Hooikoortsindex
De lente loopt op zijn eind, de zomer komt eraan. De natuur is aan het bloeien en aan graspollen ook geen gebrek. Voor mensen met hooikoorts betekent dit echter niesbuien, verstopte neuzen en geïrriteerde ogen als allergische reactie op de pollen (stuifmeel) van bomen en grassen die in de lucht vrijkomen. Door de toename in het aantal mensen met allergieën, waaronder hooikoorts, wordt dit een steeds groter maatschappelijk probleem waar meer inzicht in gewenst is.
Bestaande bronnen zoals de hooikoortsradar en Nivel surveillance data geven inzicht in de trends in pollenverspreiding en aantallen hooikoortspatiënten die zich bij een huisarts melden.
Niet iedereen met hooikoorts gerelateerde klachten bezoekt hiervoor meteen de huisarts en de apotheek maar koopt bijvoorbeeld zelfzorgmedicatie bij de drogist. Dit kan medicatie zijn in de vorm van tabletten, neussprays of oogdruppels die de allergische reactie remmen.
Voor deze publicatie heeft het CBS Center for Big Data Statistics (CBDS) onderzocht of de wekelijkse verkoopgegevens van hooikoortsmedicatie bij drogisterijen als nieuwe bron gebruikt kan worden om een beeld te geven van het verloop van het hooikoortsseizoen.
Toename verkoop
In onderstaande eerste figuur laat de omzetindex hooikoortsmedicatie het verloop in de wekelijkse verkoop van hooikoortsmedicatie zien, ten opzichte van de gemiddelde weekomzet in 2016. Daarbij worden ook de veranderingen in hoeveelheid allergene pollen in de lucht (bron: Pollenmeting Elkerliek Ziekenhuis) weergegeven. De aantallen pollen zijn weergegeven voor soorten die een matige, sterke of zeer sterke allergene reactie opwekken (hazelaar, els, berk, grassenfamilie, zuring, weegbree, libanonceder, alsem, ambrosia).
| Omzetindex hooikoortsmedicatie (2016=100) | Meest allergene pollen per m3 lucht | ||
|---|---|---|---|
| 2016 | 1 | 26,5 | 24 |
| 2016 | 2 | 23,4 | 3 |
| 2016 | 3 | 22,4 | 13 |
| 2016 | 4 | 24,3 | 107 |
| 2016 | 5 | 27,5 | 1013 |
| 2016 | 6 | 32,9 | 269 |
| 2016 | 7 | 30 | 263 |
| 2016 | 8 | 35,2 | 179 |
| 2016 | 9 | 34,9 | 133 |
| 2016 | 10 | 65,9 | 276 |
| 2016 | 11 | 95,3 | 303 |
| 2016 | 12 | 73,4 | 199 |
| 2016 | 13 | 92,4 | 42 |
| 2016 | 14 | 134,7 | 1177 |
| 2016 | 15 | 228,4 | 3475 |
| 2016 | 16 | 179,9 | 363 |
| 2016 | 17 | 108,6 | 282 |
| 2016 | 18 | 326,3 | 711 |
| 2016 | 19 | 373,3 | 231 |
| 2016 | 20 | 182,9 | 204 |
| 2016 | 21 | 259,7 | 85 |
| 2016 | 22 | 510,4 | 506 |
| 2016 | 23 | 561,1 | 563 |
| 2016 | 24 | 159,9 | 39 |
| 2016 | 25 | 142,1 | 167 |
| 2016 | 26 | 113 | 0 |
| 2016 | 27 | 135,2 | 510 |
| 2016 | 28 | 119,1 | 195 |
| 2016 | 29 | 123 | 181 |
| 2016 | 30 | 88,4 | 16 |
| 2016 | 31 | 68,7 | 68 |
| 2016 | 32 | 62,1 | 98 |
| 2016 | 33 | 67,7 | 82 |
| 2016 | 34 | 65,1 | 105 |
| 2016 | 35 | 57,2 | 73 |
| 2016 | 36 | 54,5 | 102 |
| 2016 | 37 | 53,3 | 44 |
| 2016 | 38 | 51,8 | 48 |
| 2016 | 39 | 44,7 | 71 |
| 2016 | 40 | 41,7 | 9 |
| 2016 | 41 | 33,7 | 9 |
| 2016 | 42 | 29,7 | 3 |
| 2016 | 43 | 28,1 | 1 |
| 2016 | 44 | 25,4 | 0 |
| 2016 | 45 | 22,5 | 1 |
| 2016 | 46 | 21,4 | 1 |
| 2016 | 47 | 23,6 | 1 |
| 2016 | 48 | 22,4 | 0 |
| 2016 | 49 | 20,7 | 0 |
| 2016 | 50 | 22,5 | 0 |
| 2016 | 51 | 27,2 | 0 |
| 2016 | 52 | 26,6 | 6 |
| 2017 | 1 | 24,9 | 6 |
| 2017 | 2 | 22,5 | 21 |
| 2017 | 3 | 22,1 | 7 |
| 2017 | 4 | 24,9 | 10 |
| 2017 | 5 | 25,9 | 18 |
| 2017 | 6 | 23 | 3 |
| 2017 | 7 | 31,2 | 351 |
| 2017 | 8 | 40,4 | 880 |
| 2017 | 9 | 53,8 | 150 |
| 2017 | 10 | 65,3 | 47 |
| 2017 | 11 | 111,3 | 124 |
| 2017 | 12 | 110,7 | 9 |
| 2017 | 13 | 221,3 | 2623 |
| 2017 | 14 | 184,8 | 1017 |
| 2017 | 15 | 172,5 | 381 |
| 2017 | 16 | 120,8 | 143 |
| 2017 | 17 | 115,3 | 93 |
| 2017 | 18 | 126,7 | 64 |
| 2017 | 19 | 144,7 | 26 |
| 2017 | 20 | 171,5 | 171 |
| 2017 | 21 | 420,1 | |
| 2017 | 22 | 505,9 | 290 |
| 2017 | 23 | 272,9 | 307 |
| 2017 | 24 | 297,9 | 139 |
| 2017 | 25 | 238 | 235 |
| 2017 | 26 | 126 | 122 |
| 2017 | 27 | 129,6 | 156 |
| 2017 | 28 | 103,7 | 81 |
| 2017 | 29 | 109,3 | 25 |
| 2017 | 30 | 83,3 | 64 |
| 2017 | 31 | 73,9 | 50 |
| 2017 | 32 | 62,6 | 63 |
| 2017 | 33 | 56,9 | 65 |
| 2017 | 34 | 64,6 | 62 |
| 2017 | 35 | 56 | 26 |
| 2017 | 36 | 44,3 | 7 |
| 2017 | 37 | 37,7 | 25 |
| 2017 | 38 | 37,7 | 31 |
| 2017 | 39 | 33,9 | 17 |
| 2017 | 40 | 30,5 | 20 |
| 2017 | 41 | 30,5 | 6 |
| 2017 | 42 | 30,1 | 1 |
| 2017 | 43 | 30,6 | 1 |
| 2017 | 44 | 30,2 | 1 |
| 2017 | 45 | 27,4 | 0 |
| 2017 | 46 | 24,9 | 0 |
| 2017 | 47 | 25,7 | 0 |
| 2017 | 48 | 25,5 | 0 |
| 2017 | 49 | 21,9 | 3 |
| 2017 | 50 | 25,1 | 0 |
| 2017 | 51 | 33,2 | 2 |
| 2017 | 52 | 32,6 | 48 |
| 2018 | 1 | 29,1 | 5 |
| 2018 | 2 | 27,2 | 70 |
| 2018 | 3 | 25,9 | 23 |
| 2018 | 4 | 31,8 | 143 |
| 2018 | 5 | 34,4 | 60 |
| 2018 | 6 | 31,2 | 143 |
| 2018 | 7 | 33,1 | 262 |
| 2018 | 8 | 38,3 | 217 |
| 2018 | 9 | 33,5 | 84 |
| 2018 | 10 | 58,9 | 1054 |
| 2018 | 11 | 83,3 | 237 |
| 2018 | 12 | 66,7 | 42 |
| 2018 | 13 | 78,5 | 8 |
| 2018 | 14 | 126,1 | 330 |
| 2018 | 15 | 263,2 | 3709 |
| 2018 | 16 | 540,1 | 4398 |
| 2018 | 17 | 257,8 | 380 |
| 2018 | 18 | 231 | 45 |
| 2018 | 19 | 293,7 | 88 |
| 2018 | 20 | 204,9 | 120 |
| 2018 | 21 | 607,4 | 661 |
Elk jaar al vroeg in de lente, rond begin april, is een toename in de verkoop te zien. Dit is de periode wanneer met name pollen van bepaalde bomen zoals berken allergische reacties veroorzaken. Later in het seizoen, wanneer de graspollen aanwezig zijn, is jaarlijks de hoogste piek in verkopen te zien. Het aantal gemeten graspollen is niet enorm hoog, maar veel mensen met hooikoorts hebben last van graspollen wat kan verklaren waarom er toch een hoge piek in verkoop te zien is. De verkoopcijfers hoeven dus niet altijd één op één gerelateerd te zijn aan de gemeten hoeveelheid pollen in de lucht; de verkoop hangt vooral samen met hoeveel last er van de pollen wordt ondervonden.
In de tweede figuur is te zien dat in vergelijking met de afgelopen jaren het hooikoortsseizoen in 2018 iets later gestart is dan in 2017. Opmerkelijk is dat er dit jaar al in april een hoge piek in verkoopcijfers te zien is. Huisartsbezoeken voor hooikoorts laten een vergelijkbare trend zien (bron: Nivel surveillance). Deze piek kan samenhangen met het warme weer in april dat zorgde voor veel bomenpollen in de lucht.
| 2016 (2016=100) | 2017 (2016=100) | 2018 (2016=100) | ||
|---|---|---|---|---|
| Mrt | 9 | 34,9 | 53,8 | 33,5 |
| Mrt | 10 | 65,9 | 65,3 | 58,9 |
| Mrt | 11 | 95,3 | 111,3 | 83,3 |
| Mrt | 12 | 73,4 | 110,7 | 66,7 |
| Mrt | 13 | 92,4 | 221,3 | 78,5 |
| Apr | 14 | 134,7 | 184,8 | 126,1 |
| Apr | 15 | 228,4 | 172,5 | 263,2 |
| Apr | 16 | 179,9 | 120,8 | 540,1 |
| Apr | 17 | 108,6 | 115,3 | 257,8 |
| Mei | 18 | 326,3 | 126,7 | 231 |
| Mei | 19 | 373,3 | 144,7 | 293,7 |
| Mei | 20 | 182,9 | 171,5 | 204,9 |
| Mei | 21 | 259,7 | 420,1 | 607,4 |
| Mei | 22 | 510,4 | 505,9 | |
| Juni | 23 | 561,1 | 272,9 | |
| Juni | 24 | 159,9 | 297,9 | |
| Juni | 25 | 142,1 | 238,0 | |
| Juni | 26 | 113,0 | 126,0 | |
| Juli | 27 | 135,2 | 129,6 | |
| Juli | 28 | 119,1 | 103,7 | |
| Juli | 29 | 123,0 | 109,3 | |
| Juli | 30 | 88,4 | 83,3 | |
| Aug | 31 | 68,7 | 73,9 | |
| Aug | 32 | 62,1 | 62,6 | |
| Aug | 33 | 67,7 | 56,9 | |
| Aug | 34 | 65,1 | 64,6 | |
| Aug | 35 | 57,2 | 56,0 | |
| Sep | 36 | 54,5 | 44,3 | |
| Sep | 37 | 53,3 | 37,7 | |
| Sep | 38 | 51,8 | 37,7 | |
| Sep | 39 | 44,7 | 33,9 |
Last minute aankoop
Uit de data blijkt verder dat mensen pas medicatie aanschaffen wanneer de pollen in de lucht komen en dit niet al van tevoren inslaan. Het lijkt niet zo te zijn dat mensen enkel aan het begin van het seizoen producten aanschaffen en dan langdurig gebruiken. Er is over het algemeen een duidelijke trend te zien dat wanneer pollenconcentraties toenemen ook de verkoop toeneemt, zelfs later in het seizoen. Kortom, de verkoopgegevens van hooikoortsmedicatie via drogisterijen lijken een aardig goed beeld te geven van de duur en hevigheid van het hooikoortsseizoen.
Toelichting aanpak
Het CBS beschikt over transactiedata van een groot deel van de drogisterijen in Nederland. Deze data worden gewoonlijk gebruikt als input voor de consumentenprijsindex. De drogisterijen hebben in deze samenwerking aangegeven dat hun gegevens ook voor statistisch onderzoek gebruikt mogen worden. De wekelijkse verkoopgegevens van zo’n 30-40 producten die voor hooikoortsklachten bedoeld zijn, zijn gebruikt om de hooikoortsindex te maken. De omzetindex beoogt niet de omvang van de totale verkopen van hooikoortsmedicatie in Nederland te geven, maar door de ontwikkelingen in de weekomzetten meer inzicht te geven in het verloop van het hooikoortsseizoen en de aankoopmomenten van consumenten.