordelige beëindigingsclausules, met name bij beëindiging op initiatief van de exploitant.
- Niet-renderende leningen
- Leningen waarop al enige tijd geen aflossingen en/of rentebetalingen zijn gedaan.
Een lening is niet-renderend wanneer a) er gedurende ten minste 90 dagen na de vervaldatum geen rente is betaald, noch op de hoofdsom is afbetaald; b) rente die al ten minste 90 dagen verschuldigd is, op grond van een overeenkomst is gekapitaliseerd, geherfinancierd of uitgesteld; of c) betalingen weliswaar minder dan 90 dagen over tijd zijn, maar er andere goede redenen zijn (zoals wanneer een debiteur het faillissement heeft aangevraagd) om te betwijfelen of de betalingen volledig zullen plaatsvinden.