1. Jongeren met jeugdhulp

In 2022 kregen 452 duizend jongeren jeugdhulp in natura. In 2021 waren dit er iets meer. Echter, het aantal voor 2022 is gebaseerd op voorlopige cijfers en voor 2021 op definitieve cijfers. In eerdere jaren bleek dat de definitieve cijfers 2 procent hoger uitvallen dan de voorlopige. Naar verwachting zal het aantal jongeren in de definitieve schatting over 2022 dus hoger gaan uitvallen. De meeste jongeren, 96 procent, kregen jeugdhulp zonder verblijf. Dat wil zeggen dat zij niet op de locatie van de jeugdhulpaanbieder overnachtten. Van hen kregen 24 duizend jongeren in 2022 zowel jeugdhulp zonder als jeugdhulp met verblijf. Dit is mogelijk als de zorg gedurende het jaar wijzigt of als de jongere bij de ene jeugdhulpaanbieder verblijft en tegelijkertijd ook hulp zonder verblijf krijgt van een andere jeugdhulpaanbieder.

In 2022 ontvingen de meeste jeugdhulpjongeren, 70 procent, ambulante jeugdhulp op de locatie van de jeugdhulpaanbieder en 15 procent kreeg jeugdhulp van het wijk- of buurtteam van de gemeente. Het aantal jongeren met hulp van het wijkteam daalde met 5 duizend ten opzichte van 2021, het aantal jongeren met jeugdhulp in het netwerk van de jongere was in 2022 ruim 3 duizend hoger. Gemeenten vertalen zelf de definitie van jeugdhulp uit de jeugdwet naar de praktijksituatie in hun eigen wijkteam. Bij veel wijkteams lopen vraagverheldering, planvorming, doorverwijzing en eventueel hulpverlening in meer of mindere mate door elkaar. Hierdoor is het onderscheid tussen jongeren die wel of niet jeugdhulp van het wijkteam krijgen, en dus bij het CBS moeten worden aangeleverd, soms lastig te maken. Als gevolg hiervan zijn niet alleen de aantallen jongeren met wijkhulp tussen gemeenten moeilijk vergelijkbaar, ook laat de ontwikkeling in de tijd soms een grillig verloop zien.

Bijna 43 duizend jongeren kregen in 2022 jeugdhulp met verblijf. Dat is ruim 9 procent van alle jongeren met jeugdhulp. Hiervan waren 20 duizend jongeren in een pleeggezin opgenomen. Dat is ruim 3 procent minder dan in 2021. Het aantal jongeren met gezinsgerichte opvang nam met 4 procent iets af tot ruim 6 duizend.
In 2022 hadden 1 825 jongeren een gesloten plaatsing. Dat waren er 70 minder dan in 2021. Ruim 18 duizend jongeren kregen een andere vorm van jeugdhulp met verblijf (figuur 1.0.3).

1.1 Ruim 10 procent van de Nederlandse jongeren ontvangt jeugdhulp

Jeugdhulp is in principe bedoeld voor personen tot 18 jaar, waarbij sinds 1 juli 2018 sommige vormen van jeugdhulp zoals pleegzorg standaard doorlopen tot 21 jaar. In uitzonderlijke gevallen kan de jeugdhulp worden voortgezet tot de leeftijd van 23 jaar. Van alle ruim 4,4 miljoen jongeren in de leeftijd tot en met 22 jaar kreeg 10,2 procent jeugdhulp in 2022. Als de groep van 18 tot en met 22-jarigen buiten beschouwing gelaten wordt, ontving 13,2 procent van alle jongeren jeugdhulp in deze periode.

Jongens ontvangen vaker jeugdhulp dan meisjes. Dit geldt zowel voor jeugdhulp met verblijf als voor jeugdhulp zonder verblijf. In 2022 kregen 209 duizend meisjes en 243 duizend jongens jeugdhulp. Het aandeel meisjes met jeugdhulp neemt de laatste jaren licht toe, met name bij jeugdhulp zonder verblijf (figuur 1.1.1).

1.2 Jeugdhulpjongeren met verblijf ouder dan jongeren zonder verblijf

De meeste jongeren met jeugdhulp in 2022 hadden een basisschoolleeftijd, 76 duizend van hen waren 4 tot en met 7 jaar oud en bijna 143 duizend waren 8 tot en met 11 jaar. Nederland kende op 1 januari 2022 739 duizend jongeren in de categorie 8 t/m 11-jarigen. Van hen kreeg dus ruim 19 procent jeugdhulp. Van de 1,16 miljoen Nederlandse jongeren van 12-17 jaar kregen er 187 duizend jeugdhulp in 2022. Dat is ruim 16 procent.

Er is een groot verschil in leeftijd per hulpvorm. Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was bijna 56 procent jonger dan 12 jaar, bij jeugdhulp met verblijf was 40 procent jonger dan 12 jaar. 

Het aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp met verblijf, ten opzichte van alle jongeren met jeugdhulp met verblijf, is toegenomen van 6,8 procent in 2019 naar 10,2 procent in 2022.

1.3 Meer jeugdhulp in huishoudens met lage inkomens

In Nederland wonen bijna 634 duizend jongeren tot en met 22 jaar in een huishouden⁴⁾ met een inkomen dat tot de laagste 20 procent behoort. Van hen ontving 15,7 procent jeugdhulp. Het aandeel jongeren met jeugdhulp daalt naarmate het huishoudinkomen hoger is. In de 20 procent rijkste huishoudens kreeg 6,3 procent van de jongeren jeugdhulp.

Van alle 4,3 miljoen Nederlandse jongeren tot en met 22 jaar, waarvan het huishoudinkomen bekend is, kreeg in 2022 0,8 procent jeugdhulp met verblijf. In de 20 procent laagste inkomens kreeg 3 procent jeugdhulp met verblijf. Dat is bijna vier keer zo vaak.

1.4 Meer uitdagingen in huishoudens van jeugdhulpjongeren met verblijf

Van een aantal achtergrondkenmerken⁵⁾ is onderzocht hoe de situatie van jongeren met jeugdhulp afwijkt van de jongeren zonder jeugdhulp. In figuur 1.4.1 zijn deze kenmerken weergegeven. Bij ruim 73 procent van de Nederlandse jongeren wonen beide juridische ouders in hetzelfde huishouden. Voor jongeren met jeugdhulp is dit 59 procent en voor jongeren met jeugdhulp met verblijf slechts 23 procent.

Hetzelfde patroon geldt voor kinderen uit huishoudens waar ook gebruik wordt gemaakt van ondersteuning op grond van de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) of waarin zorgkosten zijn gemaakt voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ) dan wel GGZ-medicatie is voorgeschreven. Van alle kinderen in Nederland was bij 6 procent sprake van WMO gebruik in het huishouden en bij 24 procent van GGZ in het huishouden. Bij huishoudens met jeugdhulpjongeren is dit 14 en 45 procent en in huishoudens van jongeren met jeugdhulp met verblijf 37 en 57 procent. In de huishoudens van jongeren met jeugdhulp met verblijf is in 24 procent van de gevallen iemand als verdachte van een misdrijf aangemerkt.

1.5 7 procent jeugdhulpontvangers ook in jeugdbescherming

Ruim 92 procent van de 452 duizend jongeren met jeugdhulp in 2022 ontving alleen jeugdhulp en daarnaast geen andere vorm van jeugdzorg. Van de jongeren met jeugdhulp kreeg 7 procent naast jeugdhulp ook jeugdbescherming en 915 jongeren kregen naast jeugdhulp en jeugdbescherming ook jeugdreclassering (figuur 1.6.1). Bij 3 duizend jongeren was naast jeugdhulp ook een jeugdreclasseringsmaatregel van kracht zonder jeugdbescherming (0,7 procent).

Jongeren tot en met drie jaar die jeugdhulp met verblijf kregen, hadden in 63 procent van de gevallen ook jeugdbescherming. Bij jongeren van 4 tot en met 11 jaar was dit 50 procent. Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf had ruim 8 procent van de 0 tot en met 3-jarigen ook jeugdbescherming en van de 4 tot en met 11-jarigen had 5,5 procent ook jeugdbescherming.

Jongeren kunnen pas vanaf 12 jaar een jeugdreclasseringsmaatregel opgelegd krijgen en jeugdbescherming houdt op zodra de jongere de leeftijd van achttien jaar bereikt.

Het aandeel jongeren met jeugdhulp in combinatie met jeugdbescherming en/of jeugdbescherming is in lijn met die in eerdere perioden.

1.6 Grote regionale verschillen in aandeel jeugdhulp

Van de in totaal 452 duizend jongeren met jeugdhulp in 2022 woonden er 95 duizend in Zuid-Holland⁶⁾. Zeeland had het kleinste aantal, bijna 11 duizend Zeeuwse jongeren ontvingen jeugdhulp. De meeste jongeren in jeugdhulp kwamen uit Amsterdam (21 duizend), Den Haag (16 duizend), Utrecht (12 duizend) en Rotterdam (11 duizend). Echter, wanneer wordt gekeken naar het aandeel van de jongeren met jeugdhulp ten opzichte van alle jongeren in de gemeente, dan blijkt dat in de gemeenten Tiel en Terneuzen meer dan 22 procent van de jongeren tot 18 jaar jeugdhulp kreeg (zie figuur 1.6.1). De gemeenten Weert en Nissewaard hadden met meer dan 5 procent het hoogste aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp.

In relatie tot de bevolkingsomvang van de gemeente, werd de meeste jeugdhulp verleend in gemeenten met 100 tot 150 duizend inwoners (figuur 1.6.5). Van de jongeren tot en met 17 jaar uit die gemeenten ontving 14,5 procent jeugdhulp. Het percentage jongeren van 18 tot en met 22 jaar met jeugdhulp was het hoogst in de vier grote steden met meer dan 250 duizend inwoners.