Meer biodiversiteit in zoetwater, minder op het land

11-12-2024 06:30

Sinds 1990 is de Living Planet Index van Nederland met gemiddeld 13 procent toegenomen. De populaties van dieren in zoetwater namen toe, maar die van open natuurgebieden, agrarisch en stedelijk gebied namen af. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS.

Biodiversiteit is een belangrijk onderdeel van de Europese Green Deal, die op 11 december 2019 door de vorige Europese Commissie werd gepresenteerd. In het Green Deal dashboard van het CBS staan naast cijfers over natuur en biodiversiteit ook cijfers over energie en broeikasgassen en circulaire economie.

Om biodiversiteit te meten wordt vaak de Living Planet Index (LPI) gebruikt. Het CBS berekent de Nederlandse LPI, die de gemiddelde ontwikkeling laat zien van de populaties van bijna alle soorten broedvogels, reptielen, amfibieën, vlinders en libellen, en van een groot deel van de soorten zoogdieren en zoetwatervissen in Nederland. Daarnaast berekent het CBS de ontwikkeling van dieren die leven in zoetwater en moeras, en die van dieren die leven op het land.

Gemiddeld is de Nederlandse LPI sinds 1990 toegenomen. Dat komt door de soorten van zoetwater en moeras die gemiddeld met 89 procent zijn toegenomen, vooral door betere waterkwaliteit. Hierdoor kon bijvoorbeeld de otter geherintroduceerd worden. Ook natuurherstel, meer moeras en de verandering van het klimaat, die voor sommige soorten van zoetwater en moeras juist gunstig is, speelden een rol.

Op het land namen diersoorten juist af. Sinds 1990 zijn de populaties met 27 procent gedaald. Dit komt vooral door de afname van soorten in open natuurgebieden, zoals heide en duinen, en de afname van soorten van het agrarisch en stedelijk gebied.

Living Planet Index
Jaar	Fauna van land en zoetwater (1990=100)	Fauna van zoetwater en moeras (1990=100)	Fauna van het land (1990=100)
1990	100	100	100
1991	100	103,64	96,95
1992	100,07	107,36	94,16
1993	100,22	111,17	91,59
1994	100,43	115,1	89,25
1995	100,75	119,17	87,09
1996	101,14	123,39	85,13
1997	101,6	127,66	83,35
1998	102,09	131,9	81,76
1999	102,73	136,43	80,33
2000	103,54	141,38	79,04
2001	104,39	146,33	77,9
2002	105,15	150,79	76,93
2003	105,79	154,72	76,1
2004	106,41	158,35	75,4
2005	106,99	161,56	74,86
2006	107,54	164,22	74,52
2007	108,03	165,87	74,51
2008	108,47	166,46	74,84
2009	108,87	166,52	75,33
2010	109,26	166,56	75,81
2011	109,67	167,11	76,12
2012	110,1	168,04	76,32
2013	110,55	168,95	76,54
2014	110,98	170	76,69
2015	111,37	171,34	76,68
2016	111,72	172,94	76,52
2017	112,05	174,66	76,3
2018	112,36	176,55	75,99
2019	112,64	178,64	75,58
2020	112,88	180,97	75,05
2021	113,09	183,5	74,43
2022	113,28	186,23	73,72
2023	113,43	189,18	72,93

Living Planet Index
Jaar	Fauna van land en zoetwater (1990=100)	Fauna van zoetwater en moeras (1990=100)	Fauna van het land (1990=100)
1990	100	100	100
1991	100	103,64	96,95
1992	100,07	107,36	94,16
1993	100,22	111,17	91,59
1994	100,43	115,1	89,25
1995	100,75	119,17	87,09
1996	101,14	123,39	85,13
1997	101,6	127,66	83,35
1998	102,09	131,9	81,76
1999	102,73	136,43	80,33
2000	103,54	141,38	79,04
2001	104,39	146,33	77,9
2002	105,15	150,79	76,93
2003	105,79	154,72	76,1
2004	106,41	158,35	75,4
2005	106,99	161,56	74,86
2006	107,54	164,22	74,52
2007	108,03	165,87	74,51
2008	108,47	166,46	74,84
2009	108,87	166,52	75,33
2010	109,26	166,56	75,81
2011	109,67	167,11	76,12
2012	110,1	168,04	76,32
2013	110,55	168,95	76,54
2014	110,98	170	76,69
2015	111,37	171,34	76,68
2016	111,72	172,94	76,52
2017	112,05	174,66	76,3
2018	112,36	176,55	75,99
2019	112,64	178,64	75,58
2020	112,88	180,97	75,05
2021	113,09	183,5	74,43
2022	113,28	186,23	73,72
2023	113,43	189,18	72,93

Afname soorten open natuurgebieden, herstel in bossen

Soorten van open natuurgebieden zijn sinds 1990 afgenomen met 55 procent. Hierbij spelen verschillende oorzaken een belangrijke rol, zoals een hoge stikstofdepositie, verdroging en versnippering van leefgebieden. Een hoge stikstofdepositie versnelt bijvoorbeeld dat open natuurgebieden dichtgroeien met grassen en struiken. Hierdoor is er minder leefgebied voor soorten die gebonden zijn aan heel open gebied, zoals de tapuit.

Kenmerkende soorten van het bos, zoals de appelvink, zijn sinds het begin van de eenentwintigste eeuw juist toegenomen. Dit komt onder andere doordat er nieuwe bossen zijn aangelegd, bestaande bossen ouder worden en er meer variatie is in de opbouw van bossen.

Populatietrend wilde dieren
Jaar	Bos (1990=100)	Open natuurgebieden (1990=100)	Agrarisch gebied (1990=100)	Vogels in stedelijk gebied (2007=100) (1990=100)
1990	100	100	100
1991	96,03	97,38	96,54
1992	92,54	94,81	93,34
1993	89,49	92,27	90,38
1994	86,86	89,75	87,64
1995	84,62	87,2	85,11
1996	82,74	84,67	82,79
1997	81,19	82,2	80,65
1998	79,94	79,88	78,67
1999	78,99	77,49	76,87
2000	78,35	74,95	75,21
2001	77,98	72,51	73,69
2002	77,83	70,4	72,27
2003	78,19	68,58	71,02
2004	79,07	66,9	69,96
2005	80,11	65,43	68,99
2006	80,89	64,24	68,02
2007	81,39	63,57	67,06	100
2008	81,86	63,4	66,15	100,6
2009	82,33	63,42	65,23	100,83
2010	82,81	63,31	64,25	100,66
2011	83,32	62,75	63,17	100,23
2012	83,93	61,8	61,94	99,69
2013	84,62	60,71	60,67	98,94
2014	85,32	59,5	59,48	97,96
2015	85,93	58,17	58,52	96,64
2016	86,49	56,75	57,74	94,82
2017	87,04	55,24	57,01	93,01
2018	87,58	53,64	56,36	91,25
2019	88,09	51,96	55,81	89,59
2020	88,56	50,22	55,37	88,29
2021	88,99	48,42	55,02	87,21
2022	89,4	46,58	54,75	86,37
2023	89,79	44,7	54,57	85,72

Populatietrend wilde dieren
Jaar	Bos (1990=100)	Open natuurgebieden (1990=100)	Agrarisch gebied (1990=100)	Vogels in stedelijk gebied (2007=100) (1990=100)
1990	100	100	100
1991	96,03	97,38	96,54
1992	92,54	94,81	93,34
1993	89,49	92,27	90,38
1994	86,86	89,75	87,64
1995	84,62	87,2	85,11
1996	82,74	84,67	82,79
1997	81,19	82,2	80,65
1998	79,94	79,88	78,67
1999	78,99	77,49	76,87
2000	78,35	74,95	75,21
2001	77,98	72,51	73,69
2002	77,83	70,4	72,27
2003	78,19	68,58	71,02
2004	79,07	66,9	69,96
2005	80,11	65,43	68,99
2006	80,89	64,24	68,02
2007	81,39	63,57	67,06	100
2008	81,86	63,4	66,15	100,6
2009	82,33	63,42	65,23	100,83
2010	82,81	63,31	64,25	100,66
2011	83,32	62,75	63,17	100,23
2012	83,93	61,8	61,94	99,69
2013	84,62	60,71	60,67	98,94
2014	85,32	59,5	59,48	97,96
2015	85,93	58,17	58,52	96,64
2016	86,49	56,75	57,74	94,82
2017	87,04	55,24	57,01	93,01
2018	87,58	53,64	56,36	91,25
2019	88,09	51,96	55,81	89,59
2020	88,56	50,22	55,37	88,29
2021	88,99	48,42	55,02	87,21
2022	89,4	46,58	54,75	86,37
2023	89,79	44,7	54,57	85,72

Afname soorten agrarisch en stedelijk gebied

Soorten van het agrarisch gebied, zoals de grutto en de kievit, namen gemiddeld af met 45 procent. Dit komt onder andere doordat de landbouw intensiever is geworden, en daarmee minder geschikt als leefgebied. Er wordt bijvoorbeeld meer mest gebruikt, vroeger gemaaid, en er zijn minder randen en hoekjes over met bloemen waar insecten op af komen.

Voor vogels in stedelijk gebied wordt de trend sinds 2007 gemeten. De populaties zijn vanaf toen achteruitgegaan. Dit komt vooral door een afname van vogels in parken en struiken. De merel nam bijvoorbeeld met 30 procent af.

Bronnen

Dashboard green deal indicatoren — Natuur en biodiversiteit
Compendium voor de Leefomgeving — Living Planet Index Nederland
Compendium voor de Leefomgeving — Fauna van bos
Compendium voor de Leefomgeving — Fauna van open natuurgebieden
Compendium voor de Leefomgeving — Fauna van het agrarisch gebied
Compendium voor de Leefomgeving — Trend van vogels in stedelijk gebied