Ondernemersvertrouwen daalt in derde kwartaal

Groentewinkel
© Nikki van Toorn
Het ondernemersvertrouwen nam aan het begin van het derde kwartaal van 2022 af. Dat geldt voor de meeste bedrijfstakken, maar het ondernemersvertrouwen bleef in alle bedrijfstakken positief. Meer dan de helft van de ondernemers zegt kostenstijgingen voor een klein gedeelte of helemaal niet te kunnen doorberekenen aan hun klanten. Dit melden het CBS, KVK, het Economisch Instituut voor de Bouw, MKB-Nederland en VNO-NCW op basis van de Conjunctuurenquête Nederland.

De gegevens voor dit onderzoek zijn begin juli verzameld.

Aan het begin van het derde kwartaal van 2022 daalde het ondernemersvertrouwen naar 8,2. Een kwartaal eerder steeg de stemmingsindicator nog, nadat in februari 2022 de meeste coronamaatregelen vervielen. Deze hadden sinds het begin van de coronapandemie invloed op het sterk fluctuerende ondernemersvertrouwen.

Ondernemersvertrouwen
JaarKwartaalOndernemersvertrouwen
20084e kwartaal-7,0
20091e kwartaal-24,3
20092e kwartaal-29,7
20093e kwartaal-23,5
20094e kwartaal-13,5
20101e kwartaal-7,1
20102e kwartaal0,5
20103e kwartaal3,4
20104e kwartaal6,1
20111e kwartaal7,2
20112e kwartaal10,1
20113e kwartaal3,2
20114e kwartaal-4,4
20121e kwartaal-6,3
20122e kwartaal-6,8
20123e kwartaal-8,6
20124e kwartaal-9,2
20131e kwartaal-10,7
20132e kwartaal-11,7
20133e kwartaal-8,7
20134e kwartaal-2,7
20141e kwartaal1,6
20142e kwartaal4,7
20143e kwartaal2,9
20144e kwartaal4,9
20151e kwartaal5,6
20152e kwartaal5,4
20153e kwartaal8,7
20154e kwartaal7,4
20161e kwartaal9,3
20162e kwartaal8,8
20163e kwartaal7,9
20164e kwartaal9,2
20171e kwartaal14,7
20172e kwartaal15,5
20173e kwartaal15,9
20174e kwartaal13,4
20181e kwartaal18,1
20182e kwartaal14,2
20183e kwartaal15,0
20184e kwartaal13,4
20191e kwartaal10,6
20192e kwartaal12,0
20193e kwartaal10,6
20194e kwartaal6,6
20201e kwartaal6,4
20202e kwartaal-37,2
20203e kwartaal-19,3
20204e kwartaal-4,0
20211e kwartaal-6,0
20212e kwartaal2,3
20213e kwartaal18,4
20214e kwartaal19,9
20221e kwartaal6,4
20222e kwartaal16,8
20223e kwartaal8,2
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW

Ondernemersvertrouwen daalt in meeste bedrijfstakken

Het ondernemersvertrouwen nam binnen negen van de elf bedrijfstakken af, maar was wel in alle bedrijfstakken positief. In de horeca was de afname het grootst. Horecaondernemers zagen de omzet afnemen en zijn minder positief over het economisch klimaat in de afgelopen drie maanden. Ook binnen de groothandel nam de stemming flink af, onder andere doordat groothandelaren minder positieve verwachtingen hebben over de omzet in de komende drie maanden. Binnen de bouwnijverheid steeg het ondernemersvertrouwen, dat daar het hoogst was van alle bedrijfstakken. Ook binnen de delfstoffenwinning nam de stemmingsindicator toe en veranderde het sentiment van licht negatief naar licht positief.

Ondernemersvertrouwen bedrijfstakken
Bedrijfstak2022 3e kwartaal2022 2e kwartaal
Niet-financieel bedrijfsleven8,216,8
Bouwnijverheid18,612,5
Horeca15,540,9
Informatie en communicatie15,517,2
Vervoer en opslag8,713,1
Zakelijke dienstverlening8,612,9
Industrie8,410,8
Groothandel en handelsbemiddeling7,718,4
Autohandel en -reparatie3,44,5
Detailhandel (niet in auto's)1,61,8
Delfstoffenwinning1,5-2,0
Verhuur en handel van onroerend goed0,86,2
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW

6 op 10 kunnen kostenstijgingen niet of voor klein deel doorberekenen

Ondernemers hebben in 2022 te maken met kostenstijgingen als gevolg van onder andere prijsstijgingen in energie en grondstoffen. De helft van de ondernemers geeft aan deze kostenstijgingen voor een klein deel te kunnen doorberekenen in de prijzen of tarieven aan hun klanten. Bijna 9 procent kan de kostenstijgingen helemaal niet doorberekenen. Daar staat tegenover dat ruim een derde deze voor een groot deel en ruim 3 procent kostenstijgingen volledig kan doorberekenen. In de bedrijfstakken verhuur en handel van onroerend goed en cultuur, sport en recreatie zegt 80 procent van de ondernemers kostenstijgingen voor een klein deel of geheel niet door te kunnen berekenen aan hun klanten. Alleen in de delfstoffenwinning kan meer dan de helft van de ondernemers kostenstijgingen voor een groot deel of volledig doorberekenen.

Mogelijkheid tot doorberekenen gestegen kosten
BedrijfstakGeheel niet (% bedrijven)Voor een klein deel (% bedrijven)Voor een groot deel (% bedrijven)Volledig (% bedrijven)Niet van toepassing, mijn bedrijf heeft geen kostenstijgingen (% bedrijven)
Niet-financieel bedrijfsleven8,649,734,73,43,5
Verhuur en handel van onroerend goed29,751,99,50,68,3
Cultuur, sport en recreatie25,254,510,60,88,9
Landbouw, bosbouw en visserij22,849,019,62,95,7
Specialistische zakelijke diensten13,446,630,04,75,3
Verhuur en overige zakelijke diensten13,249,632,52,12,6
Informatie en communicatie11,354,927,02,24,5
Overige dienstverlening7,764,218,82,46,9
Vervoer en opslag 7,448,736,76,20,9
Horeca7,262,726,01,72,4
Handel7,142,040,74,06,2
Delfstoffenwinning6,318,457,51,915,9
Bouwnijverheid5,761,731,21,40,0
Industrie3,445,445,04,32,0
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW

63 procent positief bedrijfsresultaat eerste halfjaar

Het eerste halfjaar van 2022 is door 63 procent van de ondernemers met winst afgesloten. 9 procent maakte verlies en 15 procent gaf aan geen noemenswaarde winst of verlies gemaakt te hebben. In de bedrijfstakken cultuur, sport en recreatie en de horeca waren ondernemers het minst positief over hun bedrijfsresultaat. In de cultuur, sport en recreatie was 36 procent van de ondernemers winstgevend en leed 20 procent verlies. Ondernemers in de bouw schreven met 71 procent het vaakst zwarte cijfers, gevolgd door ondernemers in de zakelijke dienstverlening en de delfstoffenwinning.

Bedrijfsresultaat eerste halfjaar 2022
 Positief (% bedrijven)Geen noemenswaardige winst of verlies (% bedrijven)Negatief (% bedrijven)Weet niet (% bedrijven)
Niet-financieel bedrijfsleven63,214,79,312,7
Bouwnijverheid70,617,76,75,0
Specialistische zakelijke diensten70,213,16,610,1
Delfstoffenwinning70,114,87,97,2
Industrie66,012,310,311,4
Informatie en communicatie63,912,49,014,7
Vervoer en opslag 63,713,87,714,8
Verhuur en overige zakelijke diensten63,516,111,68,8
Verhuur en handel van onroerend goed62,116,91,319,7
Handel61,311,89,017,8
Landbouw, bosbouw en visserij51,623,912,911,6
Overige dienstverlening48,629,48,014,0
Horeca47,222,116,514,2
Cultuur, sport en recreatie35,725,719,718,9
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW

Pessimisme over economisch klimaat

Aan het begin van het derde kwartaal van 2022 waren er meer ondernemers die een verslechtering van het economisch klimaat voorzagen voor de komende drie maanden, dan ondernemers die een verbetering voorzagen; per saldo was 12 procent pessimistisch.

Binnen vrijwel alle bedrijfstakken waren ondernemers overwegend pessimistisch over het verwachte economisch klimaat in de komende drie maanden. Alleen de cultuursector voorzag per saldo een verbetering. Ook een kwartaal eerder waren de verwachtingen over het economisch klimaat in deze bedrijfstak het hoogst. De bouwnijverheid was in het derde kwartaal het meest pessimistisch; 6 procent van de ondernemers verwachtte een verbetering van het economisch klimaat en 41 procent een verslechtering.

Verwachting economisch klimaat, bedrijfstakken
Bedrijfstakken/branches2022 3e kwartaal (% saldo bedrijven die verbetering en verslechtering verwachten)2022 2e kwartaal (% saldo bedrijven die verbetering en verslechtering verwachten)
Niet-financieel bedrijfsleven-12,3-6,7
Cultuur, sport en recreatie2,329,8
Zakelijke dienstverlening-1,73,4
Vervoer en opslag-2,3-0,4
Delfstoffenwinning-2,4-1,6
Horeca-3,826,6
Informatie en communicatie-4,43,4
Overige dienstverlening-10,12,9
Autohandel en -reparatie-10,5-21,7
Industrie-10,6-10,2
Groothandel en handelsbemiddeling-13,40,3
Detailhandel (niet in auto's)-15,4-5,6
Verhuur en handel van onroerend goed-15,9-6,8
Landbouw, bosbouw en visserij-33,5-20,8
Bouwnijverheid-34,8-45,9
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW