Arbeidsomstandigheden

Het CBS meet niet alleen wie er wel en niet werkt en alles wat daarmee samenhangt, maar ook wat zich op de werkvloer afspeelt. Van het onderzoek op het gebied van arbeidsomstandigheden dat het CBS en TNO samen uitvoeren, worden hier enkele uitkomsten uitgelicht.

Het zijn achtereenvolgens:

• de psychosociale arbeidsbelasting;
• fysieke arbeidsbelasting (lichamelijk zwaar werk);
• arbeidsongevallen;
• duurzame inzetbaarheid van werknemers.

De cijfers zijn gegeven voor verschillende beroepsklassen. Het CBS onderscheidt bijna 440 beroepen, die zijn ondergebracht in beroepsklassen. Waar wordt gesproken over werknemers, gaat het om werknemers die tussen de 15 en 75 jaar oud zijn.

Werkdruk en autonomie

In 2022 gaf 42 procent van de werknemers aan vaak (10 procent) of altijd (32 procent) heel veel werk te moeten doen. De beroepsklasse die het vaakst aangeeft heel veel te moeten werken, is die van de managers. Werknemers met een pedagogisch beroep, of een zorg- en welzijnsberoep zijn ook vaak druk: ongeveer de helft meldt heel veel werk te moeten doen.

Of veel werken ook leidt tot overbelasting is afhankelijk van een aantal factoren, zoals de autonomie in het werk. Dat wil zeggen: in hoeverre kunnen werknemers zelf bepalen hoe zij hun werk doen? Het merendeel van de werknemers (62 procent) geeft aan dit regelmatig zelf te kunnen beslissen. Dit komt het meest voor bij managers en werknemers met een ICT-beroep, namelijk bij 8 á 9 op de 10. Werknemers met een transport- of logistiek beroep ervaren de minste autonomie in hun werk.

Lichamelijk zwaar werk

1 op de 5 werknemers deed in 2022 werk waarbij zij veel kracht moeten zetten. In agrarische beroepen komt dit regelmatig voor bij de helft van alle werknemers en ook bij transport- en logistieke beroepen is dit vaak het geval (43 procent). Ter vergelijking: in ICT-beroepen komt dit voor bij 2 procent, dus 1 op de 50.

Noodgedwongen werken in een ongemakkelijke houding kan het werk ook zwaar maken. In 2022 maakte 9 procent van de werknemers dat regelmatig mee. Ook hier komt dat het meeste voor in de agrarische beroepen. Ook personen met een zorg- en welzijnsberoep of in een technisch beroep moeten regelmatig in een ongemakkelijke houding werken.

Arbeidsongevallen

In 2022 had 1,3 procent van de werknemers een of meer ongevallen op het werk in de voorafgaande 12 maanden, als gevolg waarvan ze één of meer dagen moesten verzuimen. Bij werknemers met een transport- of logistiek beroep en werknemers met een agrarisch beroep komt dit voor bij meer dan 3 procent. Managers en ICT’ers hadden het minst te maken met een arbeidsongeval met minimaal één dag verzuim.

De EU (European Statistics on Accidents at Work, ESAW) spreekt van een ernstig arbeidsongeval als een werknemer minimaal vier dagen verzuimt. Op basis van deze definitie had in 2022 1,0 procent van de werknemers te maken met een arbeidsongeval. Ook dan zijn het de werknemers met een transport- of logistiek beroep en agrarisch beroep die daar het meest mee te maken hebben. Bij managers en ICT’ers komen arbeidsongevallen met verzuim van vier dagen of meer nauwelijks voor.

Duurzame inzetbaarheid

Verreweg de meeste werknemers zijn tevreden over het werk dat zij doen. In 2022 ging dat op voor 78 procent. Managers en werknemers met een beroep in het openbaar bestuur, de veiligheid en in juridische beroepen zijn met 82 procent het meest tevreden over het werk. Werknemers met een creatief of taalkundig beroep zijn van alle beroepsklassen het minst tevreden. Toch is ook in die beroepen het merendeel (73 procent) te spreken over het werk.

De gemiddelde pensioenleeftijd is de afgelopen jaren hoger geworden, als gevolg van de stapsgewijze ophoging van de AOW-gerechtigde leeftijd. De leeftijd die werknemers zelf noemen als gewenste pensioenleeftijd is ook omhoog gegaan. In 2022 gaven werknemers aan door te willen werken tot gemiddeld 63,0 jaar. Een vrij grote groep, 41 procent van de werknemers, geeft aan niet te weten tot welke leeftijd zij willen doorwerken. Dit komt meer voor onder jongere dan onder oudere werknemers. Van alle beroepsklassen willen degenen met een zorg- en welzijnsberoep en met een pedagogisch beroep het langste doorwerken: iets meer dan 64 jaar. Dat is flink langer dan werknemers met een commercieel beroep, een transport- of logistiek beroep of een dienstverlenend beroep. De gewenste pensioenleeftijd ligt daar op 60 jaar en 5 maanden.

Cijfers op Statline: Psycho-sociale arbeidsbelasting werknemers, beroep; Fysieke arbeidsbelasting werknemers, beroep; Arbeidsongevallen werknemers, beroep; Duurzame inzetbaarheid werknemers; beroep

Meer informatie over arbeidsomstandigheden is te vinden in onder meer de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) in vogelvlucht en de Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) in vogelvlucht.