Markt voor energieprijzen

De prijs die consumenten en bedrijven betalen voor hun energie is afhankelijk van veel verschillende factoren.Een deel van de prijs bestaat uit belastingen en gereguleerde componenten, een ander deel wordt bepaald door marktontwikkelingen. Hoewel de meeste consumenten en bedrijven alleen een elektriciteit- en gasaansluiting hebben, zijn ook de prijsontwikkelingen van andere energiemarkten van belang. De gebeurtenissen op de internationale energiemarkten hebben namelijk vaak met elkaar te maken omdat energie (zowel elektriciteit als aardgas, olie en kolen) tussen verschillende landen verhandeld kan worden. En met name bij elektriciteit is de afhankelijkheid van andere energiedragers groot omdat elektriciteit in veel gevallen wordt opgewekt uit brandstoffen zoals aardgas of kolen. Bij schaarste aan kolen, kunnen sommige landen overschakelen op aardgas en daarmee indirect de prijs voor aardgas opdrijven voor de wereldmarkt.

In het najaar van 2021 is er veel aandacht geweest voor de krapte op de Nederlandse gasmarkt. Deze krapte was nieuw voor de Nederlandse markt omdat Nederland voorheen voldoende eigen productie had via het Groningse gasveld. Nu deze productie grotendeels is weggevallen, moesten de voorraden worden aangevuld met buitenlandse import. Omdat er op de internationale markt weinig gas voor handen was, werden de opslagen minder goed gevuld dan in voorgaande jaren. De voorraadstanden van de Nederlandse opslagen zijn terug te vinden in de Statlinetabel ‘Aardgasbalans; aanbod en verbruik’. Schaarste zorgt voor hoge gasprijzen, die weer invloed hebben op de productieprijzen in de industrie. Met name voor de energie intensieve industrie, zoals de kunstmest industrie, zijn hoge prijzen nadelig voor de concurrentiepositie. Het CBS maakt wekelijks cijfers voor het gebruik van aardgas in de industrie.

Hoewel het afbouwen van de gaswinning in Groningen dus van invloed is geweest op de Nederlandse gashuishouding is dit zeker niet de enige reden voor de internationale prijsstijging van energiedragers. De prijs van andere energiedragers wordt ook beïnvloed door de conjunctuur. Bij het aantrekken van de economie stijgt namelijk de vraag naar energiedragers. Deze stijging werkt extra hard door in de elektriciteitssector omdat de rechten voor het uitstoten van CO2, zogenaamde emissierechten, ook fors zijn gestegen. Deze prijsstijging is echter niet voor elke elektriciteitsproducent even nadelig. Kolencentrales hebben er meer last dan gascentrales omdat ze meer CO2 per eenheid elektriciteit uitstoten. Bronnen zoals kernenergie, zon en wind hebben er helemaal geen last omdat zij geen CO2 uitstoten tijdens de productie van elektriciteit. Hoeveel elektriciteit is geproduceerd met welke bronnen, is terug te vinden in de StatLinetabel ‘Elektriciteitsbalans; aanbod en verbruik’.

In de tabel Marktprijzen Energie staan de lopende prijzen op de groothandelsmarkt voor elektriciteit, gas, steenkool, olie en CO2. De cijfers over de lopende marktprijzen van elektriciteit, gas, steenkool, olie en CO2 zijn specifiek bedoeld voor de klimaat- en energieverkenning (KEV). Ook staan op StatLine de producentenprijzen van aardgas, aardolie en aardolieproducten, steenkool en elektriciteit ingedeeld naar bedrijfstak en naar productgroep.

Naast de prijsontwikkelingen op de groothandelsmarkt kunnen ook er andere factoren invloed hebben op de prijsvorming. Onvoorziene, langdurige storingen bij centrales kunnen de prijs sterk omhoog duwen terwijl de opwek van duurzame energie op een zonnige dag met veel wind de prijs juist sterk kan laten dalen. Het CBS schrijft regelmatig artikelen over elke factoren invloed hebben gehad op de elektriciteitsproductie. Hier is dat bijvoorbeeld terug te lezen voor het 3e kwartaal van 2021.