Nederlandse gemeenten doen inspiratie op bij het Portugese statistiekbureau

/ Auteur: Miriam van der Sangen
Portugal staat voor veel uitdagingen. In het afgelopen decennium is er een daling geweest van het aantal geboortes in het land en nam de vergrijzing sterk toe. Ook is de werkloosheid onder jongeren groot en vertrekken er velen naar het buitenland. Om dat tij te keren, is het Instituto Nacional de Estatistica (INE/ het Portugese CBS) gestart met een aantal ambitieuze en innovatieve projecten. Dat doen zij in samenwerking met lokale overheden. Een aantal Nederlandse bestuurders bezochten INE om inspiratie op te doen.

Kennis en netwerken

De studiereis naar Portugal werd georganiseerd door FAMO. Dat is de federatie van Algemene Middelenmanagers bij de Nederlandse overheid. Het is een actieve vereniging met als doel haar leden kennis te bieden en hen te laten netwetwerken met vakgenoten. ‘Het oogmerk van FAMO is de advies- en beslisfunctie van de leden te ondersteunen. Dat doen we in overleg met diverse organisaties, bijvoorbeeld met de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG). Daarnaast is FAMO sparringpartner van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Financiën en de VNG. Daarbij is de insteek te komen tot uitvoerbare wetgeving en ondersteuning bij de invoering van die wetgeving’, aldus Eduard Kerssemakers. Hij is voorzitter van FAMO.

Inzet en creativiteit

Kerssemakers maakte samen met een aantal Nederlandse bestuurders op lokaal niveau kennis met INE, dat is gezeteld in de hoofdstad Lissabon. ‘Wij waren onder de indruk van de inzet en creativiteit van de Portugese ambtenaren om met weinig middelen tot een goede samenwerking te komen tussen de overheid en het maatschappelijk middenveld en bedrijven. Het scheppen van werkgelegenheid en investeringen door het bedrijfsleven zijn daarbij de uitgangspunten. Een voorbeeld hiervan is de X Factory, waarbij bedrijfsleven en creatieve jongeren met facilitering van de gemeente Lissabon er in slagen om van een oud industrieterrein een gezellig design- en horecagebied te maken.’

Terugkijkend op het bezoek is vooral de creativiteit waarmee de Portugese overheid invulling geeft aan samenwerking met de burgers opvallend

Uitdagingen op demografisch gebied

Ook Femke Rhouat, managing director bij PinkRoccade-local government, reisde mee. Haar organisatie houdt zich vooral bezig met het leveren van software aan gemeenten, provincies en andere lokale overheden. ‘We vinden kennisuitwisseling en netwerken belangrijk. Voor deze reis was de keuze voor INE - mede door de goede contacten met het Nederlandse CBS - snel gemaakt. Portugal, INE en de lokale overheden staan voor grote uitdagingen, vooral op demografisch gebied. Zo is er sprake van een dalend aantal geboortes, enorme vergrijzing, recessie en grote aantallen jongeren die vanwege werkloosheid naar het buitenland vertrekken. Tien procent van de bevolking woont in Lissabon of Porto, een deel langs de kust, maar de rest van het land is vrijwel niet bewoond. Dat levert complexe problemen op.’ Volgens Rhouat wil Lissabon zich zelf op de kaart zetten als één van de meest creatieve, innovatieve steden van Europa. Het heeft de ambitie het Silicon Valley van Europa te willen worden en daar vloeien een aantal projecten uit voort. ‘Eén van die projecten is het begeleiden van start-ups met coaches, financiering, kennis en netwerken. INE heeft dit opgepakt samen met de gemeente Lissabon.’

Veel inspiratie

Rhouat toont zich erg onder de indruk van het bezoek aan INE, waar zowel door afgevaardigden van het statistiekbureau als van de gemeente Lissabon boeiende lezingen werden gehouden. ‘We werden ontvangen door de vice-president Helena Cordeiro van INE, die over haar organisatie vertelde. Verder verzorgde Paula Costa, directeur van de afdeling financiën bij de gemeente Lissabon, een lezing over de gemeentelijke organisatie en de financiële processen. Veel inspiratie deden we op door het enthousiasmerende verhaal van Paulo de Carvalho, directeur economie en innovatie van de gemeente Lissabon, over de diverse projecten om de Portugese hoofdstad tot één van de meest concurrerende en innovatieve steden van Europa te maken. De gemeente Lissabon als vooruitdenker aan de slag met de uitdagingen van nu.’    

Creativiteit

Tijdens de bezoeken viel op dat het leeuwendeel van de hogere bestuurlijke en ambtelijke functies door vrouwen wordt bekleed. ‘De emancipatie heeft in Portugal alle aandacht’, aldus Kerssemakers. ‘Bij INE ontmoetten we ook opvallend veel medewerkers op hogere leeftijd.’ Terugkijkend op het bezoek vindt hij vooral de creativiteit waarmee de Portugese overheid invulling geeft aan samenwerking met de burgers opvallend. ‘Het blijkt dat wij als Nederlandse overheidsmedewerkers ten aanzien van burgerparticipatie kunnen leren van onze Portugese collega’s. Verder laat de praktijk van Portugal zien dat creatief denken, innoveren en samenwerken niets te maken heeft met de leeftijd van de betrokken personen, maar alles met hun instelling om er samen een succes van te maken.’     

Kennisuitwisseling

De FAMO-reis vloeit voort uit een reeks van gebeurtenissen. CBS verzorgde eind 2015 op verzoek van PinkRoccade een presentatie over big data bij een bijeenkomst van gemeentesecretarissen. Daar bleek dat FAMO in het kader van kennisuitwisseling plannen had om naar Portugal te gaan. CBS polste vervolgens of het Portugese CBS als gastheer zou willen optreden, want in het voorjaar van 2016 was er ook een grote statistische conferentie in Lissabon (DGINS), waar eveneens een CBS-delegatie bij aanwezig was. De eerste reacties vanuit Portugal waren direct enthousiast. CBS speelde bij de nadere uitwerking van het bezoek ook nog een rol in het samenstellen van het programma.  

Relevante links