SDG 16.1 Veiligheid en vrede

• De operationele sterkte van de politie daalt.
• De rechtsorde is minder sterk geworden. De Nederlandse rechtsorde functioneert echter goed vergeleken met andere landen.
• Het vertrouwen in de politie is groot en stijgt.

Het dashboard en de indicatoren

Uitleg dashboard, kleuren en noten

Het ervaren van onveiligheid - met de daarmee samengaande gevoelens van kwetsbaarheid en onzekerheid - kan een grote impact hebben op het persoonlijke leven. (On)veiligheid heeft daarom, zowel objectief als subjectief, invloed op de brede welvaart ‘hier en nu’. Het leger, de politie en justitie hebben de taak om de veiligheid te vergroten en te handhaven, preventief en via het rechtssysteem. Vertrouwen van burgers in deze instanties kan het gevoel van veiligheid vergroten.

Middelen en mogelijkheden betreffen middelen die worden ingezet om het functioneren van rechtspraak en justitie en de bescherming van de nationale veiligheid te garanderen. De uitgaven aan landsverdediging als percentage van het bbp nemen toe. In 2023 lagen deze uitgaven met 1,3 procent van het bbp nog onder het streefpercentage van de NAVO (2 procent van het bbp). De operationele sterkte van de politie per 100 duizend inwoners daalt en is gemiddeld vergeleken met andere EU-landen. Bij de overheidsuitgaven aan openbare orde en veiligheid en aan landsverdediging zit Nederland in de middenmoot van de EU27. Van 2022 op 2023 is zowel het absolute aantal politiebeambten als het aantal per 100 duizend inwoners afgenomen. De voornaamste redenen voor de netto uitstroom zijn een pensioengolf en aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt.

Gebruik gaat over de mensen die in aanraking komen met of een beroep doen op justitie. Met 63 gedetineerden per 100 duizend inwoners in 2022 staat Nederland tweede van in de EU27. Vergeleken met andere EU-landen zitten in Nederland relatief weinig mensen in gevangenissen, penitentiaire en tuchtinstellingen. Alleen Finland heeft minder gedetineerden. Tegenover het lage aantal gedetineerden staat een relatief hoog percentage van verdachten die minderjarig zijn. In 2024 was dit 11,3 procent.

Uitkomsten betreffen de misdrijven die worden gepleegd en de slachtoffers van die misdrijven. In 2023 werden 45,2 misdrijven per duizend inwoners geregistreerd. Tussen 2010 en 2018 daalde het aantal geregistreerde misdrijven van 72,4 naar 45,8 misdrijven per duizend inwoners. Geregistreerde misdrijven nemen sindsdien niet langer af maar zijn stabiel gebleven.

Een deel van de criminaliteit blijft buiten beeld van registraties. Zo wordt niet altijd aangifte of melding gedaan bij de politie. Van land tot land kan het ook verschillen welke delicten worden geregistreerd. Daarom wordt in slachtofferschapsenquêtes, zoals de Veiligheidsmonitor, zelfgerapporteerd slachtofferschap gemeten. Dat geeft een indicatie van de mate waarin mensen voelen dat zij slachtoffer zijn geweest van een misdrijf, ook al hebben zij daarvan geen melding of aangifte gedaan.

In 2023 gaf 19,9 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder aan slachtoffer te zijn geweest van traditionele criminaliteit zoals geweld, inbraak, diefstal en vernieling. Daarnaast gaf 15,6 procent aan slachtoffer te zijn geweest van online criminaliteit. Slachtofferschap van traditionele criminaliteit daalde tot 2021. Van 2021 op 2023 nam het voor het eerst sinds 2012 toe (van 17,1 naar 19,9 procent). Het aandeel is alsnog lager dan in 2019, voor de coronapandemie.

Rutgers en Soa Aids Nederland doen, in samenwerking met het RIVM, het CBS en de GGD’en, periodiek onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren (van 13 tot 25 jaar). Het onderzoek uit 2023 liet zien dat 20 procent van de jonge vrouwen en 4 procent van de jonge mannen wel eens is gedwongen om seksuele dingen te doen die zij niet wilden.

In 2023 zijn 868 slachtoffers van mensenhandel gemeld. Dit komt neer op 4,9 slachtoffers per 100 000 inwoners. Mensenhandel is een delict waar moeilijk zicht op is te krijgen. De data zijn afkomstig van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en betreffen meldingen van slachtoffers van mensenhandel. De hoogte van de cijfers hangt samen met regelgeving en met de capaciteit voor het registreren van meldingen. Het werkelijke aantal slachtoffers wordt geraamd op minstens 5 duizend per jaar. Dat betekent dat een relatief klein deel van de slachtoffers in beeld komt bij instanties.

Rechtsorde is een van de zes dimensies van deugdelijk bestuur die de Wereldbank meet door middel van de Worldwide Governance Indicators. In de afgelopen tien jaar is de score voor de rechtsorde voortdurend gedaald. De Nederlandse rechtsorde functioneert echter relatief goed. Met een score van 1,64, op een schaal van -2,5 (zwak) tot en met 2,5 (deugdelijk), staat Nederland in de EU27 op een vijfde plaats na Finland, Denemarken, Luxemburg en Oostenrijk. Wereldwijd stond Nederland in 2023 op een 13^e plaats.

Beleving heeft betrekking op het vertrouwen in justitie en politie en het gevoel van veiligheid. In 2024 had 78,8 procent van de bevolking van 15 jaar en ouder (heel veel of tamelijk veel) vertrouwen in de politie. Het vertrouwen in politie en leger piekte tijdens de coronajaren (2020-2021). Het vertrouwen in de politie is nog altijd groot en blijft stijgen. In de EU is het vertrouwen in de politie alleen hoger in Finland.