1. Inleiding

Maatschappelijke Diensttijd (MDT) is een programma dat voortvloeit uit het regeerakkoord van Rutte III (2017). Het programma voor jongeren is opgezet door de Rijksoverheid in co-creatie met de Nederlandse Jeugdraad (NJR), de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) en ZonMw. Daarnaast werkt MDT met een veelvoud aan partners samen, zoals gemeenten, scholen, maatschappelijke organisaties, bedrijven en fondsen. MDT faciliteert via subsidies aan MDT-organisaties, die zodoende projecten organiseren, de mogelijkheid voor jongeren om een bijdrage te kunnen leveren aan onze samenleving en daar zelf ook iets voor terug te kunnen krijgen. Jongeren kunnen zich vrijwillig opgeven om binnen een project een MDT-traject te doen. Een traject duurt maximaal 6 maanden. Tijdens MDT krijgen jongeren de kans om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen, iets te doen voor een ander en/of de samenleving en mensen buiten hun leefwereld te ontmoeten. Een divers aanbod zorgt ervoor dat jongeren zich kunnen inzetten bij een project naar keuze. Het onderwerp, het doel, de beschikbare tijd, en de locatie van het project bepalen uiteindelijk welk MDT-traject het beste bij iemand past.

MDT kan een manier zijn om sociale betrokkenheid onder jongeren te vergroten. Uit cijfers van het CBS blijkt dat ongeveer de helft van de mensen van 15 jaar en ouder vrijwilligerswerk doet (CBS StatLine, 2025). Dit geldt ook voor jongeren in de leeftijd 15 tot 25 jaar, van hen deed 51,1 procent vrijwilligerswerk. Van alle leeftijdsgroepen doen jongeren in de leeftijd van 25 tot 35 jaar het minst vaak vrijwilligerswerk: in 2024 was dat 43 procent.

Meedoen aan MDT kan effecten hebben op de individuele jongeren en op de samenleving. Deze effecten kunnen op korte of lange termijn plaatsvinden. Effectonderzoek binnen de groep MDT-deelnemers heeft al op verschillende manieren plaatsgevonden (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2024). Daaruit komt onder andere naar voren dat MDT positieve effecten heeft op het burgerschap en op de loopbaanoriëntatie en begeleiding van jongeren.

Dit rapport beschrijft de verschillen tussen jongeren die bereid zijn tot deelname aan MDT en jongeren die dat niet zijn. Deze onderzoeksvraag is een aanpassing van de oorspronkelijke onderzoeksvraag om de verschillen in de effecten tussen de groep MDT-ers en niet MDT-ers te beschrijven. Een dergelijke effectanalyse, zoals uitgevoerd in 2023 (CBS, 2023), kan niet worden herhaald gezien het lage aantal MDT-ers in de steekproef van de enquête. Dit wordt verder uitgelegd in de methodesectie.

Het CBS gebruikt voor dit rapport data van de Sociale samenhang en welzijns-enquête (SSW) 2024. SSW is een jaarlijks terugkerend onderzoek onder de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder met als doel de sociale samenhang en welzijnssituatie in kaart te brengen. Bij sociale samenhang gaat het om de sociale, maatschappelijke en politieke participatie van de Nederlandse bevolking en om het vertrouwen in anderen en in instellingen. Bij welzijn gaat het om ervaren geluk, en om tevredenheid met het leven en met verschillende aspecten van de leefsituatie.