Brede welvaart nu gaat steeds meer ten koste van latere generaties
Brede welvaart betreft de kwaliteit van leven ‘hier en nu’, en de mate waarin deze ten koste gaat van de brede welvaart van latere generaties en van mensen ‘elders’ in de wereld. Uit de monitor van 2024 komt naar voren dat Nederlanders zeer tevreden zijn met het leven en met aspecten daarvan, zoals de woning, de woonomgeving, de balans tussen werk en de hoeveelheid vrije tijd, en het sociale leven. Daarnaast is Nederland in de Europese Unie (EU) een van de landen met de hoogste cijfers voor vertrouwen in anderen, vertrouwen in instituties, sociale contacten en deelname aan verenigingen.
[video: https://www.cbs.nl/nl-nl/video/f3147284a15c40df8e4b01fa4bcf6742]Nederland hoort ook bij de meest welvarende landen van de EU. Het mediaan besteedbaar inkomen van huishoudens heeft een stijgende trend op de middellange termijn. Bovendien wordt het aandeel van economisch kwetsbare groepen in de samenleving, zoals mensen met alleen basisonderwijs of een vmbo-diploma, werklozen, zzp’ers met laag inkomen, en mensen met ernstige, langdurige gezondheidsproblemen, steeds kleiner. De mogelijkheden voor deelname aan de arbeidsmarkt zijn ook groot en groeiend. Er zijn relatief veel vacatures, veel mensen die kunnen werken doen dat ook, en de langdurige werkloosheid is relatief laag en neemt af.
Niet iedereen profiteert van de hoge materiële welvaart
In de meest recente jaren stond koopkracht onder druk door sterk gestegen kosten van levensonderhoud. Een aanzienlijke groep mensen maakt zich dan ook veel zorgen over de financiële toekomst. Hoewel het aandeel van kwetsbare groepen in de bevolking afneemt en relatief klein is, gaat het alles bij elkaar genomen nog altijd om honderdduizenden mensen.
Thema | Indicator | Positie in EU | Positie in EU-ranglijst | Trend | Meest recente (gemiddelde) jaarmutatie |
---|---|---|---|---|---|
Subjectief welzijn | Tevredenheid met het leven | 2020: 2e van 19 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (+0,8%pt) |
Subjectief welzijn | Ervaren regie over het eigen leven | 2017: 3e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-0,1%pt) |
Materiële welvaart | Mediaan besteedbaar inkomen | 2022: 3e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (-1,4%) |
Materiële welvaart | Individuele consumptie | 2023: 5e van 23 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (+0,0%) |
Gezondheid | Gezonde levensverwachting mannen | 2021: 17e van 27 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (+1,4%) |
Gezondheid | Gezonde levensverwachting vrouwen | 2021: 20e van 27 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (+0,2%) |
Gezondheid | Overgewicht bij volwassenen | 2019: 5e van 26 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-0,2%pt) |
Arbeid en vrije tijd | Langdurige werkloosheid | 2022: 3e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (-0,2%pt) |
Arbeid en vrije tijd | Nettoarbeidsparticipatie | 2022: 1e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (+0,9%pt) |
Arbeid en vrije tijd | Hoogopgeleide bevolking | 2022: 7e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Daling Brede Welvaart (-0,3%pt) |
Arbeid en vrije tijd | Tevredenheid met vrije tijd | 2018: 6e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-0,6%pt) |
Arbeid en vrije tijd | Tijdverlies door files en vertraging | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2022: Geen verandering (+114,7%) |
Arbeid en vrije tijd | Tevredenheid met werk (werknemers) | 2017: 7e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Onvoldoende data(kwaliteit) | 2022-2023: Stijging Brede Welvaart (+1,0%pt) |
Wonen | Totale woonquote (huur en koop) | 2022: 22e van 27 | Onderin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (-2,5%pt) |
Wonen | Thuiswonende jongvolwassenen (25-29 jaar) | 2022: 4e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Daling Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (+0,6%pt) |
Wonen | Tevredenheid met woning | 2017: 8e van 27 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-0,1%pt) |
Samenleving | Contact met familie, vrienden of buren | 2020: 1e van 19 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Daling Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (-0,3%pt) |
Samenleving | Inspraak en verantwoordingsplicht | 2022: 3e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2022: Geen verandering (+3,5%) |
Samenleving | Vertrouwen in instituties | 2020: 2e van 19 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-0,1%pt) |
Samenleving | Vertrouwen in andere mensen | 2020: 2e van 19 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (+0,7%pt) |
Samenleving | Ontwikkeling normen en waarden | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-3,0%pt) |
Samenleving | Vrijwilligerswerk | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Stijging Brede Welvaart (+7,5%pt) |
Veiligheid | Vaak onveilig voelen in de buurt | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2023: Geen verandering (+0,1%pt) |
Veiligheid | Slachtofferschap van traditionele criminaliteit | 2020: 15e van 19 | Onderin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2023: Daling Brede Welvaart (+1,4%pt) |
Milieu | Beheerde landnatuur in Natuurnetwerk Nederland | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2022: Geen verandering (+0,2%pt) |
Milieu | Kwaliteit van zwemwater binnenwateren | 2022: 15e van 25 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-3,0%pt) |
Milieu | Stikstofdepositie en landnatuur | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2020-2021: Geen verandering (-1,1%pt) |
Milieu | Stedelijke blootstelling aan fijnstof (PM2,5) | 2019: 8e van 26 | Middenpositie | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (-3,0%) |
Milieu | Milieuproblemen | 2020: 18e van 26 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Daling Brede Welvaart (+0,7%pt) |
Thema | Indicator | Positie in EU-ranglijst | Hoogte op EU-ranglijst (op schaal 0 tot 100%) |
---|---|---|---|
Subjectief welzijn | Tevredenheid met het leven | Bovenin EU-ranglijst | 95,029 |
Subjectief welzijn | Ervaren regie over het eigen leven | Bovenin EU-ranglijst | 92,877 |
Materiële Welvaart | Mediaan besteedbaar inkomen | Bovenin EU-ranglijst | 92,877 |
Materiële Welvaart | Individuele consumptie | Bovenin EU-ranglijst | 83,399 |
Gezondheid | Gezonde levensverwachting mannen | Middenpositie | 43,02 |
Gezondheid | Gezonde levensverwachting vrouwen | Middenpositie | 32,336 |
Gezondheid | Overgewicht bij volwassenen | Bovenin EU-ranglijst | 85,231 |
Arbeid en vrije tijd | Langdurige werkloosheid | Bovenin EU-ranglijst | 92,877 |
Arbeid en vrije tijd | Nettoarbeidsparticipatie | Bovenin EU-ranglijst | 100 |
Arbeid en vrije tijd | Hoogopgeleide bevolking | Bovenin EU-ranglijst | 78,632 |
Arbeid en vrije tijd | Tevredenheid met vrije tijd | Bovenin EU-ranglijst | 82,194 |
Arbeid en vrije tijd | Tijdverlies door files en vertraging | Geen data | |
Arbeid en vrije tijd | Tevredenheid met werk (werknemers) | Bovenin EU-ranglijst | 78,632 |
Wonen | Totale woonquote (huur en koop) | Onderin EU-ranglijst | 25,214 |
Wonen | Thuiswonende jongvolwassenen (25-29 jaar) | Bovenin EU-ranglijst | 89,316 |
Wonen | Tevredenheid met woning | Middenpositie | 75,071 |
Samenleving | Contact met familie, vrienden of buren | Bovenin EU-ranglijst | 100 |
Samenleving | Inspraak en verantwoordingsplicht | Bovenin EU-ranglijst | 92,877 |
Samenleving | Vertrouwen in instituties | Bovenin EU-ranglijst | 95,029 |
Samenleving | Vertrouwen in andere mensen | Bovenin EU-ranglijst | 95,029 |
Samenleving | Ontwikkeling normen en waarden | Geen data | |
Samenleving | Vrijwilligerswerk | Geen data | |
Veiligheid | Vaak onveilig voelen in de buurt | Geen data | |
Veiligheid | Slachtofferschap van traditionele criminaliteit | Onderin EU-ranglijst | 30,409 |
Milieu | Beheerde landnatuur in Natuurnetwerk Nederland | Geen data | |
Milieu | Kwaliteit van zwemwater binnenwateren | Middenpositie | 46,333 |
Milieu | Stikstofdepositie en landnatuur | Geen data | |
Milieu | Stedelijke blootstelling aan fijnstof (PM2,5) | Middenpositie | 74,154 |
Milieu | Milieuproblemen | Middenpositie | 37,231 |
Brede welvaart ‘later’ staat steeds meer onder druk
Waar economisch, menselijk en sociaal kapitaal min of meer stabiel zijn, blijft het natuurlijk kapitaal dalen in omvang en kwaliteit. De productieprocessen van bedrijven worden geleidelijk duurzamer. Toch hoort Nederland net als in voorgaande jaren bij de EU-landen met de hoogste druk op natuur en klimaat. Zo hoorde Nederland in 2019 bij de EU-landen met de hoogste fosfor- en stikstofoverschotten, en is er geen dalende trend. Een teveel aan fosfor en stikstof heeft negatieve gevolgen voor de kwaliteit van oppervlaktewater en ecosystemen zoals heide, bos en duinen. De milieudruk hierdoor is groot en is de afgelopen jaren nauwelijks verminderd. Dat is vooral zichtbaar in de voortdurende achteruitgang van de biodiversiteit op land en in zoet water en moeras. Dit vormt, naast een verschraling van de leefomgeving, op termijn ook een bedreiging voor de economie, die sterk afhankelijk is van bepaalde diensten die ecosystemen leveren zoals bestuiving en grondstoffen.
Daar komt bij dat een aantal instituties die voor de brede welvaart van volgende generaties nodig zijn, vast lijkt te lopen. De druk op de brede welvaart ‘later’ wordt geleidelijk opgevoerd door vergrijzing, verstedelijking, migratie en andere langetermijnontwikkelingen. Nederlanders zijn steeds minder goed te spreken over de kwaliteit van overheidsregelgeving, de effectiviteit van overheidsbestuur, de rechtsorde en de mate waarin de publieke sector als vrij van corruptie beschouwd wordt. Dat vermindert de slagkracht van de overheid. Ook andere kritieke systemen, zoals de zorg, het onderwijs, de woningmarkt en het pensioenstelsel, zijn kwetsbaar. Er is schaarste aan personeel, huren en verkoopprijzen van huizen stijgen en doorstroming stokt, en de duurzame financiering van pensioenen staat onder druk.
Thema | Indicator | Positie in EU | Positie in EU-ranglijst | Trend | Meest recente (gemiddelde) jaarmutatie |
---|---|---|---|---|---|
Economisch kapitaal | Fysieke kapitaalgoederenvoorraad | 2022: 7e van 12 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2022: Daling Brede Welvaart (-2,3%) |
Economisch kapitaal | Kenniskapitaalgoederenvoorraad | 2022: 4e van 12 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2022: Geen verandering (-2,5%) |
Economisch kapitaal | Gemiddelde schuld per huishouden | 2022: 24e van 25 | Onderin EU-ranglijst | 2016-2023: Daling Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (+1,3%) |
Economisch kapitaal | Mediaan vermogen van huishoudens | Geen data | Geen data | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (+49,7%) |
Natuurlijk kapitaal | Opgesteld vermogen hernieuwbare elektriciteit | Geen data | Geen data | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Stijging Brede Welvaart (+21,3%) |
Natuurlijk kapitaal | Beheerde landnatuur in Natuurnetwerk Nederland | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2022: Geen verandering (+0,2%pt) |
Natuurlijk kapitaal | Groen-blauwe ruimte, exclusief reguliere landbouw | Geen data | Geen data | 2016-2023: Daling Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (-0,8%) |
Natuurlijk kapitaal | Fosforoverschot | 2019: 15e van 16 | Onderin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-75,4%) |
Natuurlijk kapitaal | Stikstofoverschot | 2019: 16e van 16 | Onderin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-3,6%) |
Natuurlijk kapitaal | Fauna van het land | Geen data | Geen data | 2016-2023: Daling Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (-0,4%) |
Natuurlijk kapitaal | Fauna van zoetwater en moeras | Geen data | Geen data | 2016-2023: Daling Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (-0,1%) |
Natuurlijk kapitaal | Oppervlaktewater van voldoende chemische kwaliteit | Geen data | Geen data | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Daling Brede Welvaart (-1,1%pt) |
Natuurlijk kapitaal | Onttrekking grondwater | 2021: 5e van 16 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2021-2022: Geen verandering (+14,1%) |
Natuurlijk kapitaal | Stedelijke blootstelling aan fijnstof (PM2,5) | 2019: 8e van 26 | Middenpositie | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2021-2022: Geen verandering (-3,0%) |
Natuurlijk kapitaal | Cumulatieve CO2-emissies | 2021: 13e van 16 | Onderin EU-ranglijst | 2016-2023: Daling Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (0,0%) |
Menselijk kapitaal | Gewerkte uren | 2023: 13e van 22 | Middenpositie | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (-0,3%) |
Menselijk kapitaal | Hoogopgeleide bevolking | 2022: 7e van 27 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Daling Brede Welvaart (-0,3%pt) |
Menselijk kapitaal | Gezonde levensverwachting vrouwen | 2021: 20e van 27 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (+0,2%) |
Menselijk kapitaal | Gezonde levensverwachting mannen | 2021: 17e van 27 | Middenpositie | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (+1,4%) |
Sociaal kapitaal | Vertrouwen in andere mensen | 2020: 2e van 19 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Stijging Brede Welvaart | 2022-2023: Geen verandering (+0,7%pt) |
Sociaal kapitaal | Discriminatiegevoelens | 2020: 16e van 19 | Onderin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2018-2020: Geen verandering (+1,7%pt) |
Sociaal kapitaal | Vertrouwen in instituties | 2020: 2e van 19 | Bovenin EU-ranglijst | 2016-2023: Geen verandering | 2022-2023: Geen verandering (-0,1%pt) |