Waar worden verzurende stoffen uitgestoten?

De uitstoot van verzurende stoffen boven Nederland bestond in 2023 voor 58 procent uit ammoniak (NH3), 37 procent uit stikstofoxiden (NOx) en 5 procent uit zwaveldioxide (SO2). Om dit te berekenen is de uitstoot van NH3, NOx en SO2 bij elkaar opgeteld. Hiervoor is de eenheid zuurequivalent gebruikt. Deze eenheid geeft aan hoeveel de stof bijdraagt aan de verzuring van het milieu. De uitstoot van 1 kilogram NH3 staat gelijk aan 58,8 zuurequivalent. Voor 1 kilogram NOx is dat 21,7 zuurequivalent en voor 1 kilogram SO2 is dat 31,3 zuurequivalent. De meeste verzurende stoffen worden uitgestoten in Velsen en Rotterdam.

In 2023 was de mobiliteitssector met 61 procent de grootste emissiebron voor stikstofoxiden. Ook landbouw (18 procent) en industrie (13 procent) droegen bij aan de NOx-uitstoot. Bij sector mobiliteit gaat het om de uitstoot van wegverkeer, mobiele werktuigen (vooral in bouwnijverheid en landbouw) en binnenlandse scheep- en luchtvaart. Het is hier zonder de uitstoot van zeevaart op de Noordzee. Dit telt logischerwijs niet mee in de berekening van de emissies per gemeente, zoals weergegeven in de figuren hieronder.

In 2023 kwam de ammoniakuitstoot voor 90 procent uit de landbouw. De NH3-uitstoot gebeurde dus vooral in de landelijke gebieden waar stallen zijn, waar rundvee graast en waar (kunst)mest wordt gebruikt. Zwaveldioxide werd in 2023 vooral door de industrie (81 procent) uitgestoten, maar ook door de energiebedrijven (9 procent) en de mobiliteitssector (8 procent). De industriële SO2-uitstoot is een optelsom van raffinaderijen (44 procent), basismetaalindustrie (17 procent), bouwmaterialenindustrie (11 procent) en overige industrie (9 procent).    

Uitstoot verzurende stoffen, 2023 (zuurequivalent per are)
GemeentenaamUitstoot verzurende stoffen in 2023 (zuurequivalent per are)
Velsen377,2
Rotterdam224,4
Geertruidenberg98,4
Diemen97,8
Beverwijk86,3
Sittard-Geleen82,7
Renswoude80,8
Amsterdam71,3
Montfoort70,2
Scherpenzeel67,4
Dongen62,6
Haarlemmermeer61,7
Bernheze61,2
Utrecht (gemeente)57,7
Moerdijk57,7
Papendrecht56,8
Boekel56,8
Barneveld56,4
Hardinxveld-Giessendam55,8
Venray55,8
Terneuzen55,6
Gorinchem55,3
Asten52,9
Leiden52,8
Beuningen52,6
Roermond52,5
Schiedam52,5
Druten51,8
Someren51,2
Hendrik-Ido-Ambacht50,5
Ridderkerk50,4
Nederweert49,7
Zaltbommel49,5
Maastricht49,2
Sliedrecht49,0
Woudenberg48,9
Nieuwegein48,2
Alblasserdam47,4
Gouda46,0
Borsele45,8
Barendrecht45,6
Stichtse Vecht44,9
Leiderdorp44,6
Meierijstad44,4
Son en Breugel44,2
Best44,1
Neder-Betuwe43,9
Vijfheerenlanden43,8
's-Hertogenbosch43,6
Ouder-Amstel43,0
Oost Gelre43,0
Maashorst42,7
Reusel-De Mierden42,6
Amersfoort42,4
Zaanstad42,4
West Maas en Waal42,2
Deurne42,2
Molenlanden42,0
Eindhoven42,0
Woerden41,8
Duiven41,8
Tiel41,7
Oss41,6
Delft41,2
Land van Cuijk41,1
Rijswijk (ZH.)41,0
Tubbergen40,7
Baarle-Nassau40,6
Putten40,1
Oudewater40,0
Zoeterwoude39,8
's-Gravenhage (gemeente)39,7
Midden-Delfland39,5
Raalte39,5
Nijmegen39,4
Maasdriel39,3
Nijkerk38,7
Leidschendam-Voorburg38,5
Ede38,3
Haarlem38,1
Zwijndrecht38,0
Dalfsen37,8
Hof van Twente37,8
Staphorst37,6
Leudal37,6
Bunnik37,3
Capelle aan den IJssel37,3
Montferland37,3
Gemert-Bakel37,3
Maassluis37,2
Overbetuwe37,1
Zevenaar37,1
Lopik36,9
Vlissingen36,9
Eersel36,7
West Betuwe36,7
Kaag en Braassem36,3
Doetinchem36,2
Zwartewaterland35,8
Almelo35,8
Hardenberg35,4
Voorst35,2
Alkmaar35,1
Etten-Leur35,1
Dordrecht35,1
Achtkarspelen35,0
Bunschoten34,9
Berkelland34,8
Kampen34,5
Laarbeek34,3
Bodegraven-Reeuwijk34,3
Lingewaard34,3
Wierden34,2
Aalten33,8
Oegstgeest33,7
Peel en Maas33,7
Amstelveen33,7
Westerkwartier33,6
Dinkelland33,5
Reimerswaal33,4
Leeuwarden33,4
Borne33,3
IJsselstein33,2
Deventer33,2
Bladel32,9
De Ronde Venen32,7
Zoetermeer32,5
Waddinxveen32,4
Hengelo (O.)32,3
Krimpenerwaard32,1
Meppel32,1
Vlaardingen32,0
Smallingerland32,0
Dantumadiel31,9
Weststellingwerf31,8
Hattem31,7
Houten31,6
Olst-Wijhe31,5
Heerenveen31,4
Tilburg31,1
Opmeer31,1
Oude IJsselstreek31,1
Zwolle31,1
Purmerend31,1
Weert30,8
Koggenland30,5
Alphen-Chaam30,5
Uitgeest30,5
Twenterand30,4
Westland30,3
Beek (L.)30,2
Krimpen aan den IJssel30,0
Tytsjerksteradiel30,0
Groningen (gemeente)29,9
Rijssen-Holten29,9
Alphen aan den Rijn29,8
Eemnes29,7
Breda29,6
Culemborg29,4
Oisterwijk29,3
De Wolden29,3
Lansingerland29,2
Haaksbergen29,0
Oirschot29,0
Veenendaal29,0
Roosendaal28,9
Zutphen28,9
Heerlen28,7
Opsterland28,6
Arnhem28,5
Waalwijk28,5
Sint-Michielsgestel28,4
Beesel28,4
Hilvarenbeek28,4
Oosterhout28,4
Ooststellingwerf28,4
Veldhoven28,3
Bronckhorst28,0
Wormerland27,9
Rhenen27,8
Wijchen27,7
Waadhoeke27,6
Simpelveld27,4
Horst aan de Maas27,3
Hoogeveen27,2
Oldebroek27,2
Voorschoten27,2
Boxtel27,1
Wijk bij Duurstede27,1
Hellendoorn27,0
Uithoorn27,0
Zuidplas27,0
Buren26,9
Lochem26,9
Heumen26,8
Heiloo26,7
Heusden26,7
Veendam26,6
Helmond26,6
Losser26,5
Hulst26,5
Enschede26,4
Gilze en Rijen26,3
Rucphen26,3
Nieuwkoop25,9
Nuenen, Gerwen en Nederwetten25,9
Geldrop-Mierlo25,7
Ommen25,6
Albrandswaard25,5
Halderberge25,3
Pijnacker-Nootdorp25,3
Eemsdelta25,3
Steenbergen25,0
Aalsmeer24,9
Teylingen24,9
Midden-Drenthe24,8
Altena24,4
Lisse24,3
Dijk en Waard23,9
Nissewaard23,9
Bergeijk23,8
De Bilt23,8
Laren (NH.)23,8
Berg en Dal23,6
Kapelle23,5
Doesburg23,4
Eijsden-Margraten23,4
Venlo23,3
Cranendonck23,2
Echt-Susteren23,2
Leusden23,2
Heemstede23,1
S dwest-Frysl n23,1
Drimmelen23,1
Winterswijk22,9
Utrechtse Heuvelrug22,8
Bergen op Zoom22,8
Gooise Meren22,8
Elburg22,8
Brummen22,6
De Fryske Marren22,4
Voerendaal22,4
Goirle22,3
Coevorden22,3
Westervoort22,2
Meerssen22,2
Heeze-Leende22,1
Stein (L.)22,0
Oldenzaal22,0
Zundert22,0
Gennep21,8
Harderwijk21,7
Epe21,6
Steenwijkerland21,4
Renkum21,4
Midden-Groningen21,4
Hillegom21,3
Middelburg (Z.)21,3
Kerkrade21,1
Baarn21,1
Oostzaan21,0
Hoeksche Waard21,0
Hilversum20,8
Maasgouw20,8
Edam-Volendam20,7
Zeewolde20,6
Noardeast-Frysl n20,5
Wageningen20,4
Gulpen-Wittem20,4
Brunssum20,4
Vught20,2
Valkenswaard20,1
Waalre20,0
Drechterland19,9
Landsmeer19,7
Beekdaelen19,6
Heerde19,1
Zeist19,1
Oldambt18,9
Het Hogeland18,9
Valkenburg aan de Geul18,9
Tynaarlo18,8
Emmen18,7
Katwijk18,4
Ermelo18,2
Goes18,1
Woensdrecht18,0
Schagen17,9
Soest17,6
Vaals17,6
Castricum17,4
Loon op Zand17,4
Landgraaf17,2
Apeldoorn17,0
Tholen17,0
Pekela17,0
Waterland16,9
Stadskanaal16,9
Westerwolde16,7
Noordenveld16,5
Dronten16,3
Assen16,2
Sluis15,7
Aa en Hunze15,6
Stede Broec15,6
Westerveld15,5
Mook en Middelaar15,5
Huizen15,3
Heemskerk15,2
Bergen (L.)15,1
Roerdalen15,0
Borger-Odoorn14,9
Noordoostpolder14,9
Blaricum14,8
Rheden14,8
Noord-Beveland14,2
Nunspeet14,1
Goeree-Overflakkee13,3
Veere13,0
Almere12,4
Voorne aan Zee12,3
Medemblik12,2
Hoorn11,6
Hollands Kroon11,3
Wijdemeren11,2
Wassenaar10,7
Noordwijk10,5
Bergen (NH.)10,5
Schouwen-Duiveland8,6
Den Helder8,3
Lelystad8,2
Bloemendaal6,9
Harlingen6,1
Texel5,9
Urk4,4
Enkhuizen3,9
Ameland3,6
Zandvoort3,4
Rozendaal2,1
Terschelling1,8
Schiermonnikoog1,7
Vlieland0,6
Bron: CBS, RIVM/Emissieregistratie

Uitstoot ammoniak, 2023 (zuurequivalent per are)
GemeentenaamUitstoot ammoniak in 2023 (zuurequivalent per are)
Renswoude71,5
Scherpenzeel59,3
Bernheze51,2
Boekel50,5
Venray48,2
Barneveld46,4
Nederweert44,1
Someren43,0
Woudenberg41,2
Asten39,6
Reusel-De Mierden37,7
Oost Gelre36,6
Tubbergen35,6
Baarle-Nassau35,5
Deurne34,9
Meierijstad34,9
Maashorst34,3
Raalte33,6
Druten33,1
Putten32,9
Oudewater32,9
Montfoort32,5
Oss32,4
Dalfsen32,4
Land van Cuijk32,3
Hof van Twente32,2
Gemert-Bakel31,8
Leudal31,3
West Maas en Waal30,9
Ede30,8
Molenlanden30,5
Staphorst29,9
Best29,9
Hardenberg29,9
Berkelland29,7
Eersel29,3
Nijkerk28,9
Achtkarspelen28,6
Aalten28,6
Dinkelland28,5
Lopik27,8
Voorst27,7
Zwartewaterland27,5
Woerden27,3
Westerkwartier27,3
Wierden27,1
Zoeterwoude26,7
Bladel26,7
Doetinchem26,6
Laarbeek26,5
Alphen-Chaam26,2
Dantumadiel26,2
Kampen26,1
Olst-Wijhe26,1
Weststellingwerf26,1
Montferland26,0
Bunnik26,0
Bunschoten26,0
Oude IJsselstreek25,2
Opmeer25,1
Leeuwarden24,9
Twenterand24,5
Heerenveen24,4
De Wolden24,2
Kaag en Braassem24,1
Haaksbergen24,0
Ooststellingwerf23,9
Beuningen23,8
Vijfheerenlanden23,6
Maasdriel23,5
Midden-Delfland23,4
Hilvarenbeek23,3
Smallingerland23,3
Bronckhorst23,2
Stichtse Vecht23,1
Geertruidenberg23,0
Opsterland23,0
Tytsjerksteradiel22,9
Bodegraven-Reeuwijk22,8
Deventer22,8
West Betuwe22,8
Koggenland22,8
Overbetuwe22,6
Waadhoeke22,5
Neder-Betuwe22,4
's-Hertogenbosch22,4
Oisterwijk22,4
Weert22,3
IJsselstein22,2
Hellendoorn22,2
Krimpenerwaard22,1
De Ronde Venen21,9
Sint-Michielsgestel21,8
Lochem21,8
Almelo21,6
Purmerend21,5
Hardinxveld-Giessendam21,5
Oirschot21,5
Rhenen21,4
Meppel21,3
Simpelveld21,3
Peel en Maas21,3
Rijssen-Holten21,2
Ommen21,0
Borne20,7
Horst aan de Maas20,4
Oldebroek20,4
Wijk bij Duurstede20,3
Ouder-Amstel20,2
Buren20,2
Losser20,1
Alphen aan den Rijn20,0
Zaltbommel19,8
Bergeijk19,7
Zevenaar19,7
Zaanstad19,7
Rucphen19,7
Dongen19,6
Roermond19,5
Amersfoort19,5
Nieuwkoop19,4
Etten-Leur19,4
Wormerland19,1
Duiven19,1
Wijchen19,0
Uitgeest18,9
Sittard-Geleen18,9
Alkmaar18,7
Hoogeveen18,7
Midden-Drenthe18,7
Son en Breugel18,6
Winterswijk18,6
Houten18,6
S dwest-Frysl n18,5
Zutphen18,5
Gilze en Rijen18,4
Leiderdorp18,3
Leidschendam-Voorburg18,2
Halderberge18,2
Nuenen, Gerwen en Nederwetten18,1
Culemborg17,9
Zwolle17,9
Groningen (gemeente)17,8
Eemnes17,6
Zundert17,5
Boxtel17,4
Heeze-Leende17,3
Coevorden17,3
Heumen17,3
De Fryske Marren17,2
Noardeast-Frysl n17,1
Roosendaal17,0
Goirle16,8
Sliedrecht16,7
Steenwijkerland16,7
Voorschoten16,6
Epe16,4
Voerendaal16,4
Steenbergen16,3
Gulpen-Wittem16,2
Elburg16,2
Heusden16,1
Leusden16,1
Hattem15,9
Eijsden-Margraten15,8
Zeewolde15,8
Lisse15,6
Utrechtse Heuvelrug15,5
Leiden15,5
Oosterhout15,5
Utrecht (gemeente)15,5
Waalwijk15,5
Beesel15,4
Gennep15,3
Altena15,3
Heiloo15,3
Eemsdelta15,2
Doesburg15,1
Drimmelen15,0
Midden-Groningen15,0
Brummen15,0
Drechterland14,9
Echt-Susteren14,7
Gorinchem14,6
Veendam14,6
Beek (L.)14,6
De Bilt14,4
Lingewaard14,3
Tilburg14,2
Moerdijk14,2
Edam-Volendam14,1
Schiedam14,1
Terneuzen14,1
Oldambt14,0
Valkenswaard13,9
Tynaarlo13,9
Amsterdam13,8
Landsmeer13,8
Waddinxveen13,4
Vaals13,4
Cranendonck13,2
Beekdaelen13,2
Enschede13,1
Heerde13,1
Nissewaard13,0
Delft13,0
Teylingen13,0
Meerssen13,0
Schagen12,9
Valkenburg aan de Geul12,9
Westerwolde12,9
Noordenveld12,8
Stadskanaal12,8
Dijk en Waard12,7
Tiel12,7
's-Gravenhage (gemeente)12,6
Amstelveen12,6
Vught12,5
Haarlem12,5
Zuidplas12,4
Zoetermeer12,4
Woensdrecht12,4
Westerveld12,3
Pekela12,3
Hengelo (O.)12,2
Helmond12,1
Middelburg (Z.)12,0
Ermelo12,0
Sluis11,9
Dronten11,9
Berg en Dal11,9
Emmen11,8
Alblasserdam11,7
Loon op Zand11,7
Heerlen11,6
Nieuwegein11,6
Wageningen11,5
Haarlemmermeer11,5
Ridderkerk11,5
Oegstgeest11,5
Breda11,5
Rijswijk (ZH.)11,4
Papendrecht11,4
Aa en Hunze11,3
Maastricht11,2
Borger-Odoorn11,2
Beverwijk11,2
Geldrop-Mierlo11,2
Bergen (L.)11,1
Goes11,1
Hillegom11,1
Capelle aan den IJssel10,8
Noordoostpolder10,8
Castricum10,7
Roerdalen10,7
Veenendaal10,5
Barendrecht10,4
Pijnacker-Nootdorp10,4
Waterland10,3
Gouda10,3
Stein (L.)10,2
Kapelle10,2
Baarn10,2
Hulst10,2
Hoeksche Waard10,1
Veldhoven10,1
Noord-Beveland10,1
Mook en Middelaar10,0
Waalre10,0
Veere9,9
Borsele9,7
Tholen9,5
Soest9,5
Eindhoven9,5
Maassluis9,4
Het Hogeland9,3
Harderwijk9,2
Oostzaan9,1
Oldenzaal9,1
Zwijndrecht9,1
Venlo9,1
Heemstede9,1
Diemen9,0
Westervoort9,0
Nijmegen8,9
Apeldoorn8,9
Hendrik-Ido-Ambacht8,9
Landgraaf8,8
Nunspeet8,7
Uithoorn8,6
Assen8,6
Gooise Meren8,5
Maasgouw8,3
Lansingerland8,2
Hollands Kroon8,2
Brunssum8,2
Rotterdam8,2
Vlaardingen8,1
Goeree-Overflakkee8,1
Medemblik8,0
Arnhem7,9
Albrandswaard7,9
Rheden7,8
Stede Broec7,8
Kerkrade7,8
Bergen op Zoom7,8
Zeist7,7
Krimpen aan den IJssel7,6
Renkum7,4
Wijdemeren7,3
Hilversum7,3
Bergen (NH.)7,1
Reimerswaal6,8
Dordrecht6,7
Katwijk6,6
Voorne aan Zee6,5
Laren (NH.)6,4
Wassenaar5,9
Heemskerk5,7
Velsen5,7
Blaricum5,6
Aalsmeer5,3
Noordwijk5,2
Schouwen-Duiveland5,2
Huizen5,1
Westland5,0
Almere4,5
Lelystad3,6
Texel3,6
Hoorn3,6
Bloemendaal3,5
Urk1,9
Ameland1,8
Harlingen1,5
Den Helder1,4
Zandvoort1,1
Enkhuizen1,1
Vlissingen1,0
Terschelling0,6
Schiermonnikoog0,5
Rozendaal0,4
Vlieland0,1
Bron: CBS, RIVM/Emissieregistratie

Uitstoot stikstofoxiden, 2023 (zuurequivalent per are)
GemeentenaamUitstoot stikstofoxiden in 2023 (zuurequivalent per are)
Velsen206,5
Rotterdam135,5
Diemen88,6
Geertruidenberg62,0
Sittard-Geleen61,7
Beverwijk55,8
Amsterdam55,5
Haarlemmermeer47,1
Papendrecht45,1
Utrecht (gemeente)41,8
Hendrik-Ido-Ambacht41,4
Gorinchem40,5
Terneuzen39,7
Moerdijk39,5
Ridderkerk38,6
Schiedam37,8
Leiden37,0
Nieuwegein36,3
Alblasserdam35,5
Barendrecht34,9
Vlissingen34,5
Hardinxveld-Giessendam34,1
Sliedrecht32,0
Eindhoven31,8
Gouda31,7
Nijmegen30,1
Dongen29,9
Maastricht29,2
Rijswijk (ZH.)29,2
Zwijndrecht28,8
Beuningen28,2
Dordrecht28,0
Delft27,7
Maassluis27,4
's-Gravenhage (gemeente)26,8
Tiel26,7
Capelle aan den IJssel26,0
Reimerswaal25,8
Westland25,1
Leiderdorp23,6
Vlaardingen23,4
Amersfoort22,7
Ouder-Amstel22,6
Zaltbommel22,3
Haarlem22,3
Krimpen aan den IJssel22,1
Oegstgeest22,0
Zaanstad21,9
Stichtse Vecht21,6
Neder-Betuwe21,3
Lansingerland20,7
Amstelveen20,6
Duiven20,4
Leidschendam-Voorburg20,1
Arnhem20,1
Hengelo (O.)19,9
Zoetermeer19,8
Son en Breugel19,5
Lingewaard19,4
Aalsmeer18,8
Waddinxveen18,8
Roermond18,8
Borsele18,7
Druten18,6
's-Hertogenbosch18,5
Veenendaal18,2
Veldhoven17,9
Uithoorn17,8
Breda17,8
Albrandswaard17,5
Vijfheerenlanden17,4
Laren (NH.)17,2
Heerlen16,8
Montfoort16,4
Tilburg16,1
Midden-Delfland16,0
Hulst15,8
Hattem15,7
Maasdriel15,6
Etten-Leur15,6
Alkmaar15,5
Beek (L.)15,2
Pijnacker-Nootdorp14,7
Zuidplas14,5
Woerden14,4
Geldrop-Mierlo14,3
Bergen op Zoom14,3
Overbetuwe14,3
Helmond14,2
Gooise Meren14,2
Zevenaar14,0
Venlo14,0
Best14,0
Heemstede13,8
West Betuwe13,8
Renkum13,5
Hilversum13,4
Kapelle13,2
Westervoort13,1
Almelo13,1
Zwolle13,0
Zoeterwoude13,0
Houten12,9
Waalwijk12,9
Oosterhout12,7
Kerkrade12,7
Borne12,5
Maasgouw12,4
Oldenzaal12,4
Harderwijk12,3
Kaag en Braassem12,1
Enschede12,1
Eemnes12,0
Groningen (gemeente)11,9
Oostzaan11,8
Veendam11,7
Teylingen11,7
Katwijk11,7
Berg en Dal11,6
Roosendaal11,6
Stein (L.)11,6
Molenlanden11,5
Uitgeest11,5
Bodegraven-Reeuwijk11,4
Culemborg11,4
West Maas en Waal11,3
Heiloo11,3
Asten11,2
Zeist11,2
Bunnik11,2
Dijk en Waard11,0
Brunssum10,8
IJsselstein10,8
De Ronde Venen10,8
Hoeksche Waard10,8
Nissewaard10,8
Baarn10,7
Meppel10,7
Heusden10,4
Voorschoten10,4
Zutphen10,3
Deventer10,2
Hillegom10,1
Beesel10,0
Krimpenerwaard10,0
Huizen10,0
Bernheze9,9
Waalre9,9
Barneveld9,8
Nijkerk9,7
Alphen aan den Rijn9,6
Boxtel9,6
Heumen9,5
Purmerend9,5
Heemskerk9,4
Doetinchem9,4
Meierijstad9,3
De Bilt9,3
Peel en Maas9,2
Renswoude9,2
Meerssen9,1
Middelburg (Z.)9,1
Blaricum9,1
Lopik9,1
Altena9,0
Oss9,0
Wageningen8,7
Bunschoten8,7
Wormerland8,7
Steenbergen8,6
Smallingerland8,6
Wijchen8,6
Land van Cuijk8,6
Lisse8,6
Rijssen-Holten8,5
Hoogeveen8,4
Leeuwarden8,4
Kampen8,3
Echt-Susteren8,3
Maashorst8,3
Zwartewaterland8,3
Landgraaf8,3
Weert8,3
Het Hogeland8,1
Doesburg8,1
Someren8,1
Apeldoorn8,0
Drimmelen8,0
Eemsdelta7,9
Gilze en Rijen7,9
Scherpenzeel7,9
Soest7,9
Almere7,9
Laarbeek7,8
Hoorn7,8
Montferland7,8
Koggenland7,7
Staphorst7,6
Brummen7,6
Stede Broec7,6
Nuenen, Gerwen en Nederwetten7,6
Woudenberg7,6
Vught7,6
Assen7,5
Venray7,5
Tholen7,5
Voorst7,4
Oirschot7,4
Ede7,3
Eersel7,3
Utrechtse Heuvelrug7,2
Oudewater7,1
Deurne7,1
Putten7,1
Wierden7,0
Halderberge7,0
Leusden7,0
Tytsjerksteradiel7,0
Goes6,9
Heerenveen6,9
Oisterwijk6,9
Rheden6,8
Horst aan de Maas6,8
Wijk bij Duurstede6,8
Oldebroek6,7
Buren6,7
Emmen6,6
Den Helder6,6
Castricum6,6
Sint-Michielsgestel6,5
Waterland6,5
Rucphen6,5
Elburg6,5
Edam-Volendam6,5
Nieuwkoop6,4
Rhenen6,4
Beekdaelen6,3
Midden-Groningen6,3
Losser6,3
Eijsden-Margraten6,3
Achtkarspelen6,3
Oost Gelre6,3
Westerkwartier6,3
Gennep6,3
Bladel6,2
Leudal6,2
Boekel6,2
Ermelo6,2
Valkenswaard6,1
Cranendonck6,0
Simpelveld6,0
Opmeer6,0
Heerde6,0
Voerendaal5,9
Valkenburg aan de Geul5,9
Oude IJsselstreek5,9
Twenterand5,9
Raalte5,8
Midden-Drenthe5,8
Landsmeer5,8
Weststellingwerf5,8
Dantumadiel5,7
Loon op Zand5,6
Voorne aan Zee5,6
Woensdrecht5,6
Opsterland5,5
Hof van Twente5,5
Nederweert5,5
Hardenberg5,5
Gemert-Bakel5,4
Dalfsen5,4
Mook en Middelaar5,4
Olst-Wijhe5,4
Goirle5,4
Nunspeet5,3
De Fryske Marren5,2
Noordwijk5,2
Goeree-Overflakkee5,2
Epe5,1
Aalten5,1
Berkelland5,1
De Wolden5,1
Tubbergen5,1
Lochem5,0
Drechterland5,0
Waadhoeke5,0
Baarle-Nassau5,0
Hilvarenbeek5,0
Haaksbergen5,0
Dinkelland5,0
Coevorden5,0
Schagen4,9
Tynaarlo4,9
Reusel-De Mierden4,8
Oldambt4,8
Hellendoorn4,8
Heeze-Leende4,8
Wassenaar4,8
Zeewolde4,8
Bronckhorst4,7
Steenwijkerland4,7
Pekela4,7
S dwest-Frysl n4,6
Ommen4,6
Lelystad4,5
Ooststellingwerf4,5
Zundert4,4
Harlingen4,4
Dronten4,3
Aa en Hunze4,2
Roerdalen4,2
Winterswijk4,2
Alphen-Chaam4,2
Medemblik4,2
Vaals4,2
Noordoostpolder4,1
Noord-Beveland4,1
Gulpen-Wittem4,1
Stadskanaal4,1
Bergeijk4,1
Bergen (L.)3,9
Wijdemeren3,8
Westerwolde3,8
Borger-Odoorn3,7
Sluis3,7
Noordenveld3,7
Bloemendaal3,4
Schouwen-Duiveland3,4
Noardeast-Frysl n3,3
Bergen (NH.)3,3
Westerveld3,2
Veere3,1
Hollands Kroon3,1
Enkhuizen2,8
Urk2,5
Zandvoort2,3
Texel2,2
Ameland1,8
Rozendaal1,8
Schiermonnikoog1,2
Terschelling1,2
Vlieland0,5
Bron: CBS, RIVM/Emissieregistratie

Uitstoot zwaveldioxide, 2023 (zuurequivalent per are)
GemeentenaamUitstoot zwaveldioxide in 2023 (zuurequivalent per are)
Velsen165,0
Rotterdam80,8
Montfoort21,3
Beverwijk19,4
Borsele17,4
Roermond14,1
Geertruidenberg13,4
Dongen13,1
Maastricht8,8
Zaltbommel7,3
Son en Breugel6,1
Moerdijk4,0
Gouda4,0
Cranendonck4,0
Montferland3,5
Zevenaar3,3
Haarlem3,3
Peel en Maas3,2
Haarlemmermeer3,1
Beesel3,0
Vijfheerenlanden2,8
Leiderdorp2,7
's-Hertogenbosch2,6
Tiel2,3
Duiven2,3
Eemsdelta2,2
Sittard-Geleen2,1
Asten2,0
Amsterdam2,0
Terneuzen1,9
Het Hogeland1,5
Vlissingen1,4
Brunssum1,3
Eijsden-Margraten1,3
Enschede1,2
Almelo1,2
Alkmaar0,9
Zaanstad0,8
Tilburg0,8
Aalsmeer0,8
Reimerswaal0,7
Bergen op Zoom0,7
Eindhoven0,7
Kerkrade0,7
Beuningen0,6
Uithoorn0,6
Amstelveen0,5
Arnhem0,5
Lingewaard0,5
Schiedam0,5
Capelle aan den IJssel0,5
Hulst0,5
Delft0,5
Vlaardingen0,5
Renkum0,5
Dordrecht0,4
Maassluis0,4
Utrecht (gemeente)0,4
Oldenzaal0,4
Veldhoven0,4
Leiden0,4
's-Gravenhage (gemeente)0,4
Rijswijk (ZH.)0,4
Helmond0,4
Nieuwegein0,3
Krimpen aan den IJssel0,3
Ridderkerk0,3
Veendam0,3
Papendrecht0,3
Emmen0,3
Beek (L.)0,3
Heerlen0,3
Den Helder0,3
Nijmegen0,3
Barendrecht0,3
Roosendaal0,3
Veenendaal0,3
Soest0,3
Sliedrecht0,3
Zoetermeer0,3
Westland0,3
Amersfoort0,3
Hengelo (O.)0,3
Diemen0,3
Breda0,3
Doetinchem0,2
Oegstgeest0,2
Midden-Drenthe0,2
Heemstede0,2
Ouder-Amstel0,2
Lansingerland0,2
Best0,2
Hendrik-Ido-Ambacht0,2
Venlo0,2
Doesburg0,2
Harlingen0,2
IJsselstein0,2
Gorinchem0,2
Hardinxveld-Giessendam0,2
Voorne aan Zee0,2
Overbetuwe0,2
Teylingen0,2
Deventer0,2
Alblasserdam0,2
Weert0,2
Waddinxveen0,2
Harderwijk0,2
Bunschoten0,2
Westervoort0,2
Groningen (gemeente)0,2
Dijk en Waard0,2
Land van Cuijk0,2
Landgraaf0,2
Nuenen, Gerwen en Nederwetten0,2
Geldrop-Mierlo0,2
Zwolle0,2
Laren (NH.)0,2
Katwijk0,2
Gennep0,2
Hilversum0,2
Stein (L.)0,2
Heiloo0,2
Hattem0,2
Woerden0,2
Middelburg (Z.)0,2
Oosterhout0,2
Leidschendam-Voorburg0,2
Zwijndrecht0,2
Pijnacker-Nootdorp0,2
Boxtel0,2
Hoorn0,2
Meerssen0,2
Barneveld0,2
Zuidplas0,2
Stede Broec0,1
Huizen0,1
Zoeterwoude0,1
Zeist0,1
Borne0,1
Alphen aan den Rijn0,1
Maasdriel0,1
Hillegom0,1
Renswoude0,1
Waalwijk0,1
Oss0,1
Scherpenzeel0,1
Voorschoten0,1
Midden-Delfland0,1
West Betuwe0,1
Wageningen0,1
Zutphen0,1
Tytsjerksteradiel0,1
Blaricum0,1
Eersel0,1
Albrandswaard0,1
Waalre0,1
Nijkerk0,1
Heusden0,1
Gooise Meren0,1
Etten-Leur0,1
Neder-Betuwe0,1
Assen0,1
Wijchen0,1
Oostzaan0,1
Meppel0,1
Kaag en Braassem0,1
Lisse0,1
Stichtse Vecht0,1
Apeldoorn0,1
Wormerland0,1
Baarn0,1
Steenbergen0,1
Rucphen0,1
Culemborg0,1
Beekdaelen0,1
Simpelveld0,1
Rijssen-Holten0,1
Kapelle0,1
Meierijstad0,1
Ede0,1
De Bilt0,1
Putten0,1
Maasgouw0,1
Nieuwkoop0,1
Laarbeek0,1
Oldambt0,1
Heemskerk0,1
Sint-Michielsgestel0,1
Rheden0,1
Maashorst0,1
Uitgeest0,1
Bunnik0,1
Bernheze0,1
Echt-Susteren0,1
Nissewaard0,1
Purmerend0,1
Deurne0,1
Midden-Groningen0,1
Hoogeveen0,1
Ermelo0,1
Valkenburg aan de Geul0,1
Someren0,1
Edam-Volendam0,1
Houten0,1
Druten0,1
Leusden0,1
Smallingerland0,1
Koggenland0,1
Elburg0,1
Vught0,1
Halderberge0,1
Almere0,1
Gilze en Rijen0,1
Heumen0,1
Castricum0,1
Utrechtse Heuvelrug0,1
Horst aan de Maas0,1
Twenterand0,1
Rhenen0,1
Oost Gelre0,1
Voorst0,1
Boekel0,1
Loon op Zand0,1
Bladel0,1
Mook en Middelaar0,1
Voerendaal0,1
Leeuwarden0,1
Goes0,1
Valkenswaard0,1
De Ronde Venen0,1
Heerde0,1
Bodegraven-Reeuwijk0,1
Krimpenerwaard0,1
Oldebroek0,1
Goirle0,1
Oisterwijk0,1
Noordwijk0,1
Eemnes0,1
Nunspeet0,1
Woudenberg0,1
Leudal0,1
Berg en Dal0,1
Schagen0,1
Oude IJsselstreek0,1
Urk0,1
Bloemendaal0,1
Opmeer0,1
Venray0,1
Texel0,1
Wijdemeren0,1
Achtkarspelen0,1
Roerdalen0,1
Baarle-Nassau0,1
Wierden0,1
Altena0,1
Heerenveen0,1
Hoeksche Waard0,1
West Maas en Waal0,1
Losser0,1
Woensdrecht0,1
Gemert-Bakel0,1
Pekela0,1
Brummen0,1
Gulpen-Wittem0,1
Zwartewaterland0,1
Goeree-Overflakkee0,1
Epe0,1
Landsmeer0,1
Aalten0,1
Kampen0,1
Lochem0,1
Vaals0,1
Tynaarlo0,1
Wassenaar0,1
Stadskanaal0,1
Oirschot0,1
Dantumadiel0,1
Raalte0,1
Hellendoorn0,0
Hardenberg0,0
Ameland0,0
Medemblik0,0
Dalfsen0,0
Drimmelen0,0
Wijk bij Duurstede0,0
Zundert0,0
Hilvarenbeek0,0
Drechterland0,0
Molenlanden0,0
Nederweert0,0
Westerkwartier0,0
Staphorst0,0
Haaksbergen0,0
Winterswijk0,0
Bergen (NH.)0,0
Berkelland0,0
Bergeijk0,0
Dinkelland0,0
Hof van Twente0,0
Zandvoort0,0
Buren0,0
Lopik0,0
Waadhoeke0,0
Alphen-Chaam0,0
Reusel-De Mierden0,0
Opsterland0,0
Ooststellingwerf0,0
Tubbergen0,0
Oudewater0,0
Heeze-Leende0,0
Terschelling0,0
Olst-Wijhe0,0
Sluis0,0
Coevorden0,0
Bronckhorst0,0
Westerwolde0,0
Veere0,0
Noordenveld0,0
De Wolden0,0
Waterland0,0
Noardeast-Frysl n0,0
Bergen (L.)0,0
Steenwijkerland0,0
Weststellingwerf0,0
De Fryske Marren0,0
Enkhuizen0,0
Zeewolde0,0
Aa en Hunze0,0
Ommen0,0
Schiermonnikoog0,0
Borger-Odoorn0,0
Schouwen-Duiveland0,0
Noordoostpolder0,0
Lelystad0,0
S dwest-Frysl n0,0
Tholen0,0
Hollands Kroon0,0
Dronten0,0
Noord-Beveland0,0
Westerveld0,0
Rozendaal0,0
Vlieland0,0
Bron: CBS, RIVM/Emissieregistratie

Hoe is de regionale uitstoot bepaald?

De regionale uitstoot van verzurende stoffen wordt door de Emissieregistratie op dezelfde manier bepaald als de regionale uitstoot van broeikasgassen. De uitstoot voor heel Nederland komt van puntbronnen (zoals schoorstenen) en diffuse bronnen (zoals auto’s). De uitstoot van puntbronnen wordt toebedeeld aan hun exacte locaties, volgens de wettelijk verplichte opgaven van bedrijfsgegevens in het elektronisch Milieujaarverslag (e-MJV). De nationale uitstoot van de diffuse bronnen wordt met een model ruimtelijk verdeeld over heel Nederland. Dit gebeurt onder andere bij de uitstoot van alle personenauto’s, waarvan niet precies bekend is waar ze gereden hebben.

Om de ruimtelijk verdeelde emissies zo goed mogelijk te laten aansluiten op de daar gemeten concentraties in de lucht wordt elke emissiebron in de ruimtelijke verdeling meegeteld. In deze ‘feitelijke’ emissies zitten dus ook de emissiebronnen die nu niet meetellen in de Europese NEC-doelen (‘National Emission Ceilings’). Zo werd binnen de Europese Unie afgesproken dat de uitstoot van stikstofoxiden door de veeteelt en de akkerbouw voor de Nederlandse NEC-doelen niet meetellen. In de ruimtelijke verdeling telt deze agrarische uitstoot wel mee. 

Ook verschilt het NEC-rekenkader met die van de ‘feitelijke’ emissies. Zo wordt de NEC-uitstoot berekend op basis van de in Nederland verkochte motorbrandstoffen, terwijl voor de ‘feitelijke’ uitstoot de berekening gebaseerd is op het aantal in Nederland gereden kilometers. Met de omrekening van ‘waar getankt’ naar ‘waar gereden’ is er een betere aansluiting met wat er aan concentraties in de lucht gemeten wordt.

De manier van het ruimtelijk verdelen van nationale totalen brengt onzekerheid met zich mee. Ook op de nationale uitstootcijfers zelf zitten onzekerheidsmarges. Voor de totale Nederlandse uitstoot zijn de onzekerheidsmarges van NH3, NOx en SO2 27 procent, 19 procent en 22 procent. De onzekerheidsmarge op regionaal niveau hangt af van de precieze locatie. Voor veel locaties is de onzekerheidsmarge groter dan op nationaal niveau. Voor locaties met een zeer grote puntbron, waarvan de uitstoot vrij precies bekend is, is de onzekerheidsmarge kleiner.

Schone Lucht Akkoord

Luchtverontreiniging heeft een schadelijk effect op de gezondheid van de mens, de natuurlijke ecosystemen en de biodiversiteit. Dit is in eerste instantie op lokaal niveau te zien, namelijk op de plekken waar de concentraties van de verontreinigende stoffen te hoog is. 

De EU-richtlijn 2024/2881, voor de luchtkwaliteit en schonere lucht in Europa, schrijft strenge luchtkwaliteitsnormen voor. Hierdoor is het halen van de Nederlandse NEC-doelen (gericht op emissies) onvoldoende om de Nederlandse luchtkwaliteitsnormen (gericht op concentraties) te halen. Ook zijn de Nederlandse NEC-doelen niet afgestemd op het voldoende verminderen van stikstofdepositie op kwetsbare natuurgebieden. 

Naast allerlei beleidsmaatregelen binnen het stikstofdossier heeft de overheid het Schone Lucht Akkoord gesloten om aan de strenge luchtkwaliteitsnormen te gaan voldoen. De deelnemende partijen (Rijk, provincies, en meer dan 100 gemeenten) streven naar een gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 ten opzichte van 2016. Dit is meetbaar door de in de lucht gemeten concentraties van verontreinigende stoffen te vertalen naar gezondheidseffecten en, anderzijds, een vertaalslag te maken naar maatregelen om de uitstoot van verontreinigende stoffen naar de lucht te beperken. De monitoring binnen het Schone Lucht Akkoord kijkt zowel naar de gezondheidsindicator als naar de voortgang van de uitvoering van de maatregelen.