Publicatiedatum: 24-6-2022 06:30

Overheidsfinanciën, eerste kwartaal 2022

Over deze publicatie

In deze publicatie is naast de kerncijfers van de overheidsfinanciën ook aandacht voor de vermogenspositie van gemeenten.

Positief overheidssaldo in het eerste kwartaal van 2022

In het eerste kwartaal van 2022 waren de inkomsten van de overheid 7 miljard euro hoger dan de uitgaven. Voor het eerst sinds het begin van de coronacrisis heeft de overheid weer een positief saldo in een kwartaal. Het saldo is ruim 9 miljard euro positiever dan in het eerste kwartaal van 2021. De overheidsschuld nam, mede door het positieve saldo, in het eerste kwartaal van 2022 af met bijna 3 miljard euro naar 446 miljard euro, ofwel 50,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Op jaarbasis, gemeten over de periode van het tweede kwartaal 2021 tot en met het eerste kwartaal 2022, was het overheidssaldo wel nog negatief. Uitgedrukt als percentage van het bbp kwam het tekort op jaarbasis uit op 1,5 procent in het eerste kwartaal van 2022. In de voorjaarsnota wordt voorlopig uitgegaan van een tekort van 3,4 procent bbp voor heel 2022. Dit is met het oog op een aantal financiële tegenvallers die de overheid verwacht later dit jaar nog te moeten incasseren.

1.1 Overheidssaldo op jaarbasis*
		EMU-norm (% bbp)	Overheidssaldo op jaarbasis (% bbp)
'09	1e kwartaal	-3	-0,9
'09	2e kwartaal	-3	-1,9
'09	3e kwartaal	-3	-3,5
'09	4e kwartaal	-3	-5,2
'10	1e kwartaal	-3	-5,6
'10	2e kwartaal	-3	-5,7
'10	3e kwartaal	-3	-5,9
'10	4e kwartaal	-3	-5,3
'11	1e kwartaal	-3	-4,6
'11	2e kwartaal	-3	-4,7
'11	3e kwartaal	-3	-4,1
'11	4e kwartaal	-3	-4,4
'12	1e kwartaal	-3	-4,3
'12	2e kwartaal	-3	-4,0
'12	3e kwartaal	-3	-4,3
'12	4e kwartaal	-3	-3,9
'13	1e kwartaal	-3	-3,7
'13	2e kwartaal	-3	-3,3
'13	3e kwartaal	-3	-2,9
'13	4e kwartaal	-3	-3,0
'14	1e kwartaal	-3	-3,0
'14	2e kwartaal	-3	-3,0
'14	3e kwartaal	-3	-2,6
'14	4e kwartaal	-3	-2,3
'15	1e kwartaal	-3	-2,1
'15	2e kwartaal	-3	-2,0
'15	3e kwartaal	-3	-2,0
'15	4e kwartaal	-3	-1,9
'16	1e kwartaal	-3	-1,7
'16	2e kwartaal	-3	-1,0
'16	3e kwartaal	-3	-0,4
'16	4e kwartaal	-3	0,1
'17	1e kwartaal	-3	0,9
'17	2e kwartaal	-3	1,0
'17	3e kwartaal	-3	1,2
'17	4e kwartaal	-3	1,4
'18	1e kwartaal	-3	1,7
'18	2e kwartaal	-3	1,9
'18	3e kwartaal	-3	2,0
'18	4e kwartaal	-3	1,5
'19	1e kwartaal	-3	1,7
'19	2e kwartaal	-3	1,7
'19	3e kwartaal	-3	1,4
'19	4e kwartaal	-3	1,8
'20	1e kwartaal	-3	1,4
'20	2e kwartaal	-3	-1,1
'20	3e kwartaal	-3	-2,1
'20	4e kwartaal	-3	-3,7
'21	1e kwartaal	-3	-5,3
'21	2e kwartaal	-3	-3,9
'21	3e kwartaal	-3	-3,6
'21	4e kwartaal	-3	-2,6
'22	1e kwartaal	-3	-1,5

1.1 Overheidssaldo op jaarbasis*
		EMU-norm (% bbp)	Overheidssaldo op jaarbasis (% bbp)
'09	1e kwartaal	-3	-0,9
'09	2e kwartaal	-3	-1,9
'09	3e kwartaal	-3	-3,5
'09	4e kwartaal	-3	-5,2
'10	1e kwartaal	-3	-5,6
'10	2e kwartaal	-3	-5,7
'10	3e kwartaal	-3	-5,9
'10	4e kwartaal	-3	-5,3
'11	1e kwartaal	-3	-4,6
'11	2e kwartaal	-3	-4,7
'11	3e kwartaal	-3	-4,1
'11	4e kwartaal	-3	-4,4
'12	1e kwartaal	-3	-4,3
'12	2e kwartaal	-3	-4,0
'12	3e kwartaal	-3	-4,3
'12	4e kwartaal	-3	-3,9
'13	1e kwartaal	-3	-3,7
'13	2e kwartaal	-3	-3,3
'13	3e kwartaal	-3	-2,9
'13	4e kwartaal	-3	-3,0
'14	1e kwartaal	-3	-3,0
'14	2e kwartaal	-3	-3,0
'14	3e kwartaal	-3	-2,6
'14	4e kwartaal	-3	-2,3
'15	1e kwartaal	-3	-2,1
'15	2e kwartaal	-3	-2,0
'15	3e kwartaal	-3	-2,0
'15	4e kwartaal	-3	-1,9
'16	1e kwartaal	-3	-1,7
'16	2e kwartaal	-3	-1,0
'16	3e kwartaal	-3	-0,4
'16	4e kwartaal	-3	0,1
'17	1e kwartaal	-3	0,9
'17	2e kwartaal	-3	1,0
'17	3e kwartaal	-3	1,2
'17	4e kwartaal	-3	1,4
'18	1e kwartaal	-3	1,7
'18	2e kwartaal	-3	1,9
'18	3e kwartaal	-3	2,0
'18	4e kwartaal	-3	1,5
'19	1e kwartaal	-3	1,7
'19	2e kwartaal	-3	1,7
'19	3e kwartaal	-3	1,4
'19	4e kwartaal	-3	1,8
'20	1e kwartaal	-3	1,4
'20	2e kwartaal	-3	-1,1
'20	3e kwartaal	-3	-2,1
'20	4e kwartaal	-3	-3,7
'21	1e kwartaal	-3	-5,3
'21	2e kwartaal	-3	-3,9
'21	3e kwartaal	-3	-3,6
'21	4e kwartaal	-3	-2,6
'22	1e kwartaal	-3	-1,5

Het saldo valt onder andere positiever uit doordat de inkomsten in het eerste kwartaal van 2022 ruim 7 miljard euro hoger waren dan in dezelfde periode in 2021. Met name de vennootschapsbelasting en de btw namen toe in het eerste kwartaal van dit jaar. Respectievelijk met 3 miljard en 2 miljard euro.

De uitgaven zijn in het eerste kwartaal van 2022 juist afgenomen met bijna 2 miljard euro ten opzichte van een jaar eerder. Dit kwam met name doordat de uitgaven aan subsidies daalden met 5 miljard euro in vergelijking met het eerste kwartaal van 2021. Er werd onder andere 2 miljard euro minder verstrekt aan subsidies gerelateerd aan de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) en ruim 1 miljard euro minder aan de Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL). Hier tegenover stond dat de overheid in het eerste kwartaal van 2022 wel bijna 2 miljard euro meer aan sociale uitkeringen uitgaf dan in dezelfde periode in 2021.

1.2 Overheidsschuld (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuld (EMU) (% bbp)
'00	1e kwartaal	60	59,6
'00	2e kwartaal	60	56,5
'00	3e kwartaal	60	55,6
'00	4e kwartaal	60	52,2
'01	1e kwartaal	60	51,5
'01	2e kwartaal	60	52,6
'01	3e kwartaal	60	51,2
'01	4e kwartaal	60	49,5
'02	1e kwartaal	60	50,0
'02	2e kwartaal	60	50,2
'02	3e kwartaal	60	49,5
'02	4e kwartaal	60	48,9
'03	1e kwartaal	60	50,0
'03	2e kwartaal	60	49,5
'03	3e kwartaal	60	50,4
'03	4e kwartaal	60	50,0
'04	1e kwartaal	60	51,0
'04	2e kwartaal	60	51,3
'04	3e kwartaal	60	51,7
'04	4e kwartaal	60	50,3
'05	1e kwartaal	60	50,1
'05	2e kwartaal	60	52,4
'05	3e kwartaal	60	50,7
'05	4e kwartaal	60	49,8
'06	1e kwartaal	60	49,2
'06	2e kwartaal	60	48,5
'06	3e kwartaal	60	47,4
'06	4e kwartaal	60	45,2
'07	1e kwartaal	60	45,3
'07	2e kwartaal	60	45,6
'07	3e kwartaal	60	44,5
'07	4e kwartaal	60	43,0
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	63,9
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,5
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,6
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,2
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,8
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,5
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,1
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,2
'21	2e kwartaal	60	54,5
'21	3e kwartaal	60	52,8
'21	4e kwartaal	60	52,4
'22	4e kwartaal	60	50,7

1.2 Overheidsschuld (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuld (EMU) (% bbp)
'00	1e kwartaal	60	59,6
'00	2e kwartaal	60	56,5
'00	3e kwartaal	60	55,6
'00	4e kwartaal	60	52,2
'01	1e kwartaal	60	51,5
'01	2e kwartaal	60	52,6
'01	3e kwartaal	60	51,2
'01	4e kwartaal	60	49,5
'02	1e kwartaal	60	50,0
'02	2e kwartaal	60	50,2
'02	3e kwartaal	60	49,5
'02	4e kwartaal	60	48,9
'03	1e kwartaal	60	50,0
'03	2e kwartaal	60	49,5
'03	3e kwartaal	60	50,4
'03	4e kwartaal	60	50,0
'04	1e kwartaal	60	51,0
'04	2e kwartaal	60	51,3
'04	3e kwartaal	60	51,7
'04	4e kwartaal	60	50,3
'05	1e kwartaal	60	50,1
'05	2e kwartaal	60	52,4
'05	3e kwartaal	60	50,7
'05	4e kwartaal	60	49,8
'06	1e kwartaal	60	49,2
'06	2e kwartaal	60	48,5
'06	3e kwartaal	60	47,4
'06	4e kwartaal	60	45,2
'07	1e kwartaal	60	45,3
'07	2e kwartaal	60	45,6
'07	3e kwartaal	60	44,5
'07	4e kwartaal	60	43,0
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	63,9
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,5
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,6
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,2
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,8
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,5
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,1
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,2
'21	2e kwartaal	60	54,5
'21	3e kwartaal	60	52,8
'21	4e kwartaal	60	52,4
'22	4e kwartaal	60	50,7

In het eerste kwartaal van 2022 daalde de overheidsschuld met 3 miljard euro naar 446 miljard euro. De daling kwam vooral voor rekening van het Rijk, dat bijna 5 miljard euro afloste op zijn kortlopende schuldpapier. Wel gaf het Rijk dit kwartaal ruim 2 miljard euro meer aan langlopende staatsleningen uit dan het afloste. De uitgifte van staatsleningen had voor het eerst sinds 2019 een positieve couponrente van 0,5 procent, waardoor de Staat dus weer rente gaat uitkeren aan zijn financiers.

Door de absolute daling van de schuld, in combinatie met een sterk toegenomen bbp, daalde in het eerste kwartaal van 2022 de overheidsschuld uitgedrukt als percentage van het bbp van 52,4 procent naar 50,7 procent.

Kerncijfers Overheidsfinanciën
		2021	2021	2021	2021	2022
		1e kwartaal	2e kwartaal	3e kwartaal	4e kwartaal	1e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	95,2	92,8	87,6	101,1	102,7
Uitgaven	Miljard euro	97,5	103,1	95,2	103,2	95,6
Saldo	Miljard euro	-2,3	-10,3	-7,7	-2,1	7,1
Overheidsschuld	Miljard euro	440,0	447,9	442,9	449,0	446,4
Saldo	% bbp¹⁾	-5,3	-3,9	-3,6	-2,6	-1,5
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	55,2	54,5	52,8	52,4	50,7
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.

Eigen vermogen gemeenten ruim 34 miljard euro in 2020

Inmiddels zijn de definitieve administratieve cijfers van gemeenten beschikbaar gekomen voor 2020. Daardoor kan het CBS nu uitgebreider ingaan op het eigen vermogen van gemeenten in de periode tot en met 2020. In dit artikel wordt gebruik gemaakt van administratieve cijfers conform BBV richtlijnen¹⁾, zoals die door gemeenten aan het CBS zijn aangeleverd. Eind 2020 hadden de gemeenten gezamenlijk ruim 34 miljard euro aan eigen vermogen. Het vermogen nam 4,6 miljard euro toe in 2020, met name door de verkoop van gemeentelijke belangen in het energiebedrijf Eneco. Met de verkoop van Eneco zit het niveau van het eigen vermogen weer op de vorige piek van 2009. Toen verkochten gemeenten en ook provincies hun belang in de energiebedrijven NUON en Essent. De totale opbrengst voor gemeenten was toen 5,7 miljard euro, die gefaseerd werd uitbetaald. In 2009 nam vooral het eigen vermogen van gemeenten toe in de provincies Gelderland, Limburg, Noord-Brabant en Noord-Holland. Het vermogen van de gemeenten aldaar steeg destijds met ruim 3,3 miljard euro.

2.1 Eigen vermogen gemeenten
Jaar	Eigen vermogen gemeenten (mld euro)
2005	25,3
2006	27,5
2007	29,0
2008	30,0
2009	34,3
2010	32,2
2011	31,2
2012	29,9
2013	30,0
2014	29,1
2015	29,6
2016	30,2
2017	30,5
2018	30,3
2019	29,5
2020	34,1

2.1 Eigen vermogen gemeenten
Jaar	Eigen vermogen gemeenten (mld euro)
2005	25,3
2006	27,5
2007	29,0
2008	30,0
2009	34,3
2010	32,2
2011	31,2
2012	29,9
2013	30,0
2014	29,1
2015	29,6
2016	30,2
2017	30,5
2018	30,3
2019	29,5
2020	34,1

In 2020 deelden 44 gemeenten mee in de verkoopopbrengst van Eneco. De opbrengst kwam vooral ten goede aan Zuid-Hollandse gemeenten. Het grootste bedrag ging naar Rotterdam, namelijk 1.290 miljoen euro. Nummers twee en drie, ‘s-Gravenhage en Dordrecht ontvingen respectievelijk afgerond 674 miljoen en 368 miljoen euro.
Niet alle gemeenten hebben meegedeeld in de verkoop van de energiebedrijven, omdat sommige gemeenten geen belang hadden in die bedrijven. Daarnaast hebben Zeeuwse gemeenten nog een belang in het energiebedrijf Delta. Dit bedrijf keert echter geen dividend meer uit sinds 2015.

2.2 Mutatie eigen vermogen gemeenten per provincie
Provincie	2009 (mln euro)	2020 (mln euro)
Drenthe	163	11
Flevoland	141	89
Fryslân	23	64
Gelderland	690	168
Groningen	274	19
Limburg	759	34
Noord-Brabant	557	179
Noord-Holland	1036	-1
Overijssel	94	107
Utrecht	-180	173
Zeeland	2	57
Zuid-Holland	711	3708

2.2 Mutatie eigen vermogen gemeenten per provincie
Provincie	2009 (mln euro)	2020 (mln euro)
Drenthe	163	11
Flevoland	141	89
Fryslân	23	64
Gelderland	690	168
Groningen	274	19
Limburg	759	34
Noord-Brabant	557	179
Noord-Holland	1036	-1
Overijssel	94	107
Utrecht	-180	173
Zeeland	2	57
Zuid-Holland	711	3708

Dividendopbrengsten vallen weg

Door de aandelenverkoop vallen de jaarlijks te ontvangen dividenduitkeringen lager uit voor gemeenten. Op het hoogtepunt, in 2008, ontvingen gemeenten gezamenlijk bijna 0,8 miljard euro aan dividend. Gemeenten gebruikten deze dividendopbrengsten onder andere om hun begroting sluitend te maken. Na de verkopen moeten gemeenten andere manieren vinden om de opdrogende dividendstroom te compenseren.

2.3 Dividendinkomsten gemeenten
Jaar	Dividend gemeenten (mln euro)
2007	617
2008	794
2009	659
2010	429
2011	537
2012	599
2013	528
2014	530
2015	485
2016	469
2017	485
2018	506
2019	559
2020	422

2.3 Dividendinkomsten gemeenten
Jaar	Dividend gemeenten (mln euro)
2007	617
2008	794
2009	659
2010	429
2011	537
2012	599
2013	528
2014	530
2015	485
2016	469
2017	485
2018	506
2019	559
2020	422

Zo hebben gemeenten na de verkoop van NUON en Essent een gedeelte uitgezet in deposito’s. Daarnaast heeft een deel van de gemeenten meer risicovol belegd in obligatieportefeuilles en beleggingsfondsen. De gelden van de verkoop van Eneco kunnen gemeenten niet beleggen, maar kunnen zij volgens de huidige regels alleen stallen in de Rijksschatkist, het zogenoemde schatkistbankieren. Daarnaast zijn gelden gebruikt om schulden af te lossen, waardoor de financiële positie verbetert. Ook hebben gemeenten de opbrengsten geïnvesteerd in projecten met een uiteenlopend karakter. Die investeringen hebben gemeenten gespreid over meerdere jaren. In de periode 2010-2015 vooral in het fysieke domein, bijvoorbeeld een gemeentehuis of sporthal, maar ook de Noord-Zuidlijn in Amsterdam, en in bouwgrondexploitaties voor de ontwikkeling van nieuwe woonwijken. Na 2015 investeerden gemeenten de extra middelen meer in het sociale domein, bijvoorbeeld in schoolgebouwen of investeringen voor WMO en jeugdzorg. Uit een publicatie van het CPB blijkt dat tien jaar na de verkooptransactie deze gemeenten geen significant hogere uitgaven hebben.

¹⁾ In de macro-economische cijfers die het CBS maakt volgens de Europese richtlijnen (ESA 2010), leidt een verkoop van een deelneming niet tot een mutatie van het eigen vermogen, omdat de deelneming volgens die richtlijnen al tegen marktwaarde in de balans genoteerd staat.

Waardevermindering financiële derivaten decentrale overheden houdt aan in 2020

Het CBS heeft onderzoek gedaan naar de positie van decentrale overheden in financiële derivaten. De aanleiding van dit onderzoek was het feit dat de Europese regelgeving (ESR2010) bepaalt dat aangehouden derivaten tegen de marktwaarden moeten worden geregistreerd in de Nationale Rekeningen. Dit komt niet overeen met het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording), waardoor het CBS de benodigde data niet beschikbaar had om in de Nationale Rekeningen te verwerken. Door middel van onderzoek van jaarverslagen heeft het CBS nu een raming gemaakt om deze cijfers correct op te kunnen nemen in de Nationale Rekeningen.

Een financieel derivaat of ‘afgeleid product’ is een financieel instrument waarvan de waarde is afgeleid van een onderliggende waarde. De onderliggende waarde kan bijvoorbeeld een aandeel of aandelenindex zijn, maar ook de stand van de rente, een valuta of een grondstof. De meest bekende financiële derivaten zijn opties, futures en swaps. Derivaten kunnen worden gebruikt om te speculeren of om risico’s af te dekken. Lokale overheden gebruiken ze over het algemeen om het risico van een hoge rente af te dekken. Het speculatieve karakter van een financieel derivaat kan tegelijkertijd als nadeel worden gezien.

Pakweg 95 procent van de financiële derivaten die lokale overheden aanhielden in 2020 bestond uit zogenoemde ‘payer renteswaps’. In deze publicatie wordt er daarom inhoudelijk ingegaan op deze renteswaps.

Een payer renteswap is een financieel derivaat waarbij de variabele rente van een onderliggende lening wordt gewisseld met de bank voor een vaste rente. Er wordt op deze manier een vaste rente betaald aan de bank en de bank betaalt de oorspronkelijke variabele Euribor²⁾ rente van de onderliggende lening. Op die manier kan het risico van een stijgende rente worden afgekocht. Tijdens de looptijd van een renteswap kan dit contract een marktwaarde krijgen die positief dan wel negatief is. De correlatie tussen de rente en deze marktwaarde is positief. Dat wil zeggen dat een stijgende rente zorgt voor een hogere marktwaarde en een dalende rente voor een lagere marktwaarde. De marktwaarde van het derivaat moet in sommige gevallen betaald worden als het contract tussentijds wordt opgezegd. Het kan ook zijn dat er een bijstortverplichting geldt. In dit geval wordt er, periodiek, ter zekerheid een bedrag als onderpand aan de tegenpartij gegeven. Dit bedrag compenseert daarmee een negatieve marktwaarde.

Wanneer geen van deze voorwaarden geldt blijft de marktwaarde puur theoretisch. Niet alle marktwaarden konden uit jaarverslagen worden afgeleid, ongeveer een kwart is door het CBS bijgeraamd.

In de periode 2008 – 2013 is de toename van swapcontacten het grootst. Dit is te zien aan de stijging van de nominale waarde in die periode. De totale waarde van onderliggende leningen waarop een swapcontact is afgesloten piekte in 2013 op ruim 2 miljard euro. Renteswap contracten waren vooral populair bij gemeenten. In datzelfde jaar hadden gemeenten een positie van ongeveer 1,5 miljard euro in renteswaps. Na 2013 is een afname te zien in de totale nominale waarden. Dit hangt samen met een wijziging in de ‘Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden’. Speculeren met publiek geld door middel van onder andere risicovolle financiële derivaten werd hiermee verboden. Deze wetswijziging moest ervoor zorgen dat publieke eenheden minder risico lopen met belastinggeld.

3.1 Nominale en martkwaarde renteswaps decentrale overheden
jaar	Nominale waarde (mln euro)	Marktwaarde (mln euro)
2002	0	0
2003	2	0
2004	98	-9
2005	91	-7
2006	170	-2
2007	186	7
2008	263	-13
2009	613	-96
2010	1004	-133
2011	1331	-147
2012	1869	-327
2013	2013	-253
2014	1903	-521
2015	1872	-555
2016	1783	-651
2017	1739	-521
2018	1675	-531
2019	1500	-803
2020	1207	-926

3.1 Nominale en martkwaarde renteswaps decentrale overheden
jaar	Nominale waarde (mln euro)	Marktwaarde (mln euro)
2002	0	0
2003	2	0
2004	98	-9
2005	91	-7
2006	170	-2
2007	186	7
2008	263	-13
2009	613	-96
2010	1004	-133
2011	1331	-147
2012	1869	-327
2013	2013	-253
2014	1903	-521
2015	1872	-555
2016	1783	-651
2017	1739	-521
2018	1675	-531
2019	1500	-803
2020	1207	-926

Dat lokale overheden juist in de periode 2008 – 2013 veel renteswap contracten afsloten is mogelijk te verklaren uit het feit dat de rente toentertijd relatief laag was. Er werd verwacht dat de rente in de toekomst weer zou stijgen. Daarom werden op grote leningen renteswaps afgesloten. Hiermee verzekerden gemeenten, provincies en gemeenschappelijke regelingen zich van een lange financieringsbehoefte zonder toekomstige renterisico’s. Het risico van een stijgende rente werd immers veiliggesteld. Dit pakte anders uit. In de naweeën van de krediet- en eurocrisis kampten de Europese economieën met lage economische groei en ook was de inflatie laag. Om dit te beteugelen startte de Europese Centrale Bank (ECB) in 2015 met het zogenoemde opkoopprogramma. Dit duurde tot 2019. Door de coronacrisis lanceerde de ECB in 2020 een nieuw opkoopprogramma om de economieën aan te sterken. Naast deze opkoopprogramma’s verlaagde de ECB de refirente tot deze gezakt was tot het minimum van 0 procent in 2016. De refirente, ofwel herfinancieringsrente, is de rente die financiële instellingen betalen wanneer zij geld opnemen bij de centrale bank.
De depositorente, die altijd onder de refirente ligt, zakte in 2014 al onder de 0 procent, wat een negatieve rente betekent. Dit had als gevolg dat de Euribor rente bleef dalen en zelfs negatief werd.
Tegelijkertijd is te zien dat de marktwaarden van de swapcontracten na 2008 in een negatieve trend terechtkomen. Dit heeft onder meer te maken met de dalende Euribor rente sinds de kredietcrisis en de daaropvolgende eurocrisis. Eind 2020 is de marktwaarde van het totaal aan swapcontracten van decentrale overheden 927 miljoen euro in de min.

3.2 Ontwikkeling Euribor rente
jaar	maand	1 maands (%)	3 maands (%)	6 maands (%)
2003	januari	2,8548	2,8318	2,7581
2003	februari	2,7748	2,6875	2,5777
2003	maart	2,601	2,53	2,4507
2003	april	2,5762	2,5333	2,4695
2003	mei	2,5204	2,4005	2,3084
2003	juni	2,177	2,1519	2,0843
2003	juli	2,1306	2,13	2,0925
2003	augustus	2,1223	2,1404	2,1721
2003	september	2,126	2,1473	2,1776
2003	oktober	2,1001	2,1436	2,1727
2003	november	2,0867	2,159	2,2241
2003	december	2,1315	2,1463	2,1995
2004	januari	2,0759	2,0895	2,1154
2004	februari	2,0606	2,0705	2,0859
2004	maart	2,0428	2,0288	2,0185
2004	april	2,0523	2,0488	2,0614
2004	mei	2,061	2,0859	2,136
2004	juni	2,0762	2,1127	2,1885
2004	juli	2,0755	2,116	2,1878
2004	augustus	2,077	2,1143	2,1691
2004	september	2,0778	2,1186	2,2003
2004	oktober	2,0862	2,1473	2,1906
2004	november	2,1101	2,1703	2,2173
2004	december	2,167	2,1732	2,2065
2005	januari	2,111	2,1454	2,192
2005	februari	2,1039	2,1383	2,1846
2005	maart	2,103	2,1372	2,1918
2005	april	2,1047	2,1372	2,1722
2005	mei	2,1041	2,1256	2,1441
2005	juni	2,1039	2,111	2,1069
2005	juli	2,1064	2,1194	2,1345
2005	augustus	2,1126	2,1325	2,1595
2005	september	2,1152	2,1391	2,1666
2005	oktober	2,1209	2,1966	2,272
2005	november	2,2225	2,3609	2,5002
2005	december	2,4112	2,4729	2,6003
2006	januari	2,3885	2,5117	2,6507
2006	februari	2,4586	2,6004	2,7248
2006	maart	2,6333	2,7226	2,872
2006	april	2,6489	2,7938	2,9561
2006	mei	2,6926	2,889	3,0582
2006	juni	2,8691	2,9857	3,158
2006	juli	2,9389	3,1022	3,2875
2006	augustus	3,0941	3,2265	3,4096
2006	september	3,1572	3,3354	3,5275
2006	oktober	3,3501	3,502	3,6446
2006	november	3,4214	3,5972	3,7281
2006	december	3,64	3,6842	3,7894
2007	januari	3,6159	3,7519	3,8897
2007	februari	3,6511	3,8182	3,9444
2007	maart	3,8439	3,8909	3,9963
2007	april	3,859	3,9753	4,0974
2007	mei	3,9194	4,0714	4,1966
2007	juni	4,0982	4,1478	4,283
2007	juli	4,105	4,2162	4,3585
2007	augustus	4,3081	4,5436	4,5938
2007	september	4,4339	4,7417	4,7513
2007	oktober	4,2355	4,6874	4,6634
2007	november	4,216	4,6385	4,6297
2007	december	4,7114	4,8484	4,8194
2008	januari	4,1973	4,4815	4,5014
2008	februari	4,1821	4,3621	4,3565
2008	maart	4,3046	4,5964	4,593
2008	april	4,3691	4,7835	4,7954
2008	mei	4,3874	4,8574	4,8975
2008	juni	4,4724	4,9405	5,0883
2008	juli	4,4716	4,961	5,1482
2008	augustus	4,4875	4,9652	5,1602
2008	september	4,6599	5,0192	5,219
2008	oktober	4,8313	5,1131	5,1781
2008	november	3,8433	4,2383	4,2948
2008	december	2,9929	3,2926	3,3653
2009	januari	2,1418	2,4565	2,5389
2009	februari	1,6283	1,9431	2,034
2009	maart	1,2691	1,6355	1,7745
2009	april	1,012	1,4223	1,6083
2009	mei	0,8844	1,2817	1,4803
2009	juni	0,9134	1,2279	1,4356
2009	juli	0,6097	0,975	1,2129
2009	augustus	0,508	0,8605	1,1154
2009	september	0,4551	0,7721	1,0423
2009	oktober	0,4297	0,7375	1,0167
2009	november	0,4352	0,7162	0,9931
2009	december	0,478	0,712	0,9956
2010	januari	0,437	0,68	0,977
2010	februari	0,421	0,662	0,965
2010	maart	0,406	0,645	0,952
2010	april	0,405	0,645	0,955
2010	mei	0,423	0,687	0,982
2010	juni	0,446	0,728	1,012
2010	juli	0,583	0,849	1,104
2010	augustus	0,64	0,896	1,147
2010	september	0,618	0,881	1,137
2010	oktober	0,784	0,998	1,224
2010	november	0,834	1,042	1,269
2010	december	0,811	1,022	1,251
2011	januari	0,793	1,017	1,254
2011	februari	0,894	1,087	1,352
2011	maart	0,903	1,176	1,483
2011	april	1,127	1,321	1,621
2011	mei	1,243	1,425	1,707
2011	juni	1,279	1,489	1,749
2011	juli	1,422	1,598	1,818
2011	augustus	1,373	1,552	1,755
2011	september	1,347	1,536	1,736
2011	oktober	1,363	1,576	1,776
2011	november	1,227	1,485	1,706
2011	december	1,143	1,426	1,671
2012	januari	0,836	1,222	1,505
2012	februari	0,626	1,048	1,345
2012	maart	0,467	0,858	1,164
2012	april	0,409	0,744	1,04
2012	mei	0,394	0,685	0,97
2012	juni	0,38	0,659	0,935
2012	juli	0,219	0,497	0,779
2012	augustus	0,132	0,332	0,606
2012	september	0,119	0,246	0,484
2012	oktober	0,111	0,208	0,412
2012	november	0,109	0,192	0,36
2012	december	0,111	0,185	0,324
2013	januari	0,113	0,205	0,344
2013	februari	0,12	0,223	0,362
2013	maart	0,118	0,206	0,329
2013	april	0,118	0,209	0,324
2013	mei	0,112	0,201	0,299
2013	juni	0,121	0,21	0,321
2013	juli	0,125	0,221	0,336
2013	augustus	0,128	0,226	0,342
2013	september	0,128	0,223	0,34
2013	oktober	0,128	0,226	0,342
2013	november	0,132	0,223	0,327
2013	december	0,214	0,274	0,371
2014	januari	0,224	0,292	0,396
2014	februari	0,224	0,288	0,387
2014	maart	0,232	0,305	0,407
2014	april	0,253	0,33	0,43
2014	mei	0,259	0,325	0,417
2014	juni	0,153	0,241	0,333
2014	juli	0,096	0,2048	0,305
2014	augustus	0,085	0,192	0,292
2014	september	0,018	0,097	0,2
2014	oktober	0,008	0,083	0,184
2014	november	0,01	0,081	0,182
2014	december	0,023	0,081	0,176
2015	januari	0,005	0,063	0,152
2015	februari	0	0,048	0,126
2015	maart	-0,01	0,027	0,097
2015	april	-0,029	0,005	0,073
2015	mei	-0,05	-0,01	0,057
2015	juni	-0,063	-0,014	0,049
2015	juli	-0,071	-0,019	0,049
2015	augustus	-0,088	-0,028	0,044
2015	september	-0,105	-0,037	0,035
2015	oktober	-0,116	-0,054	0,02
2015	november	-0,14	-0,088	-0,015
2015	december	-0,19	-0,126	-0,04
2016	januari	-0,223	-0,146	-0,061
2016	februari	-0,246	-0,184	-0,115
2016	maart	-0,308	-0,229	-0,134
2016	april	-0,341	-0,249	-0,138
2016	mei	-0,348	-0,257	-0,145
2016	juni	-0,356	-0,268	-0,162
2016	juli	-0,369	-0,295	-0,188
2016	augustus	-0,37	-0,298	-0,189
2016	september	-0,371	-0,302	-0,199
2016	oktober	-0,371	-0,309	-0,207
2016	november	-0,373	-0,313	-0,215
2016	december	-0,37	-0,316	-0,218
2017	januari	-0,371	-0,326	-0,236
2017	februari	-0,372	-0,329	-0,241
2017	maart	-0,372	-0,329	-0,241
2017	april	-0,372	-0,33	-0,246
2017	mei	-0,373	-0,329	-0,251
2017	juni	-0,373	-0,33	-0,267
2017	juli	-0,373	-0,33	-0,273
2017	augustus	-0,372	-0,329	-0,272
2017	september	-0,372	-0,329	-0,273
2017	oktober	-0,372	-0,33	-0,274
2017	november	-0,372	-0,329	-0,274
2017	december	-0,369	-0,328	-0,271
2018	januari	-0,369	-0,328	-0,274
2018	februari	-0,37	-0,329	-0,275
2018	maart	-0,371	-0,328	-0,271
2018	april	-0,372	-0,328	-0,27
2018	mei	-0,371	-0,325	-0,27
2018	juni	-0,37	-0,322	-0,269
2018	juli	-0,37	-0,321	-0,269
2018	augustus	-0,37	-0,319	-0,267
2018	september	-0,371	-0,319	-0,268
2018	oktober	-0,37	-0,318	-0,264
2018	november	-0,369	-0,316	-0,257
2018	december	-0,367	-0,312	-0,241
2019	januari	-0,366	-0,308	-0,236
2019	februari	-0,368	-0,308	-0,232
2019	maart	-0,367	-0,309	-0,23
2019	april	-0,367	-0,31	-0,231
2019	mei	-0,369	-0,312	-0,237
2019	juni	-0,385	-0,329	-0,279
2019	juli	-0,395	-0,365	-0,347
2019	augustus	-0,41	-0,408	-0,405
2019	september	-0,448	-0,418	-0,394
2019	oktober	-0,455	-0,413	-0,362
2019	november	-0,45	-0,401	-0,337
2019	december	-0,453	-0,395	-0,336
2020	januari	-0,4569	-0,3911	-0,3301
2020	februari	-0,4731	-0,4088	-0,3552
2020	maart	-0,4777	-0,4166	-0,3649
2020	april	-0,4281	-0,254	-0,192
2020	mei	-0,4643	-0,272	-0,1431
2020	juni	-0,4929	-0,376	-0,2227
2020	juli	-0,5088	-0,4441	-0,3461
2020	augustus	-0,5173	-0,4797	-0,4329
2020	september	-0,5217	-0,4914	-0,4626
2020	oktober	-0,5385	-0,5091	-0,494
2020	november	-0,5414	-0,5209	-0,509
2020	december	-0,5607	-0,5381	-0,5186
Bron: ECB Statistical Warehouse

3.2 Ontwikkeling Euribor rente
jaar	maand	1 maands (%)	3 maands (%)	6 maands (%)
2003	januari	2,8548	2,8318	2,7581
2003	februari	2,7748	2,6875	2,5777
2003	maart	2,601	2,53	2,4507
2003	april	2,5762	2,5333	2,4695
2003	mei	2,5204	2,4005	2,3084
2003	juni	2,177	2,1519	2,0843
2003	juli	2,1306	2,13	2,0925
2003	augustus	2,1223	2,1404	2,1721
2003	september	2,126	2,1473	2,1776
2003	oktober	2,1001	2,1436	2,1727
2003	november	2,0867	2,159	2,2241
2003	december	2,1315	2,1463	2,1995
2004	januari	2,0759	2,0895	2,1154
2004	februari	2,0606	2,0705	2,0859
2004	maart	2,0428	2,0288	2,0185
2004	april	2,0523	2,0488	2,0614
2004	mei	2,061	2,0859	2,136
2004	juni	2,0762	2,1127	2,1885
2004	juli	2,0755	2,116	2,1878
2004	augustus	2,077	2,1143	2,1691
2004	september	2,0778	2,1186	2,2003
2004	oktober	2,0862	2,1473	2,1906
2004	november	2,1101	2,1703	2,2173
2004	december	2,167	2,1732	2,2065
2005	januari	2,111	2,1454	2,192
2005	februari	2,1039	2,1383	2,1846
2005	maart	2,103	2,1372	2,1918
2005	april	2,1047	2,1372	2,1722
2005	mei	2,1041	2,1256	2,1441
2005	juni	2,1039	2,111	2,1069
2005	juli	2,1064	2,1194	2,1345
2005	augustus	2,1126	2,1325	2,1595
2005	september	2,1152	2,1391	2,1666
2005	oktober	2,1209	2,1966	2,272
2005	november	2,2225	2,3609	2,5002
2005	december	2,4112	2,4729	2,6003
2006	januari	2,3885	2,5117	2,6507
2006	februari	2,4586	2,6004	2,7248
2006	maart	2,6333	2,7226	2,872
2006	april	2,6489	2,7938	2,9561
2006	mei	2,6926	2,889	3,0582
2006	juni	2,8691	2,9857	3,158
2006	juli	2,9389	3,1022	3,2875
2006	augustus	3,0941	3,2265	3,4096
2006	september	3,1572	3,3354	3,5275
2006	oktober	3,3501	3,502	3,6446
2006	november	3,4214	3,5972	3,7281
2006	december	3,64	3,6842	3,7894
2007	januari	3,6159	3,7519	3,8897
2007	februari	3,6511	3,8182	3,9444
2007	maart	3,8439	3,8909	3,9963
2007	april	3,859	3,9753	4,0974
2007	mei	3,9194	4,0714	4,1966
2007	juni	4,0982	4,1478	4,283
2007	juli	4,105	4,2162	4,3585
2007	augustus	4,3081	4,5436	4,5938
2007	september	4,4339	4,7417	4,7513
2007	oktober	4,2355	4,6874	4,6634
2007	november	4,216	4,6385	4,6297
2007	december	4,7114	4,8484	4,8194
2008	januari	4,1973	4,4815	4,5014
2008	februari	4,1821	4,3621	4,3565
2008	maart	4,3046	4,5964	4,593
2008	april	4,3691	4,7835	4,7954
2008	mei	4,3874	4,8574	4,8975
2008	juni	4,4724	4,9405	5,0883
2008	juli	4,4716	4,961	5,1482
2008	augustus	4,4875	4,9652	5,1602
2008	september	4,6599	5,0192	5,219
2008	oktober	4,8313	5,1131	5,1781
2008	november	3,8433	4,2383	4,2948
2008	december	2,9929	3,2926	3,3653
2009	januari	2,1418	2,4565	2,5389
2009	februari	1,6283	1,9431	2,034
2009	maart	1,2691	1,6355	1,7745
2009	april	1,012	1,4223	1,6083
2009	mei	0,8844	1,2817	1,4803
2009	juni	0,9134	1,2279	1,4356
2009	juli	0,6097	0,975	1,2129
2009	augustus	0,508	0,8605	1,1154
2009	september	0,4551	0,7721	1,0423
2009	oktober	0,4297	0,7375	1,0167
2009	november	0,4352	0,7162	0,9931
2009	december	0,478	0,712	0,9956
2010	januari	0,437	0,68	0,977
2010	februari	0,421	0,662	0,965
2010	maart	0,406	0,645	0,952
2010	april	0,405	0,645	0,955
2010	mei	0,423	0,687	0,982
2010	juni	0,446	0,728	1,012
2010	juli	0,583	0,849	1,104
2010	augustus	0,64	0,896	1,147
2010	september	0,618	0,881	1,137
2010	oktober	0,784	0,998	1,224
2010	november	0,834	1,042	1,269
2010	december	0,811	1,022	1,251
2011	januari	0,793	1,017	1,254
2011	februari	0,894	1,087	1,352
2011	maart	0,903	1,176	1,483
2011	april	1,127	1,321	1,621
2011	mei	1,243	1,425	1,707
2011	juni	1,279	1,489	1,749
2011	juli	1,422	1,598	1,818
2011	augustus	1,373	1,552	1,755
2011	september	1,347	1,536	1,736
2011	oktober	1,363	1,576	1,776
2011	november	1,227	1,485	1,706
2011	december	1,143	1,426	1,671
2012	januari	0,836	1,222	1,505
2012	februari	0,626	1,048	1,345
2012	maart	0,467	0,858	1,164
2012	april	0,409	0,744	1,04
2012	mei	0,394	0,685	0,97
2012	juni	0,38	0,659	0,935
2012	juli	0,219	0,497	0,779
2012	augustus	0,132	0,332	0,606
2012	september	0,119	0,246	0,484
2012	oktober	0,111	0,208	0,412
2012	november	0,109	0,192	0,36
2012	december	0,111	0,185	0,324
2013	januari	0,113	0,205	0,344
2013	februari	0,12	0,223	0,362
2013	maart	0,118	0,206	0,329
2013	april	0,118	0,209	0,324
2013	mei	0,112	0,201	0,299
2013	juni	0,121	0,21	0,321
2013	juli	0,125	0,221	0,336
2013	augustus	0,128	0,226	0,342
2013	september	0,128	0,223	0,34
2013	oktober	0,128	0,226	0,342
2013	november	0,132	0,223	0,327
2013	december	0,214	0,274	0,371
2014	januari	0,224	0,292	0,396
2014	februari	0,224	0,288	0,387
2014	maart	0,232	0,305	0,407
2014	april	0,253	0,33	0,43
2014	mei	0,259	0,325	0,417
2014	juni	0,153	0,241	0,333
2014	juli	0,096	0,2048	0,305
2014	augustus	0,085	0,192	0,292
2014	september	0,018	0,097	0,2
2014	oktober	0,008	0,083	0,184
2014	november	0,01	0,081	0,182
2014	december	0,023	0,081	0,176
2015	januari	0,005	0,063	0,152
2015	februari	0	0,048	0,126
2015	maart	-0,01	0,027	0,097
2015	april	-0,029	0,005	0,073
2015	mei	-0,05	-0,01	0,057
2015	juni	-0,063	-0,014	0,049
2015	juli	-0,071	-0,019	0,049
2015	augustus	-0,088	-0,028	0,044
2015	september	-0,105	-0,037	0,035
2015	oktober	-0,116	-0,054	0,02
2015	november	-0,14	-0,088	-0,015
2015	december	-0,19	-0,126	-0,04
2016	januari	-0,223	-0,146	-0,061
2016	februari	-0,246	-0,184	-0,115
2016	maart	-0,308	-0,229	-0,134
2016	april	-0,341	-0,249	-0,138
2016	mei	-0,348	-0,257	-0,145
2016	juni	-0,356	-0,268	-0,162
2016	juli	-0,369	-0,295	-0,188
2016	augustus	-0,37	-0,298	-0,189
2016	september	-0,371	-0,302	-0,199
2016	oktober	-0,371	-0,309	-0,207
2016	november	-0,373	-0,313	-0,215
2016	december	-0,37	-0,316	-0,218
2017	januari	-0,371	-0,326	-0,236
2017	februari	-0,372	-0,329	-0,241
2017	maart	-0,372	-0,329	-0,241
2017	april	-0,372	-0,33	-0,246
2017	mei	-0,373	-0,329	-0,251
2017	juni	-0,373	-0,33	-0,267
2017	juli	-0,373	-0,33	-0,273
2017	augustus	-0,372	-0,329	-0,272
2017	september	-0,372	-0,329	-0,273
2017	oktober	-0,372	-0,33	-0,274
2017	november	-0,372	-0,329	-0,274
2017	december	-0,369	-0,328	-0,271
2018	januari	-0,369	-0,328	-0,274
2018	februari	-0,37	-0,329	-0,275
2018	maart	-0,371	-0,328	-0,271
2018	april	-0,372	-0,328	-0,27
2018	mei	-0,371	-0,325	-0,27
2018	juni	-0,37	-0,322	-0,269
2018	juli	-0,37	-0,321	-0,269
2018	augustus	-0,37	-0,319	-0,267
2018	september	-0,371	-0,319	-0,268
2018	oktober	-0,37	-0,318	-0,264
2018	november	-0,369	-0,316	-0,257
2018	december	-0,367	-0,312	-0,241
2019	januari	-0,366	-0,308	-0,236
2019	februari	-0,368	-0,308	-0,232
2019	maart	-0,367	-0,309	-0,23
2019	april	-0,367	-0,31	-0,231
2019	mei	-0,369	-0,312	-0,237
2019	juni	-0,385	-0,329	-0,279
2019	juli	-0,395	-0,365	-0,347
2019	augustus	-0,41	-0,408	-0,405
2019	september	-0,448	-0,418	-0,394
2019	oktober	-0,455	-0,413	-0,362
2019	november	-0,45	-0,401	-0,337
2019	december	-0,453	-0,395	-0,336
2020	januari	-0,4569	-0,3911	-0,3301
2020	februari	-0,4731	-0,4088	-0,3552
2020	maart	-0,4777	-0,4166	-0,3649
2020	april	-0,4281	-0,254	-0,192
2020	mei	-0,4643	-0,272	-0,1431
2020	juni	-0,4929	-0,376	-0,2227
2020	juli	-0,5088	-0,4441	-0,3461
2020	augustus	-0,5173	-0,4797	-0,4329
2020	september	-0,5217	-0,4914	-0,4626
2020	oktober	-0,5385	-0,5091	-0,494
2020	november	-0,5414	-0,5209	-0,509
2020	december	-0,5607	-0,5381	-0,5186
Bron: ECB Statistical Warehouse

Door de renteswaps betalen decentrale overheden sindsdien een vaste rente die doorgaans hoger ligt dan de initiële variabele rente van de onderliggende lening. Het CBS heeft ook een raming gemaakt hoeveel geld decentrale overheden hierdoor kwijt zijn aan extra rentebetalingen. Figuur 3.3 laat een tijdreeks zien van de vaste rente die betaald wordt aan de bank minus de oorspronkelijke variabele Euribor rente die decentrale overheden terugkrijgen van de bank als gevolg van de renteswap.

In de periode 2012 – 2019 waren zij ongeveer 63 miljoen euro per jaar meer kwijt aan rentebetalingen door deze renteswaps. In 2020 viel dit bedrag terug tot 48 miljoen euro, omdat er dat jaar relatief meer swapcontracten ten einde liepen dan in voorgaande jaren.

3.3 Effect renteswaps op rentebetalingen van decentrale overheden
jaar	Gemeenten (mln euro)	Provincies (mln euro)	Gemeenschappelijke Regelingen (mln euro)
2002	0	0	0
2003	0	0	0
2004	-2	0	0
2005	-1	0	0
2006	0	0	0
2007	1	0	1
2008	-1	-1	0
2009	-9	-8	-2
2010	-18	-6	-2
2011	-21	-7	-1
2012	-47	-12	-3
2013	-47	-15	-3
2014	-52	-9	-4
2015	-54	-10	-4
2016	-54	-10	-4
2017	-54	-10	-3
2018	-51	-10	-3
2019	-47	-9	-3
2020	-37	-9	-2

3.3 Effect renteswaps op rentebetalingen van decentrale overheden
jaar	Gemeenten (mln euro)	Provincies (mln euro)	Gemeenschappelijke Regelingen (mln euro)
2002	0	0	0
2003	0	0	0
2004	-2	0	0
2005	-1	0	0
2006	0	0	0
2007	1	0	1
2008	-1	-1	0
2009	-9	-8	-2
2010	-18	-6	-2
2011	-21	-7	-1
2012	-47	-12	-3
2013	-47	-15	-3
2014	-52	-9	-4
2015	-54	-10	-4
2016	-54	-10	-4
2017	-54	-10	-3
2018	-51	-10	-3
2019	-47	-9	-3
2020	-37	-9	-2

²⁾ Euro Interbank Offered Rate. Dit is het benchmarktarief op de geldmarkt (kredieten tot 1-2 jaar). De Euribor wordt doorgaans in de financiële wereld gebruikt voor het vaststellen van renten voor afgeleide producten. Hieronder vallen ook Renteswaps. De hoogte van de Euribor correleert sterkt met de basisherfinancieringsrente (refirente), van de ECB en de verwachte ontwikkeling hiervan.

Recente publicaties en cijfers

Op het gebied van de overheidsfinanciën zijn in de afgelopen kwartalen de onderstaande publicaties uitgebracht. Cijfers zijn te vinden in de CBS databank StatLine. Meer informatie is benaderbaar via de themapagina Overheid en politiek.

Publicaties

Overheidsfinanciën, vierde kwartaal 2021

Gemeenten begroten 11,5 miljard euro aan heffingen in 2022

Bijna 6 miljard euro aan wegenbelasting in 2022

Overheidsfinanciën, derde kwartaal 2021

StatLine

Overheid; schuldgaranties, buiten balans PPS, niet-renderende leningen

Overheidsfinanciën; kerncijfer s

Overheid; financiële balans, marktwaarde, overheidssectoren

Overheidsinkomsten; transacties en overheidssectoren

Overheid; ontvangen belastingen en wettelijke premies

Overheidsschuld; schuldtitel, geldgever, waarderingsgrondslag, sectoren

Overheidsuitgaven; transacties en overheidssectoren

Saldo en schuld; overheidssectoren

Overheidsproductie en -consumptie; transacties en overheidssectoren

Centrale overheid; inkomsten en uitgaven per maand op kasbasis

Socialezekerheidsfond sen: inkomsten en uitgaven

Overheidsbalans; activa en passiva

Overheid; sociale uitkeringen

Waterschappen; tarieven heffingen

Opbrengsten waterschapsheffingen; begrotingen en realisatie

Decentrale overheden; EMU-saldo, begroting 2020-2022

Kerncijfers gemeentebegrotingen, heffingen per gemeente

Kerncijfers gemeentebegrotingen, heffingen naar regio en grootteklasse

Gemeentebegrotingen; heffingen naar regio en grootteklasse

Gemeentebegrotingen; heffingen per gemeente

Decentrale overheden; EMU-saldo, begroting 2019-2021