4. Arbeidsmarkt

In dit hoofdstuk wordt de ontwikkeling op de arbeidsmarkt in de provincies en de grote steden besproken. Er wordt ingegaan op de werkgelegenheid, de werkloosheid en de spanning op de arbeidsmarkt. Ook wordt ingezoomd op de arbeidsparticipatie per gemeente.

Sterke groei werkgelegenheid

De werkgelegenheid steeg in 2022 sterk, met 3,6 procent. Dit is een toename van 285 duizend arbeidsjaren. In 2021 zorgde het economisch herstel na de coronacrisis ook al voor een flinke werkgelegenheidsgroei, die toen uitkwam op een groei van 189 duizend arbeidsjaren. Het verdere herstel zorgde ervoor dat de werkgelegenheid in 2022 nog sterker toenam. 

De werkgelegenheid groeide in alle provincies met 3 procent of meer ten opzichte van 2021. Noord-Holland had met 4,2 procent de grootste toename. Groningen en Drenthe hadden de kleinste groei (3,2 procent). In 2021 groeide de werkgelegenheid in die twee provincies juist harder dan landelijk.

Behalve in arbeidsjaren kan de werkgelegenheid ook worden weergegeven in het aantal werkzame personen. In totaal waren in 2022 ruim 10,1 miljoen mensen werkzaam in Nederland. Dat zijn er ruim 384 duizend meer dan een jaar eerder, een toename van 3,9 procent. In 2021 groeide het aantal werkzame personen met bijna 189 duizend. 

Zuid-Holland kende in absolute aantal de grootste stijging, ruim 79 duizend. In Noord-Holland groeide dit aantal met ruim 78 duizend en in Noord-Brabant met bijna 58 duizend. Deze drie provincies nemen meer dan de helft van de stijging voor hun rekening. Relatief gezien steeg het aantal werkzame personen het sterkst in Noord-Holland, met 4,4 procent. In 2021 was de groei van het aantal werkzame personen in Noord-Holland nog het laagst van alle provincies, met 1,6 procent.

Meer zelfstandigen

In 2022 werkte bijna 83 procent van de werkzame personen in Nederland in loondienst. De overige werkenden zijn zelfstandigen. Met circa 21 procent zijn er Fryslân en Zeeland relatief veel zelfstandigen. In Utrecht werken relatief veel mensen in loondienst. De groei van het aantal zelfstandigen was in 2022 met 5,6 procent fors hoger dan de groei van het totaal aantal werkzame personen, dat met 3,9 procent steeg. In Zuid-Holland was de groei van het aantal zelfstandigen het grootst met bijna 20 duizend.

In bijna alle bedrijfstakken is het aandeel zelfstandigen in Fryslân hoger dan landelijk. Daarnaast hangt het aandeel van zelfstandigen in het aantal werkzame personen ook samen met de economische structuur in de verschillende provincies. In de bedrijfstakken landbouw en bouwnijverheid werken relatief veel zelfstandigen. Deze bedrijfstakken zijn in Fryslân relatief groot. In de provincie Utrecht is het aandeel van zelfstandigen het laagst, maar is wel de grootste stijging zichtbaar. In Utrecht is de zakelijke dienstverlening een relatief grote bedrijfstak. In deze bedrijfstak is het aantal zelfstandigen de afgelopen jaren sterk toegenomen.

Werkloosheid

In 2023 was het werkloosheidspercentage in de twaalf Nederlandse provincies nagenoeg gelijk aan 2022. In drie provincies daalde het 0,1 procentpunt, in vijf steeg het 0,1 procentpunt en in vier provincies bleef het werkloosheidspercentage gelijk. Groningen kende met 4,0 procent van de beroepsbevolking de hoogste werkloosheid, Zeeland met 2,9 procent de laagste. Het werkloosheidspercentage steeg in 2023 in twee van de vier grote steden: in Amsterdam met 0,3 procentpunt, in Utrecht 0,2 procentpunt. In Rotterdam en Den Haag bleef de werkloosheid gelijk. Rotterdam kent al jaren de hoogste werkloosheid van de vier grote steden (5,3 procent in 2023).  

Afname spanning arbeidsmarkt in 2023

In 2023 was de spanning op de Nederlandse arbeidsmarkt voor het eerst sinds de coronaperiode iets lager dan het voorafgaande jaar. De spanning nam af van 127 naar 118 openstaande vacatures per 100 werklozen. De afname gold voor alle twaalf provincies. Net als in 2022 was de spanning in 2023 het hoogst in Zeeland, met 154 vacatures per 100 werklozen. De spanning is ook relatief hoog in de provincie Utrecht. De spanning was relatief laag in de provincies Flevoland en Groningen met respectievelijk 93 en 91 vacatures per 100 werklozen in 2023. 

Arbeidsparticipatie

In 2023 hadden ruim 7 op de 10 Nederlanders van 15 tot 75 jaar betaald werk. De zogenoemde nettoarbeidsparticipatie⁴⁾ was het hoogst in de provincie Utrecht (75,6 procent) en het laagst in Limburg (69,1 procent). De arbeidsparticipatie steeg in 2023 in alle provincies.

In 2023 was de arbeidsparticipatie in 341 van de 345 Nederlandse gemeenten hoger dan in 2022. De arbeidsparticipatie was in 2023 het laagst in gemeenten in het uiterste zuiden en noordoosten van Nederland. Hierbij speelt mee dat dit gemeenten zijn met relatief veel ouderen, die gemiddeld minder vaak betaald werk hebben. Vier gemeenten hadden een arbeidsparticipatie van 66,0 procent of lager. Het betrof Vaals, Kerkrade, Heerlen en Westerwolde. De hoogste arbeidsparticipatie kenden de gemeenten Urk, Renswoude, Staphorst, Pijnacker-Nootdorp en Aalsmeer. In deze gemeenten was de arbeidsdeelname hoger dan 78,0 procent.