6. Samenvatting
Deze nota bevat resultaten over het verplaatsingsgedrag van de inwoners van het meerwerkgebied metropoolregio Rotterdam Den Haag. De cijfers in deze rapportage zijn gebaseerd op respondenten uit 23 gemeenten (indeling 2020) in de provincie Zuid-Holland (zie bijlage A). De resultaten zijn weergegeven voor het totale jaar en voor verschillende selecties van dagen voor zowel ODiN 2019 en ODiN 2020. In veel gevallen zijn uitsplitsingen gemaakt naar vervoerwijze en motief. De significantie van verschillen tussen ODiN 2019 en 2020 is getoetst.
ODiN 2020 laat een trendbreuk in het mobiliteitsbeeld zien in vergelijking met ODiN 2019. Dit geldt voor vrijwel alle indicatoren en zowel voor het landelijke beeld als voor het mobiliteitsbeeld van de inwoners van 6 jaar of ouder in de metropoolregio Rotterdam Den Haag. Het ongekend omvangrijke pakket aan maatregelen dat het kabinet gedurende 2020 heeft genomen om de gevolgen van de coronapandemie in goede banen te leiden, ligt hier mede aan ten grondslag. In maart 2020 maakte het kabinet de eerste algemene maatregelen bekend om het coronavirus te bestrijden zoals de handen wassen, in de elleboog niezen en geen handen meer schudden. Medio maart besluit het kabinet om een gedeeltelijke (‘intelligente’) lockdown door te voeren. Aan mensen wordt onder andere gevraagd om indien mogelijk thuis te werken en alleen naar de winkel te gaan. Ook volgen er beperkingen voor de luchtvaart en het openbaar vervoer, en worden bijeenkomsten verboden (enkele uitzonderingen daargelaten). Het wordt stiller op straat, de meeste files in de ochtend en avondspits verdwijnen (Rijkswaterstaat, 2021). De maatregelen van maart worden heel april verlengd. In mei worden financiële steunpakketten ingevoerd voor zelfstandigen, bedrijven en andere instellingen die door de lockdown worden getroffen. Na de meivakantie openen basisscholen weer gedeeltelijk en mogen kinderdagverblijven open. In juni 2020 volgt een volledige heropening van het basisonderwijs. Het openbaar vervoer gaat weer volledig rijden maar mondkapjes dragen is er verplicht. In juli is wat mobiliteit betreft de opdracht om anderhalve meter afstand te houden tot de medemensen die niet tot je 'bubbel' behoren de belangrijkste maatregel in het verkeer met anderen. Echter het aantal besmettingen dat na de eerste lockdown gezakt was, loopt na de zomervakantie weer op. In september komt het kabinet tot de conclusie dat de maatregelen toch weer aangescherpt dienen te worden teneinde de bezetting door coronapatiënten in de ziekenhuizen niet te hoog te laten oplopen. De aangescherpte maatregelen van eind september blijken onvoldoende effect te hebben. Er volgt een tweede golf met hoge aantallen coronabesmettingen. Daarom volgt half oktober een gedeeltelijke lockdown die verlengd en verzwaard wordt in november omdat de maatregelen tegen het virus niet voldoende bleken te zijn om de besmettingen genoeg terug te dringen. In december volgt zelfs een volledige lockdown omdat de tot dan toe geldende maatregelen er niet voor zorgen dat het aantal coronabesmettingen terugloopt. Het jaar 2020 eindigt met een verbod het afsteken van de meeste soorten vuurwerk op oudejaarsavond.
Totale vervoersprestatie
Het totale aantal reizigerskilometers gemaakt door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag is in 2020 significant gedaald met een derde en bedraagt ruim 16,8 miljard reizigerskilometers. Voor alle modaliteiten is het verschil tussen 2019 en 2020 significant gewijzigd. Voor alle modaliteiten met uitzondering van lopen, waarbij de vervoersprestaties significant is gestegen, is de vervoersprestatie significant gedaald. De vervoersprestatie van lopen is toegenomen met 15 procent. Deze verschillen in de mobiliteit tussen 2019 en 2020 in de metropoolregio Rotterdam Den Haag komen in grote lijnen overeen met het landelijke beeld.
De vervoersprestatie van de trein daalde in 2020 met 69 procent en ook de vervoersprestatie met bus, tram en metro zijn meer dan gehalveerd in vergelijking met 2019. De vervoersprestatie van de personenautobestuurders en personenautopassagiers daalden met respectievelijk 26 en 29 procent. Brom- en snorfietskilometers namen af met bijna een derde. Bij de ‘overige vervoerwijzen’ (waaronder bestelauto) bedroeg de afname van de vervoersprestatie meer dan een derde deel in 2020. De vervoersprestatie met de fiets was 14 procent lager dan in 2019.
Reguliere reizigerskilometers
De totale reguliere reizigerskilometers waren in 2020 16,77 miljard. Dat is significant lager (-33 procent) dan in 2019. Uitgesplitst naar vervoerwijzen, zijn de reizigerskilometers van alle afzonderlijke modaliteiten in 2020 significant afgenomen in vergelijking met 2019, behalve voor ‘lopen’ dat nam juist significant toe.
Voor de personenauto als bestuurder en de personenauto als passagier is het aantal reguliere reizigerskilometers afgenomen met meer dan een kwart. Het aantal reguliere kilometers met het openbaar vervoer is met meer dan de helft gedaald (trein: -69 procent, bus, tram en metro: -61 procent). Op de fiets zijn in 2020 280 miljoen kilometer minder afgelegd dan in 2019. Dit is een daling van 14 procent. Het aantal brom- en snorfietskilometers afgelegd door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag nam in 2020 af met 57 miljoen ofwel -31 procent in vergelijking met 2019. Het aantal kilometers met ‘overige vervoerwijzen’ is in dezelfde periode afgenomen met 43 procent.
Uitgesplitst naar niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers enerzijds en beroepsmatige reguliere reizigerskilometers anderzijds zijn vergeleken met 2019 zowel de kilometers gemaakt voor niet-beroepsmatige motieven als voor beroepsmatige motieven significant afgenomen met respectievelijk bijna 8 miljard (-33 procent) en 323 miljoen (-37 procent).
Uit de verdeling van de niet-beroepsmatige kilometers naar vervoerwijze volgt dat in 2020 het aantal kilometers voor alle afzonderlijke vervoerwijzen significant verschilt met 2019.
Het aantal niet-beroepsmatige reizigerskilometers voor ‘lopen’ is significant toegenomen met 16 procent. Het aantal kilometers gereisd door personenautobestuurders, personenautopassagiers, met het openbaar vervoer, met brom-of snorfiets en fiets, voor niet-beroepsmatige motieven is significant afgenomen. De mate waarin de significante afname bij de genoemde vervoerwijzen verschilt van 2019 komt grotendeels overeen met de afnames bij de totale vervoersprestatie.
De reguliere reizigerskilometers op doordeweekse dagen (inclusief feestdagen) in 2020 zijn in totaal 11,9 miljard. Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers op werkdagen (exclusief doordeweekse feestdagen) is 11,6 miljard. Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers op maandagen tot en vrijdagen (met of zonder doordeweekse feestdagen is afgenomen met 35 procent ten opzichte van 2019.
Ook was de afname van het aantal reguliere reizigerskilometers op ‘werkdagen’ (doordeweekse dagen exclusief feestdagen) significant voor personenauto als bestuurder (-35 procent), personenautopassagier (-28), brom- en snorfiets (-39 procent), fiets (-16 procent). Ook het openbaar vervoer nam significant af. In 2020 nam het aantal reizigerskilometers met de trein af met ruim twee derde, het aantal reizigerskilometers met bus-, tram en metro met een kleine twee derde. Met ‘overige vervoerwijzen’ werden in 2020 44 procent minder kilometers afgelegd. Daarentegen nam het lopen op ‘werkdagen’ toe met 10 procent.
Voor alle motieven was de afname (totaal alle dagen) in 2020 significant. Het aantal reguliere reizigerskilometers afgelegd voor het motief 'Zakelijk en beroepsmatig‘ is vergeleken met 2019 ruim gehalveerd (-55 procent). Het aantal kilometers ‘Van en naar het werk' nam af met 39 procent, voor ‘Onderwijs of cursus volgen' zijn in 2020 ruim de helft (-52 procent) minder kilometers afgelegd. Voor ‘Recreatieve’ doeleinden zijn in 2020 door de inwoners van de metropoolregio ruim een kwart minder kilometers overbrugd dan in 2019 en voor ’Winkelen en boodschappen doen’ ruim een vijfde.
Op ‘werkdagen exclusief doordeweekse feestdagen’ was de afname in kilometers voor alle afzonderlijke motieven grotendeels vergelijkbaar met de afname op ‘alle dagen’.
Aantal verplaatsingen per persoon per dag
In ODiN 2020 (alle dagen) is het gemiddeld aantal verplaatsingen per 1 000 inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag significant lager (-17 procent) dan in ODiN 2019. Het totaal aantal verplaatsingen op ‘werkdagen’ (doordeweekse dagen exclusief feestdagen) is eveneens significant en 16 procent lager. Ook op ‘weekend- en feestdagen’, is het aantal verplaatsingen significant lager dan in ODiN 2019 (namelijk -17 procent).
Zowel op ‘alle dagen’ als op ‘werkdagen’ is in 2020 het aantal verplaatsingen voor alle vervoerwijzen significant gewijzigd met uitzondering van de brom-of snorfiets.
Op ‘weekend- en feestdagen’ is ook het aantal verplaatsingen voor alle vervoerwijzen waarvoor een betrouwbare waarde kon worden berekend significant gewijzigd behalve voor de groep ‘overig’
Op ‘alle dagen’, ‘werkdagen’ en ‘weekend- en feestdagen’ is in 2020 het aantal loopverplaatsingen significant toegenomen met respectievelijk 16 procent, 15 procent en 20 procent.
Op ‘werkdagen’ en op ‘weekend- en feestdagen’ is de afname van het aantal verplaatsingen door personenautobestuurders in 2020 respectievelijk -16 procent en -27 procent. Het aantal verplaatsingen van personenautopassagiers nam af op ‘werkdagen’ met 19 procent en op ‘weekend- en feestdagen’ met 28 procent. Het aantal verplaatsingen met de trein door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag op ‘werkdagen’ was in 2020 bijna twee derde minder dan in 2019 . Op ‘weekend- en feestdagen’ kon geen betrouwbare waarde worden berekend.
Het aantal verplaatsingen met bus, tram en metro op ‘werkdagen’ nam in 2020 af tot minder dan de helft van 2019 (-55 procent) en op ‘weekend- en feestdagen’ tot bijna de helft (-46 procent). De verplaatsingen met de fiets namen af met respectievelijk 16 procent op ‘werkdagen’ en 17 procent op ‘weekend- en feestdagen’.
Het aantal verplaatsingen op een ‘gemiddelde dag’ en, op een ‘werkdag’ voor het motief 'Van en naar het werk' is in 2020 significant afgenomen met 34 procent. Het verschil is niet significant voor een ‘weekend- en feestdag’. Ook voor het motief 'Zakelijk en beroepsmatig' is het aantal verplaatsingen op een gemiddelde dag en op een werkdag significant afgenomen met respectievelijk -42 procent en -41 procent. Daarnaast daalde het aantal verplaatsingen gemaakt voor het motief ‘Diensten en verzorging’ significant met rond een derde op ‘alle dagen’ en ‘werkdagen’. Ook een relatief grote daling van 2019 op 2020 gold voor het motief ‘Onderwijs of cursus volgen’. Inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder maakten zowel op ‘alle dagen’ als op ‘werkdagen’ ruim een derde minder verplaatsingen voor dit doel in 2020 vergeleken met 2019. Het aantal recreatieve verplaatsingen nam significant af met 9 procent op ‘alle dagen’ en met 20 procent op ‘weekend- en feestdagen’.
Gemiddeld afgelegde afstand per verplaatsing
Voor zowel ‘alle dagen’, een gemiddelde ‘werkdag’ als op een gemiddelde ‘weekend- en/of feestdag’ is de gemiddelde afstand per verplaatsing in 2020 een vijfde deel korter dan in 2019.
In ODiN 2020 verschilt de (totale) gemiddelde verplaatsingsafstand (‘alle dagen’) significant met ODiN 2019 en is het aantal verplaatsingen ook significant lager dan in ODiN 2019. Samen draagt dit bij aan het significant lagere aantal reizigerskilometers ten opzichte van ODiN 2019 gemaakt door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder.
De gemiddelde afstand per verplaatsing met de personenauto als bestuurder is in 2020 significant korter dan in 2019 (-9 procent op ‘alle dagen’, -12 procent op ‘werkdagen’). Daarnaast is alleen de gemiddelde afstand per verplaatsing van de categorie ‘bus, tram en metro’ in 2020 significant gewijzigd op zowel ‘alle dagen’ als op ‘werkdagen’ ten opzichte van 2019 (-17 procent). De gemiddelde verplaatsingsafstand naar reismotief is in 2020 voor elk type dag significant korter dan in 2019 . Op zowel ‘alle dagen’ als op ‘werkdagen’ is de gemiddelde afstand per verplaatsing korter voor de motieven ‘Van en naar het werk’ (respectievelijk -9 procent en -9 procent) en ‘Zakelijk en beroepsmatig’ (-23 procent en -25 procent). De gemiddelde verplaatsingsafstand voor ‘Recreatief totaal en overig’ is significant korter in 2020 op zowel ‘alle dagen’ (-19 procent), werkdagen (-16 procent) als ook op weekend- en feestdagen (-20 procent). Op elk van de 3 type dagen werd ook gemiddeld een significant kortere afstand per verplaatsing afgelegd voor het motief ‘winkelen en boodschappen doen’ (afstand was een vijfde korter in 2020 dan in 2019). De gemiddelde verplaatsingsafstand voor ‘Onderwijs of cursus volgen’ was in 2020 ongeveer een kwart korter.
Verkeersdeelname en deelname openbaar vervoer
In 2020 namen significant minder inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder deel aan het verkeer dan in 2019. In 2020 nam 69 procent van de inwoners deel aan het verkeer, in 2019 was dat nog bijna 81 procent.
De deelname aan het openbaar vervoer door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder is in 2020 meer dan gehalveerd ten opzichte van 2019.