Arbeidsomstandigheden
Het CBS meet niet alleen wie er wel en niet werkt en alles wat daarmee samenhangt, maar ook wat zich op de werkvloer afspeelt. Van het onderzoek op het gebied van arbeidsomstandigheden dat het CBS en TNO samen uitvoeren, worden hier enkele uitkomsten uitgelicht.
Dit betreft gegevens over achtereenvolgens:
- de psychosociale arbeidsbelasting;
- fysieke arbeidsbelasting (lichamelijk zwaar werk);
- arbeidsongevallen;
- duurzame inzetbaarheid van werknemers.
De cijfers zijn gegeven voor verschillende beroepsklassen. Het CBS onderscheidt bijna 440 beroepen, die zijn ondergebracht in beroepsklassen. Waar wordt gesproken over werknemers, gaat het om werknemers die tussen de 15 en 75 jaar oud zijn.
Werkdruk en autonomie
In 2024 gaf 40 procent van de werknemers aan vaak of altijd heel veel werk te moeten doen. De beroepsklasse die het vaakst aangeeft heel veel te moeten werken, is die van de managers (60 procent). Werknemers met een pedagogisch beroep, of een zorg- en welzijnsberoep zijn ook vaak druk: iets minder dan de helft meldt heel veel werk te moeten doen.
Of veel werken ook leidt tot overbelasting is afhankelijk van een aantal factoren, zoals de autonomie in het werk. Dat wil zeggen: in hoeverre kunnen werknemers zelf bepalen hoe zij hun werk doen? Het merendeel van de werknemers (62 procent) geeft aan dit regelmatig zelf te kunnen beslissen. Dit komt het meest voor bij managers (88 procent) en werknemers met een ICT-beroep (80 procent). Werknemers met een transport- of logistiek beroep (40 procent) ervaren de minste autonomie in hun werk.
| Beroepsklasse | Zelf beslissen hoe werk uit te voeren (% werknemers 15 tot 75 jaar) | Moet heel veel werk doen (% werknemers 15 tot 75 jaar) |
|---|---|---|
| Beroepsklasse | ||
| Totaal | 61,9 | 40,4 |
| Managers | 88,3 | 59,7 |
| ICT | 80,4 | 33,9 |
| Creatief en taalkundig | 71,7 | 36,4 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 71,3 | 39,1 |
| Technisch | 65,3 | 36,5 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 60,7 | 38,0 |
| Commercieel | 59,2 | 38,6 |
| Pedagogisch | 55,7 | 48,5 |
| Agrarisch | 54,7 | 32,4 |
| Zorg en welzijn | 51,9 | 45,3 |
| Dienstverlenend | 46,3 | 38,8 |
| Transport en logistiek | 39,9 | 29,6 |
| Overig | 42,4 | 35,2 |
| Bron: CBS, TNO, NEA | ||
Lichamelijk zwaar werk
1 op de 5 werknemers deed in 2024 werk waarbij zij regelmatig veel kracht moeten zetten. In agrarische beroepen komt dit voor bij de helft van alle werknemers en ook bij transport- en logistieke beroepen is dit vaak het geval. Ter vergelijking: in ICT-beroepen komt dit voor bij 2 procent.
Noodgedwongen werken in een ongemakkelijke houding kan het werk ook zwaar maken. In 2024 was dit bij 10 procent van de werknemers regelmatig het geval. Ook hier komt dat het meeste voor in de agrarische beroepen (21 procent). Ook personen in een technisch beroep of met een zorg- en welzijnsberoep (beide 19 procent) moeten regelmatig in een ongemakkelijke houding werken.
| Beroepsklasse | Regelmatig veel kracht zetten (% werknemers 15 tot 75 jaar) | Regelmatig ongemakkelijke werkhouding (% werknemers 15 tot 75 jaar) |
|---|---|---|
| Beroepsklasse | ||
| Totaal | 19,7 | 9,5 |
| Agrarisch | 50,9 | 21,4 |
| Transport en logistiek | 41,2 | 11,0 |
| Technisch | 35,0 | 18,9 |
| Zorg en welzijn | 27,6 | 18,6 |
| Dienstverlenend | 27,5 | 12,3 |
| Commercieel | 18,0 | 5,3 |
| Pedagogisch | 11,6 | 6,2 |
| Creatief en taalkundig | 8,9 | 4,7 |
| Managers | 8,6 | 2,8 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 8,3 | 5,2 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 5,8 | 2,9 |
| ICT | 1,9 | 1,7 |
| Overig | 26,9 | 12,6 |
| Bron: CBS, TNO (NEA) | ||
Arbeidsongevallen
In 2024 had 1,2 procent van de werknemers een of meer ongevallen op het werk in de voorafgaande 12 maanden, als gevolg waarvan ze één of meer dagen moesten verzuimen. Bij werknemers met een agrarisch beroep komt dit voor bij 3,2 procent. ICT’ers (0,3 procent) hebben het minst vaak te maken met een arbeidsongeval met minimaal één dag verzuim.
De EU (European Statistics on Accidents at Work, ESAW) spreekt van een ernstig arbeidsongeval als een werknemer minimaal vier dagen verzuimt. Op basis van deze definitie had 0,9 procent van de werknemers in 2024 te maken met een arbeidsongeval. Ook dan zijn het de werknemers met een agrarisch beroep die daar het meest mee te maken hebben.
| Beroepsklasse | Arbeidsongeval met één of meer dagen verzuim (% werknemers 15 tot 75 jaar) | Arbeidsongeval met vier of meer dagen verzuim (% werknemers 15 tot 75 jaar) |
|---|---|---|
| Beroepsklasse | ||
| Totaal | 1,2 | 0,9 |
| Agrarisch | 3,2 | 2,1 |
| Transport en logistiek | 2,4 | 2,0 |
| Technisch | 1,9 | 1,4 |
| Dienstverlenend | 1,6 | 1,2 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 1,4 | 1,0 |
| Zorg en welzijn | 1,4 | 1,0 |
| Creatief en taalkundig | 1,0 | 0,6 |
| Pedagogisch | 0,8 | 0,6 |
| Commercieel | 0,8 | 0,6 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 0,7 | 0,5 |
| Managers | 0,7 | 0,4 |
| ICT | 0,3 | 0,2 |
| Overig | 1,0 | 1,0 |
| Bron: CBS, TNO (NEA) | ||
Duurzame inzetbaarheid
Verreweg de meeste werknemers zijn tevreden over het werk dat zij doen. In 2024 ging dat op voor 79 procent. Werknemers met een manager, openbaar bestuur, veiligheid en juridisch, en pegagogisch beroep, zijn met 82 procent het meest tevreden over het werk. Werknemers met een transport en logistiek beroep zijn van alle beroepsklassen het minst tevreden. Toch is ook in die beroepen het merendeel (74 procent) te spreken over het werk.
| Beroepsklasse | (Zeer) tevreden (% werknemers 15 tot 75 jaar) |
|---|---|
| Beroepsklasse | |
| Totaal | 78,7 |
| Managers | 82,0 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 82,0 |
| Pedagogisch | 81,6 |
| Zorg en welzijn | 80,3 |
| ICT | 79,9 |
| Technisch | 79,1 |
| Agrarisch | 79,0 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 78,6 |
| Dienstverlenend | 77,2 |
| Creatief en taalkundig | 77,1 |
| Commercieel | 75,7 |
| Transport en logistiek | 74,2 |
| Overig | 66,4 |
| Bron: CBS, TNO (NEA) | |
Van alle werknemers geeft het overgrote deel aan gemakkelijk te voldoen aan zowel de fysieke als de psychische eisen die door het werk worden gesteld. Aan de fysieke eisen zei 91 procent in 2024 te voldoen, bij de psychische eisen is dat 90 procent. Bij ICT-beroepen is het aandeel dat naar eigen zeggen aan de fysieke eisen voldoet met 97 procent het hoogst, bij de agrarische beroepen met 85 procent het laagst. Het percentage werknemers dat rapporteert aan de psychische eisen van het werk te voldoen is met 92 procent naar verhouding hoog bij de commerciële beroepen, en met 86 procent relatief laag bij de pedagogische beroepen.
| Beroepsklasse | Fysieke eisen (% (helemaal) mee eens) | Psychische eisen (% (helemaal) mee eens) |
|---|---|---|
| Beroepsklasse | ||
| Totaal | 91,4 | 89,9 |
| ICT | 96,9 | 91,4 |
| Managers | 95,2 | 90,9 |
| Creatief en taalkundig | 94,5 | 90,4 |
| Bedrijfseconomisch en administratief | 94,3 | 90,7 |
| Openbaar bestuur, veiligheid en juridisch | 94,1 | 90,8 |
| Commercieel | 92,5 | 91,7 |
| Pedagogisch | 92,1 | 86,4 |
| Zorg en welzijn | 89,1 | 87,3 |
| Transport en logistiek | 88,9 | 91,3 |
| Technisch | 88,1 | 89,5 |
| Dienstverlenend | 87,1 | 91,4 |
| Agrarisch | 85,0 | 89,5 |
| Overig | 79,8 | 78,3 |
| Bron: CBS, TNO (NEA) | ||
Cijfers op Statline: Psycho-sociale arbeidsbelasting werknemers, beroep; Fysieke arbeidsbelasting werknemers, beroep; Arbeidsongevallen werknemers, beroep; Duurzame inzetbaarheid werknemers; beroep
Meer informatie over arbeidsomstandigheden is te vinden in onder meer de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) in vogelvlucht en de Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) in vogelvlucht.