2. Embedded soja

2.1 Vlees van pluimvee en rundvlees

Om inzicht te krijgen in de omvang van embedded soja in dierlijke producten is voor dit verkennend onderzoek gekeken naar pluimveevlees en rundvlees. Welke goederen tot pluimveevlees en rundvlees in dit onderzoek worden gerekend staat in bijlage 2. Van de dierlijke producten die Nederland importeert is met data (i.e. CBS, 2022a; CBS, 2022b) over de binnenlandse vleesproductie, import, wederuitvoer en export van vlees en eetbare slachtafvallen bij benadering de vleesconsumptie vastgesteld. Door middel van soja-conversiefactoren is berekend wat de verborgen sojavoetafdruk per land is in ingevoerde dierlijke producten. Voor de import vanuit Europese landen zijn landenspecifieke soja-conversiefactoren gebruikt zoals bepaald in een studie van Hoste (2016). Voor Europese landen die niet in de studie van Hoste zijn meegenomen en landen buiten Europa is een generieke conversiefactor gebruikt zoals bepaald door Round Table on Responsible Soy Association (RTRS)(2020). Om het aandeel duurzame embedded soja te bepalen, moet van elk land waaruit Nederland vlees importeert worden vastgesteld hoeveel duurzame soja is gebruikt in veevoer. Cijfers over wederuitvoer worden meegenomen omdat er voor elk land van waaruit Nederland dierlijke producten importeert, een andere soja-conversiefactor kan gelden. Dit betekent dat de hoeveelheid soja embedded in dierlijke producten per land verschillend is. Wanneer hier geen rekening mee zou worden gehouden, zou voor de totale uitvoer de soja-conversiefactor voor Nederland worden gehanteerd. Dit geeft een verkeerd beeld van de hoeveelheid uitgevoerde embedded soja. Een schematisch overzicht is afgebeeld in bijlage 1.

2.1.1 Invoer, uitvoer, productie en consumptie

Pluimveevlees
In 2020 importeerde Nederland ongeveer 565 duizend ton pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee uit 40 landen wereldwijd. Duitsland is de grootste leverancier met 126 duizend ton (22 procent) gevolgd door Polen met 106 duizend ton (19 procent) en het Verenigd Koninkrijk met 101 duizend ton (18 procent). In totaal dekken de tien grootste leveranciers 96 procent van de Nederlandse import van pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee. In onderstaande figuur zijn de relatieve aandelen weergegeven per land.

Nederland exporteerde in 2020 ongeveer 1 453 duizend ton pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee naar 137 landen wereldwijd. Dit vlees is voor 80 procent in Nederland geproduceerd of verwerkt en 20 procent is wederuitvoer (dit betreft een schatting op basis van de verdeling bij uitvoerwaarde). Duitsland is de grootste afnemer met 349 duizend ton (24 procent) gevolgd door het Verenigd Koninkrijk met 215 duizend ton (15 procent) en België met 132 duizend ton (9 procent). In totaal dekken de tien grootste afnemers 87 procent van de Nederlandse export van pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee. Onderstaande figuur laat de relatieve aandelen per land zien.

Nederland produceerde in 2020 ongeveer 996 duizend ton pluimveevlees¹⁾. De grootste categorie betreft vleeskuikens (953 duizend ton), gevolgd door overige kippen (42 duizend ton) en overig pluimvee (4 ton). Nederland consumeerde in 2020 ongeveer 108 duizend ton pluimveevlees²⁾. 

Rundvlees
In 2020 importeerde Nederland ruim 310 duizend ton rundvlees en eetbare slachtafvallen van runderen. Duitsland is de grootste leverancier met 52 duizend ton (17 procent) gevolgd door België met 51 duizend ton (16 procent) en Polen met 36 duizend ton (12 procent). De tien grootste leveranciers dekken 83 procent van de hoeveelheid rundvlees dat Nederland importeert.

In 2020 produceerde Nederland 433 duizend ton rundvlees¹⁾. Van de totale rundvleesexport van 455 duizend ton bestond 89 procent uit in Nederland geproduceerd of verwerkt vlees, 11 procent was wederuitvoer (betreft een schatting op basis van de verdeling bij uitvoerwaarde). Dit betekent dat er bij benadering 288 duizend ton rundvlees beschikbaar was voor binnenlandse consumptie²⁾. 

2.1.2 Aandeel embedded soja

Middels conversiefactoren is de hoeveelheid embedded soja in vlees en eetbare slachtafvallen berekend. Voor de import vanuit Europese landen zijn landenspecifieke soja-conversiefactoren gebruikt zoals bepaald in een studie van Hoste (2016). Voor Europese landen die niet in de studie van Hoste zijn meegenomen en landen buiten Europa is een generieke conversiefactor gebruikt zoals bepaald door RTRS (2020). Soja-conversiefactoren uit de studie van Hoste (2016) zijn nauwkeuriger omdat er per land en product gecorrigeerd is voor verschillen in voerefficiëntie en sojagehalte.

Pluimveevlees
In 2020 importeerde Nederland ongeveer 451 duizend ton embedded pluimveevlees. De hoeveelheid embedded soja in het door Nederland in 2020 geëxporteerde pluimveevlees en eetbare slachtafvallen van pluimvee betreft in totaal ongeveer 1 109 duizend ton. 

Rundvlees
Omgerekend, importeerde Nederland in 2020 140 duizend ton embedded sojameel in rundvlees en eetbare slachtafvallen van runderen. De hoeveelheid embedded soja in de binnenlandse productie van rundvlees was in dat jaar 195 duizend ton.

Nederland exporteerde 205 duizend ton embedded soja in rundvlees en eetbare slachtafvallen van runderen.

2.1.3 Aandeel duurzaam gecertificeerde soja

Om het aandeel duurzame soja dat via het diervoer wordt omgezet in dierlijke producten vast te stellen, zijn gegevens nodig over het gebruik van (duurzame) soja in veevoeder. Met gegevens over het totale gebruik van soja in diervoeders en gegevens over de hoeveelheid aangekochte of verbruikte duurzame soja door de diervoederindustrie kan het aandeel duurzame embedded soja berekend worden. Het percentage sojaproducten in mengvoeders varieert echter sterk en is afhankelijk van het land waar het diervoeder wordt geproduceerd, de diersoort, de leeftijd en het doel van het dier. Gegevens over het totale verbruik van soja in diervoeders zijn niet voor elk land beschikbaar. Voor gegevens over het verbruik van duurzame soja kan voor landen buiten Europa informatie verzameld worden over de door bedrijven uit de diervoeder- en voedingsmiddelenindustrie aangekochte RTRS-certificaten, welke gepubliceerd worden op de website van RTRS. Echter zijn er meerdere duurzaamheidsstandaarden en kan hiermee geen volledig beeld worden gecreëerd van het gebruik van duurzame soja. Voor landen in Europa is informatie beschikbaar uit de European Soy Monitor (IDH, 2021). Per EU-land hebben alle verenigingen voor de diervoederindustrie informatie verstrekt over de aankoop van duurzame soja. Deze soja voldoet aan afspraken over duurzaamheidsstandaarden die op Europees niveau zijn gemaakt binnen de FEFAC, de Europese brancheorganisatie voor de diervoederindustrie, en die vastgelegd zijn in de FEFAC Soy Sourcing Guidelines (FSSG). FEFAC spant zich in om verantwoorde soja transparant te maken en het gebruik ervan te stimuleren. De FEFAC Soy Sourcing Guidelines stellen minimumeisen aan verantwoorde soja. Sojabonen worden voornamelijk gebruikt in diervoeders (77 procent) gevolgd door directe humane consumptie (19 procent) en industriële toepassingen (4 procent) (Ritchie, H. en Roser, M., 2021). Voor een vollediger beeld van de Nederlandse invoer van soja moeten naast pluimveevlees en rundvlees ook de hoeveelheden embedded soja in andere dierlijke producten (zoals varkensvlees, kaas, eieren en zuivelproducten), humane voeding en industriële toepassingen meegenomen  worden. Er moet ook rekening gehouden worden met de invoer van levende dieren die in Nederland gemest of geslacht worden.