3. Resultaten

3.1 Algemeen gebruik beveiligingsmaatregelen

Toegangsvergrendeling meest gebruikt, lang wachtwoord minst

Internetgebruikers kunnen diverse maatregelen nemen om hun internetapparatuur en/of persoonlijke informatie op het internet te beveiligen tegen misbruik door anderen. De meest gebruikte maatregel is het gebruik van een toegangscode, wachtwoord, vingerafdruk of Face ID voor apparaten; een meerderheid van 81 procent zegt dit voor al hun apparatuur (bijvoorbeeld laptop, tablet of smartphone) te gebruiken. Dit is ook regelmatig een vereiste. Maatregelen die het minst worden toegepast zijn wachtwoorden van minimaal 16 tekens en een VPN-verbinding.

3.2 Beveiligingsmaatregelen voor apparaten

Om apparaten te beschermen en ongeautoriseerde toegang te voorkomen, wordt vaak toegangsvergrendeling toegepast, bijvoorbeeld door een toegangscode, wachtwoord of vingerafdruk. Van de internetgebruikers van 15 jaar of ouder doet 81 procent dit. Het direct uitvoeren van updates (58 procent), het gebruik van antivirussoftware (44 procent), het maken van back-ups (43 procent) en het gebruik van een VPN-verbinding (18 procent) zijn maatregelen die internetgebruikers in mindere mate nemen. Redenen waarom deze beveiligingsmaatregelen voor apparaten niet worden genomen, zijn te vinden in de tabellenset.

Ouderen gebruiken minder vaak toegangsvergrendeling

Het beschermen van apparatuur met een toegangscode, wachtwoord of met iets anders doen mannen en vrouwen in gelijke mate. Internetgebruikers van 65 jaar of ouder doen dit minder dan mensen tot 65 jaar. Een veelgenoemde reden van 65-plussers om geen toegangsvergrendeling te gebruiken, is dat ze het te moeilijk vinden of niet weten hoe het moet. Mensen die hbo of universiteit hebben afgerond, hebben met 86 procent het vaakst al hun apparatuur beschermd met toegangsvergrendeling.

Vooral ouderen gebruiken antivirussoftware

Mannen gebruiken vaker antivirussoftware of een virusscanner om hun apparaten te beschermen dan vrouwen, namelijk 46 tegen 41 procent. Vrouwen doen dit wat minder, omdat ze niet weten wat het is of het te moeilijk vinden. Als mannen geen antivirussoftware of virusscanner gebruiken, is dat vaker omdat ze het niet nodig vinden.

Ouderen maken meer gebruik van antivirusprogramma’s dan jongere leeftijdsgroepen. Zo geeft 59 procent van de 65-plussers dit bij al hun apparaten te doen, tegen een kwart van de 15- tot 25-jarigen. Jongeren hebben hier relatief vaak geen zin in, zien het nut er niet van in of vinden het niet nodig. Ook zeggen relatief veel jongeren dat ze antivirusprogramma’s niet kennen en zeggen ze vaker dan ouderen dat dit voor hen te duur is. 

Het gebruik van antivirussoftware verschilt in beperkte mate ook naar onderwijsniveau. Hier wordt door mensen met een hbo- of wo-diploma met 41 procent het minst gebruik van gemaakt. Van de mensen die dit niet gebruiken, zeggen hbo- en universitair geschoolden het vaakst dat ze het niet nodig vinden of er geen zin in hebben. Zij vinden deze maatregel het minst vaak moeilijk. Mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma zeggen iets frequenter niet te weten wat het is of ze vinden het moeilijk.

Jongeren minder alert op updates dan ouderen

Mannen voeren updates van besturingssystemen en/of apps vaker direct uit als ze beschikbaar komen dan vrouwen (62 tegenover 55 procent). Jongeren zijn hier duidelijk minder alert op dan oudere leeftijdsgroepen; 40 procent van de 15- tot 25-jarigen voert meteen updates uit tegen ongeveer 66 procent van de internetgebruikers van 45 jaar of ouder. Jongeren hebben hier eerder geen zin in of ze vinden het niet nodig. Voor ouderen is de moeilijkheidsgraad een veelgenoemde reden om updates uit te stellen. 

Naar onderwijsniveau zijn de verschillen beperkt. Hbo- en universitair geschoolden geven het minst vaak aan updates meteen uit te voeren als ze beschikbaar zijn, vooral omdat ze hier geen zin in hebben.  

Hbo- en universitair geschoolden maken relatief vaak back-ups van belangrijke bestanden

Back-ups maken van belangrijke bestanden (bijvoorbeeld officiële documenten of waardevolle foto’s) op een andere computer, in de cloud of op een externe harde schijf kan voorkomen dat bestanden verloren gaan. Mannen maken iets frequenter back-ups dan vrouwen. Als mannen aangeven geen back-ups te maken is dat vaker omdat ze dat onnodig vinden, vrouwen vinden het vaker moeilijk of weten niet hoe het moet. 

65-plussers maken het minst vaak back-ups. Bijna de helft geeft aan dat ze het moeilijk vinden of niet weten hoe het moet. Een kwart van de 65-plussers geeft aan het maken van back-ups niet nodig te vinden.

Bijna de helft van de hbo- en universitair geschoolden maakt vaak back-ups, meer dan mensen met een ander onderwijsniveau. Wanneer de hbo- en universitair geschoolden geen back-ups maken is dat relatief vaak omdat ze er geen zin in hebben. 

Vooral vrouwen en 65-plussers gebruiken VPN-verbinding niet door onbekendheid

Bij het gebruik van een VPN-verbinding zijn de verschillen naar geslacht, leeftijd en onderwijsniveau beperkt. Van de internetgebruikers geeft 34 procent aan geen VPN-verbinding te gebruiken, omdat ze het niet kennen. Vrouwen zeggen dit vaker dan mannen (43 tegenover 24 procent), 65-plussers met 55 procent vaker dan jongere leeftijdsgroepen, en mensen met basisonderwijs of vmbo-diploma met 44 procent vaker dan mensen met een ander onderwijsniveau. 

Mannen geven ook vaker dan vrouwen aan een VPN-verbinding onnodig te vinden (32 tegenover 18 procent). 15- tot 45-jarigen zeggen dit met ongeveer 33 procent vaker dan 45-plussers. En hbo- en universitair geschoolden zijn met 29 procent deze mening eerder toegedaan dan mensen met een ander onderwijsniveau. Daarnaast geven jongeren met 28 procent relatief vaak aan een VPN-verbinding te duur te vinden. Mannen en hbo- en universitair geschoolden zeggen dit ook naar verhouding vaak (19 procent en 16 procent).

3.3 Beveiligingsmaatregelen voor accounts 

Wachtwoorden vormen een belangrijke verdedigingslinie tegen ongeautoriseerde toegang tot accounts en gegevens. Vaak wordt bij het aanmaken van een account ook om het aanmaken van een wachtwoord gevraagd. Ruim de helft van de internetgebruikers zegt de wachtwoorden van al hun accounts op een veilige manier te bewaren (bijvoorbeeld thuis op papier of door gebruik te maken van een wachtwoordmanager). Een kleiner deel geeft aan dat zij voor al hun accounts verschillende wachtwoorden gebruiken (38 procent), tweetrapsverificatie gebruiken (27 procent) of beveiliging toepassen met wachtwoorden die minimaal uit 16 tekens bestaan (17 procent). Redenen waarom deze beveiligingsmaatregelen voor accounts niet worden genomen, zijn te vinden in de tabellenset.

65-plussers: vaker wachtwoorden veilig bewaren en minder hetzelfde wachtwoord

Vooral mensen van 65 jaar of ouder zeggen dat zij de wachtwoorden van al hun accounts op een veilige manier bewaren. Mensen in jongere leeftijdsgroepen zeggen vaker dat ze hun wachtwoorden niet bewaren, maar gewoon onthouden. Als 65-plussers dit niet doen, is dat met name omdat ze niet weten hoe het moet. Naar geslacht en onderwijsniveau zijn de verschillen minder groot. 

Verder hebben mannen en 65-plussers naar verhouding vaak voor ieder account een ander wachtwoord. Hbo- en universitair geschoolden hebben dit ook iets vaker dan mensen met een ander onderwijsniveau. Als reden om geen verschillende wachtwoorden te gebruiken, geven mensen met basisonderwijs of een vmbo- of mbo-diploma frequenter dan hbo- en universitair geschoolden aan dit niet nodig te vinden (26 tegenover 12 procent). Hbo- en universitair geschoolden zeggen ook relatief vaak dat ze er geen zin in hebben (46 procent). Dit geldt eveneens voor 15- tot 45-jarigen (ongeveer 44 procent). 

Er zijn minder verschillen tussen de bevolkingsgroepen als het gaat om het gebruik van wachtwoorden van minimaal 16 tekens voor alle accounts. Als reden om dit niet te doen geven mannen vaker aan dat ze het niet nodig vinden (25 tegenover 16 procent) of omdat ze er geen zin in hebben (18 tegenover 13 procent). Vrouwen vinden het iets vaker moeilijk om te onthouden dan mannen.

Mannen en 25- tot 45-jarigen gebruiken vaker tweetrapsverificatie

Voor sommige accounts is het mogelijk om de instellingen te veranderen, zodat er twee stappen nodig zijn om in te loggen (tweetrapsverificatie) in plaats van één stap, bijvoorbeeld met een wachtwoord en een code die per sms wordt ontvangen, of een wachtwoord en een vingerafdruk.

Tweetrapsverificatie wordt door mannen vaker gebruikt voor alle accounts waar dit mogelijk is dan vrouwen. Vrouwen geven vaker dan mannen aan dat ze dat moeilijk vinden of niet weten hoe het moet (27 tegenover 22 procent). Wanneer mannen geen tweetrapsverificatie gebruiken, vinden ze dat eerder onnodig (26 tegenover 18 procent). 

Internetgebruikers van 65 jaar of ouder gebruiken tweetrapsverificatie het minst. Zij geven relatief vaak aan het moeilijk te vinden (29 procent), of er nog nooit van gehoord te hebben (40 procent). Mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma geven deze laatste reden ook relatief vaak aan (38 procent).

3.4 E-mailbijlagen en links controleren

Naast meer technische beveiligingsmaatregelen is gedragsmatige preventie ook belangrijk om het risico op slachtofferschap van online criminaliteit te verkleinen. Driekwart van de internetgebruikers geeft aan de afzender van een e-mail en/of het bestandstype vaak te controleren, voordat zij een bijlage in een e-mail openen. Controleren naar welke website een link daadwerkelijk gaat, voordat hierop geklikt wordt, doet bijna de helft van de internetgebruikers vaak. Redenen waarom deze preventieve beveiligingsmaatregelen niet worden genomen, zijn te vinden in de tabellenset.

Jongeren controleren minder vaak e-mailbijlagen en links

Mannen controleren iets vaker voor het openen e-mailbijlagen dan vrouwen. Van de vrouwen die dat niet doen, gaf bijna de helft aan dit niet te doen omdat ze hier nooit eerder over hebben nagedacht of niet wisten dat dat kan (44 procent), terwijl mannen vaker dan vrouwen aangeven het niet nodig te vinden (22 tegenover 12 procent). 

Jongeren en mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma voeren met ongeveer 65 procent de minste controles uit, voordat zij een bijlage in een e-mail openen. Als reden om geen bijlages te controleren, geven jongeren ten opzichte van ouderen relatief vaak aan dit niet te doen, omdat ze het onnodig vinden (22 tegenover 10 procent); het moeilijk vinden is bij hen juist minder vaak een reden (7 tegenover 32 procent). Voor mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma speelt bij bijna een kwart de moeilijkheidsgraad een rol, meer dan bij mensen met een ander onderwijsniveau.

Het controleren naar welke website een link daadwerkelijk gaat, voordat hierop geklikt wordt, deden mannen vaker dan vrouwen (50 tegenover 44 procent). De vrouwen die dat niet doen, geven frequenter aan dat zij er nooit over hebben nagedacht of niet wisten dat het kon (59 procent van de vrouwen tegenover 46 procent van de mannen). Mannen vinden het vaker onnodig of hebben er geen zin in (18 en 14 procent tegenover 9 procent). Ook zien zij wat eerder dan vrouwen het nut er niet van in (8 tegenover 5 procent).

Ten opzichte van andere leeftijdsgroepen controleren 15- tot 25-jarigen links voor het openen het minst, en mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma minder dan mensen met een ander onderwijsniveau. Bij jongeren speelt vaak mee dat ze het niet nodig vinden of er geen zin in hebben (ongeveer 20 procent). Bijna een kwart van de mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma controleert geen links omdat ze het moeilijk vinden of niet weten hoe het moet (23 procent). Dat is vaker dan mensen met een ander onderwijsniveau.

3.5 Totaalbeeld beveiligingsmaatregelen

Om iets te kunnen zeggen over de mate waarin mensen beveiligingsmaatregelen nemen om hun apparaten en accounts online te beschermen is een schaalscore berekend. De schaalscore loopt van 0 tot 10 en is gebaseerd op de elf beveiligingsmaatregelen die aan bod zijn gekomen. Hoe hoger de schaalscore, hoe beter mensen hun apparaten en accounts beveiligen. De schaalscore voor beveiligingsmaatregelen is gemiddeld 6,3. 

Mannen geven vaker dan vrouwen aan beveiligingsmaatregelen te nemen. Verder scoren 25- tot 65-jarigen relatief hoog, gevolgd door de 65-plussers. 15- tot 25-jarigen nemen de minste beveiligingsmaatregelen. Mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma treffen doorgaans minder beveiligingsmaatregelen dan andere onderwijsgroepen. 

3.6 Beveiligingsmaatregelen en slachtofferschap online criminaliteit

Deze paragraaf gaat in op het gebruik van beveiligingsmaatregelen vóór- en nadat mensen slachtoffer werden van online criminaliteit. Er wordt hier specifiek gekeken naar het slachtofferschap van hacken. Andere vormen van online criminaliteit, zoals online oplichting en fraude, online bedreiging en intimidatie, en overige online delicten zijn hierin niet meegenomen.

In 2024 gaf 4 procent van de internetgebruikers van 15 jaar of ouder (580 duizend personen) aan in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek slachtoffer te zijn geweest van hacken van een apparaat of account. Accounts werden daarbij vaker gehackt dan apparaten.  

Meer beveiligingsmaatregelen na hack

Beveiligingsmaatregelen werden door slachtoffers vaker genomen na de hack van hun apparaat of account dan daarvoor. Waar vóór het hacken 55 procent aangaf gebruik te maken van toegangsvergrendeling voor het gehackte apparaat of account, gaf na de hack 80 procent aan toegangsvergrendeling te gebruiken voor al hun apparaten. Ook de meeste andere maatregelen troffen slachtoffers duidelijk frequenter na de hack dan daarvoor. Het direct uitvoeren van updates, het maken van back-ups, het gebruik van een VPN-verbinding en het gebruik van tweetrapsverificatie werden meer dan twee keer zo vaak genoemd nadat mensen slachtoffer werden van hacken. Het gebruik van lange wachtwoorden en het gebruik van VPN-verbinding zijn de minst genomen maatregelen, ook nadat mensen slachtoffer zijn geweest van hacken. 

65-plussers treffen na hack vaakst beveiligingsmaatregelen

Waar slachtoffers van hacken met de leeftijd van 65 jaar of ouder relatief weinig beveiligingsmaatregelen nemen, is dit juist de groep die na een hack het vaakst maatregelen treft. Oudere slachtoffers vallen met name op, doordat zij na de hack relatief vaak verschillende wachtwoorden gebruiken, wachtwoorden veilig bewaren, updates direct uitvoeren en antivirussoftware of een virusscanner gebruiken. Verschillen tussen geslacht en onderwijsniveaus zijn minder groot als het gaat om het vaker nemen van beveiligingsmaatregelen vóór en na de hack.