1. Inleiding
De energierekening van een gemiddeld huishouden bedroeg 2 363 euro op jaarbasis in januari 2024 en kwam daarmee 323 euro lager uit ten opzichte van een jaar eerder. Deze daling is toe te schrijven aan een prijsdaling en aan een afname van het verbruik. Daarbij wordt het grootste gedeelte (220 euro) van deze daling verklaard door de daling van prijzen en de rest van de daling (103 euro) is de resultante van een daling in het verbruik. De energierekening van januari 2024 beschrijft wat een huishouden voor een heel jaar aan kosten kwijt is gebaseerd op een inschatting van het totale jaarverbruik voor 2024 en de prijzen van januari 2024. De inschatting van de prijsdaling houdt rekening met het prijsplafond dat in januari 2023 geldig was. De gemiddelde leveringstarieven voor gas en elektriciteit zijn in januari 2024 ten opzichte van januari 2023 verder gedaald, na een daling van de prijzen ten opzichte van de piek in 2022. Zonder het prijsplafond zou de daling in januari 2024 nog scherper zijn geweest.
De spreiding in de energiekosten van huishoudens is groot, met name door verschillen in energieverbruik. Meerpersoonshuishoudens in grote, oude vrijstaande woningen geven het meeste uit aan energie: met het prijspeil van januari 2024 gemiddeld 3 990 euro per jaar. Ter vergelijking geeft een eenpersoonshuishoudens in een klein, nieuw appartement gemiddeld 1 400 euro uit. De verschillen tussen deze twee groepen zijn tussen 2022 en januari 2024 kleiner geworden. Gaven de genoemde meerpersoonshuishoudens in 2022 nog 3,6 keer zoveel uit aan energie als de genoemde eenpersoonshuishoudens, met het prijsniveau van januari 2024 is dat teruggelopen tot een factor 2,9. Het prijsplafond zorgde effectief voor grotere verschillen tussen de groepen van huishoudens: een factor 3,3 in plaats van een factor 3,0 op basis van de gemiddelde contractprijzen in 2023.
In dit artikel vergelijken we de energierekening op jaarbasis uitgaande van de gemiddelde prijzen. Dit doen we op verschillende manieren. In hoofdstuk 2 laten we zien hoe de energierekening verandert door de combinatie van veranderingen in prijs en verbruik. Vervolgens gaan we in hoofdstuk 3 in op zuivere prijseffecten, waarbij we de nieuwste prijzen van januari 2024 vergelijken met die van een jaar eerder. Dit geeft antwoord op de vraag hoe de gemiddelde energieprijzen zich in de afgelopen twaalf maanden hebben ontwikkeld. Daarbij gaan we in op de wijzigingen in belastingen en andere prijscomponenten in de totale prijsverandering van energie voor huishoudens. Ook komt in hoofdstuk 3 de spreiding in de variabele leveringstarieven aan bod. In hoofdstuk 4 laten we zien hoe de energierekening voor verschillende groepen van woningen zich heeft ontwikkeld. Tot slot staan aan het einde van deze publicatie toelichtingen met methodologische uitleg.
De in deze notitie gebruikte prijzen zijn de bedragen zoals consumenten deze moeten betalen. Dat betekent dat deze overal inclusief btw zijn en zoals deze in het betreffende jaar betaald werden.
Deze publicatie is tot stand gekomen met medewerking van en dank aan Wouter Wetzels en Steven van Polen (beiden Planbureau voor de Leefomgeving, PBL).